Jedną z przyczyn, może nawet główną, żółknięcia i przedwczesnego zasychania liści kasztanowca pospolitego (Aesculus hippocastanum) było w ubiegłym roku niezwykle liczne występowanie nowego w Polsce szkodnika — szrotówka kasztanowcowiaczka (Cameraria ochridella Deschka&Dimic, 1986). Z powodzeniem można by go nazwać szrotówkiem "macedońskim", ponieważ w 1985 r. właśnie z Macedonii rozpoczęła się migracja tego motyla. Szkodnik dotarł następnie do Austrii w okolice Linzu (w 1989 roku), a cztery lata później zaobserwowano go także w Czechach i na Słowacji. W ciągu 15 lat opanował kilkanaście europejskich krajów, wszędzie atakując kasztanowce w sposób podobny do obserwowanego w 2000 roku w Krakowie i innych miastach (fot. 1).
FOT. 1. MINY OGRANICZONE NERWAMI LIŚCIA – OBJAW ŻEROWANIA GĄSIENIC SZROTÓWKA
|
W Polsce po raz pierwszy szrotówka tego zaobserwowano w 1998 r., w wojsławickim arboretum k. Wrocławia. Biorąc jednak pod uwagę nasilenie, z jakim szkodnik opanował w ostatnich latach kasztanowce na południu Polski (Cieszyn, Pszczyna, Racibórz, Wrocław), mógł on dotrzeć do nas już w 1996 r. |
|
Opis szkodnika |
|
Szrotówek kasztanowcowiaczek jest motylem (fot. 2) zaliczanym do rodziny Gracillaridae. Długość jego ciała wynosi około 3 mm, a rozpiętość skrzydeł 7–8 mm. Są one pokryte złocistymi łuskami i w spoczynku ułożone wzdłuż ciała. Na skrzydłach pierwszej pary znajdują się wyraźne, białe przepaski z ciemnym obrzeżeniem. Skrzydła drugiej pary są wąskie i otoczone długą strzępiną. Nitkowate czułki ułożone wzdłuż ciała (przypominają sznur koralików na przemian białych i brązowych) mają taką samą długość, jak skrzydła. Gąsienica jest jasnożółta, beznoga, z wyraźnymi ciemnymi plamami w części grzbietowej oraz z żółtą, trójkątną głową i ciałem podzielonym na odcinki zaznaczone fałdami skórnymi (fot. 3).
FOT. 2. MOTYL SZROTÓWKA KASZTANOWCOWIACZKA
|
FOT. 3. GĄSIENICA SZROTÓWKA KASZTANOWCOWIACZKA
|
|
|
Uszkodzenia |
|
Żerowanie gąsienic polega na minowaniu liścia, czyli na wyjadaniu tkanek pomiędzy górną i dolną jego skórką. Początkowo miny są małe, okrągłe, średnicy kilku milimetrów, później stają się najczęściej prostokątne, zajmują przestrzeń ograniczoną nerwami. W ciągu roku występują przynajmniej trzy pokolenia szrotówka, na liściach stopniowo pojawia się zatem coraz więcej min (nawet do 270 sztuk/liść), zajmujących coraz większą powierzchnię. Najsilniej opanowane liście przedwcześnie brązowieją i opadają. |
|
Rozwój szkodnika |
|
Zimują poczwarki w opadłych liściach. Wylot motyli (w Krakowie, w 2000 roku) rozpoczął się 24 kwietnia, w czasie, gdy kasztanowiec biały wytworzył już kwiatostany, a pierwsze kwiaty zaczynały się rozwijać. Masowy wylot motyli nastąpił w ciągu kilku następnych dni i trwał jeszcze około dwóch tygodni. Osobniki dorosłe, kończące rozwój kolejnego pokolenia, opuszczały miejsce przepoczwarczania w połowie czerwca, natomiast letniej generacji — na początku sierpnia.
Po przepoczwarczeniu motyle szrotówka siadają na pniu kasztanowca — nieraz w jednej grupie, na powierzchni 100 cm2, obserwowano ponad 30 osobników. Rozwój gąsienicy rozpoczyna się od momentu wgryzienia się jej pod skórkę liścia, w miejscu, gdzie zostało złożone jajo. Po mniej więcej miesiącu, gdy gąsienica osiągnie długość 6 mm, następuje przepoczwarczenie w specjalnie przygotowanej kolebce. Przed wylotem motyla ciemnobrązowa poczwarka (fot. 4) wysuwa się częściowo na zewnątrz liścia, a po wylocie osłonka poczwarkowa pozostaje jeszcze jakiś czas umocowana do blaszki liściowej. Spasożytowanie gąsienic i poczwarek szrotówka przez pasożytnicze błonkówki jest, jak dotąd, niewielkie i nie przekracza 1%. Śmiertelność poczwarek w ciągu zimy wynosi ponad 50%.
FOT. 4. POCZWARKA SZROTÓWKA W MINIE
|
|
|
Zwalczanie |
|
– Opadłe spod kasztanowców liście powinny być dokładnie wygrabione i zakopane. – Motyle siedzące wiosną na pniu należy zwalczać preparatami o działaniu kontaktowym (np. Decis 2,5 EC). |
