Bioregulatory stymulują rozgałęzianie okulantów
Pięcioletnie doświadczenie (1999–2003) wykazało, iż badane odmiany w szkółkach w Wilanowie (SGGW) i A. R. Nowakowskich w Lewiczynie naturalnie wcale nie tworzyły lub nie tworzyły dostatecznej liczby pędów bocznych wymaganej dla drzewek produkcyjnych. Było to niezależne od podkładki, warunków siedliskowych oraz przebiegu pogody. W niektórych latach żyźniejsza gleba oraz nawadnianie szkółki w Wilanowie zmniejszyły niekorzystny wpływ siedliska na jakość drzewek i stymulowały wyrastanie bocznych pędów, choć w niewielkiej liczbie. Aby spowodować rozgałęzienie najbardziej opornych odmian lub słabo rozgałęziających się, można dostarczyć zewnętrznie rosnącym okulantom gibereliny i cytokininy.
Zalecenia dla odmian
W latach 1999–2003 badano wpływ Arbolinu Extra 075 SL* (zawierającego 10 g GA3 oraz 65 g BA-6 w 1 litrze), w porównaniu z Arbolinem 036 SL (zawierającym 18 g GA3 i 18 g BA-6 w 1 l)na rozgałęzianie okulantów jabłoni różnych odmian na różnych podkładkach w szkółce SGGW w Wilanowie i w szkółce A. i R. Nowakowskich w Lewiczynie k. Grójca. Badano 11 następujących odmian jabłoni: 'Witos’ i 'Sawa’ (tylko w Wilanowie); 'Jonagold’, 'Celeste’, 'Rubin’ i 'Ligol’ (w Lewiczynie); 'Gala’, 'ampion’, 'Gloster’, 'Alwa’ i 'Elise’ (w obu szkółkach). Pozwoliło to na ocenę przydatności tych preparatów do rozgałęziania drzewek i na przygotowanie zaleceń dla szkółkarzy.
’Sawa’/’M.9′ — okulanty tej odmiany rozgałęziają się łatwo, co potwierdziły doświadczenia prowadzone w latach 1999 i 2000. W tych latach wytworzyły one spontanicznie, przeciętnie — odpowiednio — 3,5 i 4,4 pędów długich (≥10 cm) oraz 6,5 i 3,3 pędów krótkich (<10 cm). Opryskane Arbolinem 036 SL (25 ml/l) lub Arbolinem Extra 075 SL (6 ml/l lub 12 ml/l) z dodatkiem Adprosu 850 SL (5 ml/l) wytworzyły w 2000 r. ponad 8 pędów długich i 2 pędy krótkie. W 2001 r. liczba uzyskanych pędów była mniejsza. Aby poprawić rozgałęzienie okulantów odmiany 'Sawa’, wystarczy opryskać je na przełomie czerwca i lipca Arbolinem Extra (6 ml/l) z dodatkiem środka wspomagającego Adpros 850 SL (5 ml/l).
’Jonagold’/’M.9′ zaliczany jest do odmian łatwo się rozgałęziających. Jednak w 1999 roku w Lewiczynie okulanty tej odmiany wytworzyły spontanicznie średnio tylko 1 pęd długi. Opryskiwane (25 czerwca) Arbolinem 036 SL (25 ml/l) lub Arbolinem Extra 075 SL (6 ml/l) z dodatkiem Adprosu 850 SL (5 ml/l) wytworzyły ponad 6 pędów długich. Gdy z opryskiwaniem połączono usunięcie 2 lub 3 podwierzchołkowych liści, liczba bocznych pędów długich wzros-
ła do 7. W sprzyjających warunkach atmosferycznych i siedliskowych (gleba, nawożenie i nawadnianie) stężenie 6 ml/l Arbolinu Extra 075 SL jest wystarczające, w gorszych — lepiej zwiększyć koncentrację do 10–12 ml/l.
’Sampion’/’M.9′ (’M.7′) — doświadczenia prowadzone w latach 1999 i 2000 w Lewiczynie, a w latach 2000 i 2001 w Wilanowie wykazały, że warunki siedliskowe miały większy wpływ niż podkładka (’M.7′ albo 'M.9′) na rozgałęzianie okulantów odmiany 'Sampion’. Okulanty te wytwarzały spontanicznie więcej bocznych pędów długich w Wilanowie (średnio 3,7 szt. — 2000 r. i 2,4 szt. — 2001 r.) niż w Lewiczynie (średnio 0,8 szt. — 1999 r. i 1,1 szt. — 2000 r.). W obu szkółkach okulanty opryskiwane pod koniec czerwca lub na początku lipca Arbolinem 036 SL (25 ml/l) wytworzyły 5–8 pędów długich, opryskiwane Arbolinem Extra 075 SL (6 ml/l) wytworzyły 6–8, a Arbolinem Extra 075 SL (12 ml/l) — 7–10 takich pędów. Na podstawie doświadczeń można polecać Arbolin Extra 075 SL (6 ml/l lub 12 ml/l) z dodatkiem Adprosu 850 SL (5 ml/l) dla okulantów 'Sampiona’. Termin czerwcowy jest lepszy, lecz w latach o opóźnionym okresie wegetacyjnym można stosować ten preparat do połowy lipca.
