PODKŁADKI DLA GRUSZY (cz. II). POCHODZĄCE OD PIGWY

Wady i zalety

Pigwa pospolita (Cydonia oblonga Mill.) nie jest blisko spokrewniona z gruszą, z czego wynikają pewne problemy ze stosowaniem tego gatunku jako podkładki, głównie występowanie niezgodności fizjologicznej z niektórymi odmianami gruszy. Dotyczy to m.in. jednej z najważniejszych na rynku odmian, 'Faworytki’. Możemy temu zapobiegać stosując — pomiędzy podkładką a odmianą — pośrednią, którą jest najczęściej 'Bera Hardy’ego’. Do innych ważnych wad podkładek po­chodzących od pigwy zaliczają się: wrażliwość na niską temperaturę, wysoka podatność na brunatną plamistość liści (powodowaną przez grzyb Entomosporium maculatum) oraz na zarazę ogniową.

Odmiany gruszy uszlachetnione na pigwach ros­ną słabiej niż na podkładkach gruszowych, wcześ­niej też wchodzą w okres owocowania, a owoce osiągają większe rozmiary. System korzeniowy podkładek pochodzących od pigwy, w znacznie mniejszym stopniu niż podkładek pochodzących od grusz, porażany jest przez guzowatość korzeni. Drzewa uszlachetnione na pigwie są mniej porażane przez mykoplazmatyczne zamieranie gruszy. Dodatkową, ważną zaletą tych podkładek jest ich bardzo łatwe rozmnażanie wegetatywne.

Podkładki pigwowe nadal będą odgrywały najważniejszą rolę w intensywnych sadach gruszowych. Nie zagrożą im szybko podkładki pochodzące od gruszy.

W kraju

Wrażliwość na mróz, która ogranicza użycie podkładek pigwowych, stanowiła bodziec do prac selekcyjnych w naszym kraju. Na przełomie lat 30. i 40. ubiegłego stulecia inżynier Somorowski wyselekcjonował kilka typów pigwy, które przetrwały bardzo mroźne zimy. Najszerzej znaną podkładką z tej selekcji jest ’Pigwa S₁’ (fot. 1). Została ona znaleziona w wymarzniętych sadach w okolicach Tarnowa oraz Zaleszczyk. Odpornością na mróz przewyższa ona pigwy selekcji zachodnioeuropejskiej. Była ona uważana za silniej rosnącą niż 'Pigwa MA’, jednak obecnie, gdy używa się podkładek wolnych od wirusów, różnica ta nie jest zauważalna. Podkładka ta lepiej niż inne zrasta się z 'Bonkretą Wiliamsa’.

Typ S₂ pochodził z Zaleszczyk, charakteryzował się silniejszym wzrostem niż S₁. Pędy S₂ nie rozgałęziały się w mateczniku. Najwyższą odpornoś­cią na mróz charakteryzował się typ S₃, pochodzący z Wizulan koło Wilna. Podkładki tego typu dawały w mateczniku niewiele pędów, jednak dob­rze ukorzenionych.
Z badań holenderskich wynika, że podkładka ta daje drzewka słabiej rosnące niż 'Pigwa MC’, co może mieć znaczenie przy zakładaniu intensywnych sadów gruszowych.

Na świecie

Anglia. W stacji doświadczalnej East Malling wyselekcjonowano podkładki pochodzące od pigwy. Najsłabiej rosnącą podkładką używaną dla gruszy jest ’Pigwa MC’ (fot. 2). Uważana jest za podkładkę karłową, drzewa na niej uszlachetnione osiągają połowę wielkości drzew szczepionych na siewkach. W krajach o łagodnym klimacie podkładka ta ceniona jest za słaby wzrost i wysoką plenność drzew. Niestety, wykazuje też najsilniejsze objawy niezgodności z odmianami gruszy, takimi jak 'Faworytka’, Bonkreta Wiliamsa’ czy 'Lipcówka Kolorowa’, oraz najwyższą wrażliwość na warunki zimowe.