’Gala’/’M.9′ (’M.26′ — w 1999 r. w Lewiczynie). W 2000 r. okulanty 'Gali’/’M.9′ tworzyły, w obu szkółkach, spontanicznie i pod wpływem Arbolinów więcej pędów bocznych niż w 1999 r. rosnące na podkładce 'M.26′ w Lewiczynie. Opryskiwane Arbolinem 036 SL (25 ml/l) wytworzyły w kolejnych latach w Wilanowie średnio 6,1 i 6,6 pędów długich, a w Lewiczynie średnio 5,5 i 7,2. Okulanty opryskiwane Arbolinem Extra 075 SL (6 ml/l) wytworzyły średnio 5,5 i 7,9 pędów długich w Wilanowie oraz średnio 1,4 i 8,2 w Lewiczynie. Zwiększenie stężenia do 12 ml/l nie dało lepszego efektu. Okulanty kontrolne, nieopryskiwane, wytworzyły w 1999 r. w obu szkółkach średnio 1 pęd długi (≥10 cm), a w 2000 r. średnio 4,5 pędów długich w Wilanowie i 3,5 pędów długich w Lewiczynie. Wykazano, że Arbolin Extra 075 SL o stężeniu 6 ml/l lub wyższym w gorszych warunkach powoduje dobre rozgałęzianie okulantów 'Gali’ rosnących na podkładkach 'M.26′ i 'M.9′.
’Elise’ — okulanty tej odmiany rozgałęziają się spontanicznie słabo lub nie rozgałęziają się. W latach 2000 i 2001 okulanty rosnące na podkładkach 'M.9′ lub 'M.26′ oraz 'PB 4′ opryskiwane Arbolinem 036 SL (25 ml/l) wytworzyły zadowalającą liczbę (średnio 5,4–8,3 szt.) pędów dłuższych niż 10 cm. Takie same okulanty opryskiwane Arbolinem Extra 075 SL o stężeniu 12 ml/l tworzyły znacznie więcej pędów długich, zwłaszcza w Wilanowie (średnio 7,0–11,2 szt.). W 2003 r. — niekorzystnym dla rozgałęziania — różnice na korzyść Arbolinu Extra 075 SL były jeszcze większe (tab. 1). W 2003 r. liczba pędów bocznych, suma ich długości oraz procent rozgałęzionych drzewek (tab. 2), zwłaszcza z ponad 5 pędami długimi u okulantów opryskiwanych Arbolinem Extra 075 SL (12 ml/l) były wyraźnie większe niż u tych traktowanych Arbolinem 036 SL (25 ml/l). Dobrze rozgałęzione okulanty 'Elise’ na podkładkach 'M.26′, 'M.9′ czy 'PB 4′ można uzyskać opryskując je Arbolinem 036 SL (25 ml/l) lub Arbolinem Extra 075 SL (12 ml/l) z dodatkiem Adprosu 850 SL (5 ml/l) — fot. 1 i 2. W niesprzyjających rozgałęzianiu warunkach należy zwiększyć stężenie Arbolinu Extra 075 SL do 18 ml/l.
Tabela. 1. Wpływ Arbolinu Extra 075 SL i Arbolinu 36 SL, podkładki oraz warunków siedliskowych na rozgałęzienie okulantów jabłoni odmiany 'Elise’ rosnących w Wilanowie k. Warszawy i w Lewiczynie k. Grójca
Do każdego preparatu dodano Adprosu 850 SL (5 ml/l)
Tabela 2. Udział okulantów (%) z liczbą pędów bocznych (10 cm długości) 3, 4, 5 i ponad 5, opryskanych Arbolinem Extra 075 SL lub Arbolinem 36 SL w 2003 r.
Do każdego preparatu dodano Adprosu 850 SL (5 ml/l)
Fot. 1. Okulanty 'Elise’ na 'M.9′ nieopryskiwane bioregulatorami
Fot. 2. Okulanty 'Elise’ na 'M.9′ opryskiwane Arbolinem 075 SL (12 ml/l)
’Gloster’ — okulanty tej odmiany na podkładce półkarłowej tworzyły spontanicznie pędy boczne (niewiele) tylko w 2001 roku — sprzyjającym rozgałęzianiu. W 2000 r. okulanty rosnące na 'P 60′ i opryskane Arbolinem 036 SL (25 ml/l) rozgałęziały się znacznie lepiej w Wilanowie (6 pędów) niż w Lewiczynie (średnio 4,7 pędów ponad 10-centymerowych) Po opryskiwaniu Arbolinem Extra 075 SL (6 ml/l lub 12 ml/l) różnice te były jeszcze większe (średnio, odpowiednio 8,4 i 3,6; 9,7 i 4,8). Takich różnic nie stwierdzono w 2001 roku. W 2003 r. okulanty rozgałęziały się najgorzej. Jednak Arbolin Extra 075 SL (12 ml/l) spowodował tworzenie — większej w porównaniu z Arbolinem 036 SL — zadowalającej (średnio 6,7 szt.) liczby bocznych pędów (o długości ponad 10 cm).
Przez dwa kolejne lata (2000 i 2001) Arbolin Extra 075 SL (6 ml/l) stosowany dwukrotnie w odstępach dwutygodniowych spowodował tworzenie największej liczby (ok. 12) pędów długich (tab. 3), lecz wyrastały one pod ostrymi kątami. Oszacowany w 2003 r., udział rozgałęzionych okulantów opryskiwanych Arbolinem Extra 075 SL (12 ml/l) wynosił 100% i około 80% okulantów z ponad 5 pędami długimi. Opryskiwanych Arbolinem 036 SL (25 ml/l) rozgałęzionych okulantów na 'M.9′ było 75%, a na 'M.26′ — 90%. Z ponad 5 pędami długimi było, odpowiednio, 20% i 50% okulantów. Doświadczenia prowadzone na różnej glebie i przy różnym przebiegu pogody wykazały większą skuteczność Arbolinu Extra 075 SL (12 ml/l) niż Arbolinu 036 SL (25 ml/l) w rozgałęzianiu okulantów odmiany 'Gloster’ na 'P 60′, 'M.9′ lub 'M.26′.
Tabela. 3. Wpływ Arbolinu Extra 075 SL* i Arbolinu 36 SL, podkładki oraz warunków siedliskowych na rozgałęzienie okulantów jabłoni odmiany 'Gloster’ rosnących w Wilanowie i w Lewiczynie
1 do każdego preparatu dodano Adprosu 850 SL (5 ml/l); 2 zabieg przeprowadzono dwukrotnie, co 10–14 dni
’Alwa’ — trzyletnie doświadczenia prowadzone w Wilanowie i w jednym roku w Lewiczynie (tab. 2) wykazały, iż przez opryskiwanie preparatami zawierającymi mieszaninę gibereliny (GA3) z cytokininą (BA) okulantów 'Alwy’ można spowodować tworzenie się zadowalającej liczby bocznych pędów (fot. 3 i 4). W latach 2001 i 2002 okulanty tej odmiany rosnące na podkładkach 'P 59′ i 'M.9′ opryskiwane Arbolinem 036 SL (25 ml/l) lub Arbolinem Extra 075 SL (12 ml/l) wytworzyły ponad 7 pędów bocznych długich (≥10 cm). Największą liczbę (ok. 12) takich pędów tworzyły okulanty opryskiwane dwukrotnie (w dwutygodniowych odstępach) Arbolinem Extra 075 SL (6 ml/l). Pędy te miały ponad 25 cm długości. Doświadczenia w 2003 r. (niekorzystnym dla rozgałęziania) wykazały wyraźnie, iż średnia liczba bocznych pędów (3,6 i 5,8 szt.) oraz udział rozgałęzionych okulantów (70% i 100%) o co najmniej 5 pędach długich (45% i 80%) był znacznie większy w przypadku okulantów opryskiwanych Arbolinem Extra 075 SL o stężeniu 12 ml/l lub 18 ml/l niż opryskiwanych Arbolinem 036 SL o stężeniu 25 ml/l (1,7–25% i 0% odpowiednio — tab. 2). Na podstawie wyników doświadczeń można polecać Arbolin Extra 075 SL o stężeniu 12 ml/l lub 18 ml/l z dodatkiem Adprosu 850 SL (5 ml/l) do rozgałęziania okulantów 'Alwy’ rosnących na 'M.9′ lub 'P 59′.
Fot. 3. Okulanty 'Alwy’ na 'M.9′ nieopryskiwane bioregulatorami
Fot. 4. Okulanty 'Alwy’ na 'M.9′ opryskiwane Arbolinem Extra 075 SL (12 ml/l)
’Celeste’ i 'Rubin’, podobnie jak 'Alwa’, sporadycznie tylko tworzą boczne pędy. W latach 2000 i 2001 okulanty 'Celeste’ na 'M.26′ rosnące w Lewiczynie opryskiwane Arbolinem 036 SL (25 ml/l) wytworzyły średnio, odpowiednio 4,0 i 5,2 pędów długich. Opryskane Arbolinem Extra 075 SL (18 ml/l) wytworzyły średnio 6,8 i 5,3 takich pędów. W obu kombinacjach długość pędów wynosiła ok. 25 cm. Wyniki jednorocznych doświadczeń w Wilanowie (1999 r.) na okulantach odmiany ’Witos’/’M.9′ oraz Lewiczynie w 2003 r. na okulantach 'Celeste’/’M.9′, 'Rubin’/’P 59′ i ’Ligol’/’M.9′, wskazują na możliwość uzyskania dobrze rozgałęzionych okulantów tych odmian po opryskiwaniu ich Arbolinem Extra 075 SL z dodatkiem Adprosu 850 SL (5 ml/l).