Kolejną podkładką wyselekcjonowaną w tej stacji jest ’Pigw a MA’ (fot. 3), najpowszechniej na świecie wykorzystywana podkładka pig­wowa. Drzewa rosną na niej półkarłowo, o około 10% silniej niż na 'Pigwie MC’. 'Pigwa MA’ uważa­na jest za odporniejszą na mróz niż poprzednia. Niedawno opatentowano nową podkładkę, ’Pigwę MH’ (w badaniach występowała pod numerem QR 193/16), której wrażliwość na warunki zimowe na razie nie jest znana.
Z dotychczasowych doświadczeń w Anglii i Holandii wynika, że odmiany uszlachetnione na tej podkładce charakteryzują się pośrednią siłą wzrostu pomiędzy tymi na 'Pigwie MC’ i 'Pigwie MA’ oraz przewyższają je plennością. W East Malling prowadzone są badania również nad innymi podkładkami, z których wyróżniają się: C.132, QR 530-4 oraz QR 530-11. Pierwsza z nich daje drzewa o wzroście słabszym niż na 'Pigwie MC’, kolejne dwie QR powodują ograniczenie siły wzrostu o 50% w porównaniu z tą podkładką.

Francja jest jednym z najważniejszych europejskich producentów gruszek. Z tego kraju pochodzi ’Pigwa BA 29′. Podkładka ta należy do grupy pigw prowansalskich. Drzewa na niej rosną słabiej niż na siewkach gruszy, jednak silniej niż na innych podkładkach pigwowych. Dzięki silnemu wzrostowi zalecana jest na słabsze gleby, w warunkach niesprzyjających stosowaniu innych typów pigwy. Przydatna jest szczególnie na suche gleby wapienne. Podkładka ta charakteryzuje się lepszą niż 'Pigwa MA’ i 'Pigwa MC’ zgodnoś­cią z „trudnymi” odmianami gruszy. Inną pigwą podkładkową wyselekcjonowaną we Francji jest ’Sydo’. Podkładka ta w sadzie zachowuje się podobnie do 'Pigwy MA’, polecana jest zwłaszcza dla 'Komisówki’, jest lubiana przez szkółkarzy z racji wysokiej wydajności w szkółce.

Włochy. Uprawa grusz ma duże znaczenie również w tym kraju. Specyficznym jego problemem są suche i alkaliczne gleby, niesprzyjające użyciu pigw jako podkładek. Na uniwersytecie w Bolonii wyhodowano więc ’Pigwę Ct. S 211′ i ’Pigwę C t. S 212′. Niewiele wiadomo o sile wzrostu odmian na tych podkładkach, ich główną zaletą jest wysoka tolerancyjność wobec alkalicznego odczynu podłoża.

Belgia. Wyselekcjonowano tam podkładkę pochodzącą od pigwy, którą następnie nazwano imieniem hodowcy ’Adams’.
Charakteryzuje się wzrostem zbliżonym lub nieco przewyższającym 'Pigwę MC’ i wysoką produktywnością. Istnieje wiele odwirusowanych podtypów tej belgijskiej podkładki, z których holenderski T 1043 i francuski C. 32 wydają się przewyższać oryginalny typ.

Holandia. Jako podkładka dla grusz badana jest pochodząca z Serbii owocowa odmiana pig­wy ’Lescovacka’, która najmniej ucierpiała podczas wyjątkowo mroźnej zimy w 1985 roku, gdy większość odmian pigwy w kolekcjach holenderskich wymarzła. W badaniach podkładka ta, w zależności od testowanej odmiany, dawała drzewa o wzroście zbliżonym do 'Pigwy MC’ (’Komisówka’) lub wyraźnie mniejsze (’Konferencja’).

Stale trwają prace hodowlane zmierzające do uzyskania nowych, lepszych, podkładek pig-
wowych — zarówno na drodze hodowli twórczej, jak i selekcji. Duże znaczenie może mieć poszukiwanie obiecujących roślin w rejonach, w których drzewa występują na stanowiskach naturalnych (pigwa C.132 pochodzi z nasion zebranych na Kaukazie), także na terenach wschodniej i południowo-wschodniej Europy, gdzie drzewa te są uprawiane (’Lescovacka’, pigwa 'Fleuren’ pochodząca z Rumunii).

Fot. 1. 'Pigwa S₁’ charakteryzuje się wysoką odpornością na mróz

Fot. 2. 'Pigwa MC’ to jedna z najsłabiej rosnących podkładek dla grusz

Fot. 3. 'Pigwa MA’ to najczęściej używana na świecie podkładka pigwowa dla grusz