Technika opryskiwania
Nie tylko warunki siedliskowe oraz pogoda, preparat (regulator wzrostu) i jego stężenie, ale również samo wykonanie zabiegu, a także warunki, w jakich wykonuje się zabieg, mają wpływ na rozgałęzianie się okulantów. Temperatura około 25oC oraz wysoka wilgotność powietrza zapobiegają wysychaniu preparatu i sprzyjają wnikaniu do tkanek rośliny. Lepiej jest więc opryskiwać w dzień pochmurny, a w słoneczny — wieczorem. Należy opryskiwać górną część okulantu na długości około 20 cm, tak aby preparat pokrył około 8 pąków kątowych. Odcinek ten powinien być dokładnie pokryty drobnokroplistą cieczą — zwłaszcza oś okulantu, a nie liście. Należy unikać opryskiwania dolnej części okulantu, aby nie spowodować wyrastania tam pędów.
W mniejszych szkółkach można używać maści Arbolin PA smarując dokładnie powierzchnię pąka, z którego ma wyrosnąć boczny pęd, oraz powierzchnię wokół tego pąka.
Najlepiej opryskiwać Arbolinem 036 SL lub Arbolinem Extra 075 SL albo smarować maścią Arbolin PA w drugiej połowie czerwca lub w pierwszych dniach lipca, gdy okulanty osiągną wysokość 70–80 cm.
W przypadku opóźnionej wiosny lub nagłego ochłodzenia, opryskiwanie lepiej przesunąć o kilka dni, lecz przeprowadzić je nie później niż do połowy lipca.
Dwukrotne, w odstępach 2-tygodniowych, opryskiwanie Arbolinem Extra 075 SL o stężeniu 6 ml/l (rzadziej 12 ml/l) daje dobry efekt w rozgałęzianiu, lecz może spowodować tworzenie nadmiernej liczby bocznych pędów z ostrymi kątami rozwidleń, zwłaszcza u okulantów 'Elise’ i 'Glostera’.
U odmiany 'Gloster’ lepsze wyniki uzyskuje się stosując Arboliny w lipcu, termin wcześniejszy (czerwcowy) jest lepszy na przykład dla 'Sampiona’.
Inne zabiegi
Bardzo ważne jest także jak najwcześniejsze usuwanie pędów nisko rosnących, do 40 cm powyżej miejsca szczepienia — powoduje to wyrastanie większej liczby pędów i lepszy ich wzrost w wyższej części okulantu.
Ważnym i niedocenianym zabiegiem jest nawadnianie roślin w szkółce. Woda zapewnia bowiem prawidłowy przebieg wszystkich procesów życiowych w roślinie. Parowanie wody w procesie transpiracji obniża temperaturę liści w upalne dni i chroni przed ich uszkodzeniem. Woda jest także środkiem transportującym związki mineralne z korzeni do liści.
Również stosując osłony na obrzeżu szkółki udaje się zapewnić w niej lepszy mikroklimat, szczególnie w wietrzne dni.
Wyniki doświadczeń prowadzonych w różnych warunkach siedliskowych w latach o różnym przebiegu pogody, na okulantach 11 odmian jabłoni rosnących na podkładkach karłowych i półkarłowych wykazały, że Arbolin 036 SL (25 ml/l) lub Arbolin Extra 075 SL* (od 6 ml/l do 18 ml/l) powodują dobre rozgałęzianie się okulantów.
Niskie stężenie Arbolinu Extra 075 SL (6 ml/l) jest wystarczające dla okulantów odmian rozgałęziających się łatwo i rosnących w dobrych warunkach siedliskowych oraz w sezonach sprzyjających rozgałęzianiu. Natomiast Arbolin Extra 075 SL w wyższym stężeniu (12 ml/l lub 18 ml/l) powinien dać dobre wyniki w przypadku okulantów większości odmian jabłoni. Należy pamiętać, iż przed opryskiwaniem niezbędne jest dodanie do preparatu środka wspomagającego — adiuwantu (np. Adpros 850 SL — 5 ml/l), który poprawia przyczepność cieczy roboczej oraz jej wnikanie do rośliny.
* preparat w trakcie rejestracji
