Plony w Polsce
W niektórych rejonach uprawy susza trwała nawet 6–7 tygodni. Przypadła w okresie, w którym rozpocząć się powinien intensywny przyrost główek cebuli, decydujący o wysokości plonów. Według wstępnych szacunków Instytutu Warzywnictwa, produkcja cebuli będzie jeszcze niższa niż przewidywana przez GUS i wyniesie tylko około 70% produkcji z 2005 r. Dla producentów powinien to być dobry rok pod względem wysokości cen, jednak plony cebuli były niskie, nawet na bardzo dobrych plantacjach.
Sytuacja w Europie
Powierzchnia uprawy cebuli w Holandii, będącej największym naszym konkurentem, wynosiła w 2006 roku 18 000 ha i była nieco większa niż w roku poprzednim. W Niemczech powierzchnia uprawy tego warzywa zmniejszyła się o mniej więcej 13%, a w Wielkiej Brytanii o prawie 6%. Pogoda była w tym roku podobna w całej niemal Europie, a zatem również wpłynęła ujemnie na wzrost i rozwój roślin oraz tworzenie się cebul (fot. 1). Należy więc spodziewać się także na Zachodzie niższych plonów cebuli, aczkolwiek wyższy udział nawadnianych powierzchni upraw nie wpłynie tam w tak drastyczny sposób na obniżenie produkcji, jak u nas (w Polsce tylko niewielu producentów ma możliwość nawadniania plantacji). Susza panowała również u naszych wschodnich sąsiadów, a cebula na plantacjach na Białorusi, w Rosji i na Ukrainie pod koniec lipca wyglądała jeszcze gorzej niż w Polsce. Z uwagi na stosunkowo wysokie spożycie cebuli w tych krajach, zapotrzebowanie na to warzywo na wschodnich rynkach, a co za tym idzie również nasze możliwości eksportowe, powinny być duże — jeśli oczywiście rynki te będą dostępne dla naszych producentów.
Fot. 1. Trudno będzie w bieżącym sezonie znaleźć cebule takiej jakości
Jakość cebuli z polskich plantacji
Plony cebuli w Polsce, nawet u bardzo dobrych producentów nawadniających rośliny, nie przekraczały w tym sezonie 40 ton/ha, a z większości plantacji wynosiły tylko 15–25 ton/ha. Ponadto cebule są bardzo drobne (fot. 2) — główki o średnicy 40–70 mm stanowią około 80% plonu. Warunki panujące w drugiej połowie okresu wegetacji — wilgotny i stosunkowo chłodny sierpień — spowodowały na niektórych plantacjach ponowny intensywny wzrost wegetatywny roślin oraz wpłynęły na opóźnienie dojrzewania cebul. Dużo plantacji było „zielonych” nawet w połowie września, większość plonu stanowiła cebula niedojrzała i z grubą szyjką, o małej przydatności handlowej, zupełnie nienadająca się do długotrwałego przechowywania. Nierównomierne dojrzewanie cebuli utrudniało w wielu przypadkach opryskanie plantacji w optymalnym terminie Fazorem 80 SG, który zapobiega wyrastaniu szczypioru i korzeni w okresie przechowywania. Niektórzy producenci zrezygnowali z tego zabiegu ze względu na nie najlepszy stan roślin, a także nie chcąc ponosić kolejnych nakładów finansowych. Opady deszczu pod koniec okresu wegetacji spowodowały również silne wtórne zachwaszczenie plantacji, przez co utrudniony był zbiór mechaniczny cebuli (zła praca maszyn, dużo uszkodzeń cebul), a także jej dosuszanie w polu. Wymagało to również większych nakładów robocizny na oddzielenie chwastów przed załadunkiem cebuli do przechowalni lub do skrzyniopalet.
Fot. 2. Plon cebuli na wielu plantacjach był niski, a cebule były drobne
Wzrost cen
Pomimo mniejszych plonów i znacznie gorszej niż w latach poprzednich jakości cebuli, producenci, na razie, są zadowoleni z uzyskiwanej ceny, która w końcu września wynosiła 0,80–1,00 zł za kilogram. W niektórych sezonach o takich cenach cebuli dotychczas można było tylko marzyć, nawet po 7–8-miesięcznym okresie przechowywania. Sezon 2006/2007 powinien więc być bardzo interesujący dla producentów cebuli i handlowców w całej Europie, a także dla eksportujących to warzywo z krajów południowej Ameryki, Nowej Zelandii i Australii. Nie należy się raczej obawiać braku cebuli na rynkach europejskich, w tym i polskim, jedynie jej jakość i cena będą znacznie się różniły od tych z lat poprzednich.
Jak przechować cebulę?
Do długotrwałego przechowywania należy przeznaczyć tylko cebulę dojrzałą, z cienką, dobrze zaschniętą szyjką i mocną łuską okrywającą, natomiast po przesortowaniu przeznaczyć do bieżącej sprzedaży cebule niedojrzałe, ze źle zaschniętą grubą szyjką i uszkodzoną suchą łuską okrywającą. Cebulę dobrej jakości najlepiej jest przechowywać w chłodni, w której można zapewnić optymalne warunki — dzięki wykorzystaniu automatycznego sterowania pracą systemu wentylacyjnego daje się zapewnić równomierną temperaturę i wilgotność względną powietrza oraz znacznie zmniejszyć zużycie energii elektrycznej i tym samym obniżyć koszty przechowywania. W takim pomieszczeniu (fot. 3) cebula może być przechowywana w skrzynkach ustawionych na paletach lub w skrzyniopaletach (fot. 4) o pojemności 500–1000 kg. Jeśli w komorze chłodniczej zapewniona jest cyrkulacja powietrza — dzięki umieszczeniu wentylatorów przy chłodnicy — wówczas skrzyniopalety powinny mieć ściany i dno ażurowe, aby umożliwić równomierny przepływ powietrza. Pozwoli to na utrzymanie wewnątrz skrzyń niskiej temperatury, a przede wszystkim niskiej wilgotności względnej powietrza. Przy złej cyrkulacji powietrza najczęściej dochodzi do zawilgocenia cebuli w środkowej części palety, czego skutkiem jest wyrastanie korzeni, pogorszenie jakości suchej łuski i gnicie cebuli. Przyczynia się to do dużych strat i obniżenia wartości handlowej. W wielu krajach warzywo to przechowuje się w skrzyniopaletach o pojemności 3000 kg, o specjalnie wzmocnionej konstrukcji, litych ścianach (fot. 5) i ażurowym dnie. W takich przypadkach wykorzystywany jest specjalny system wentylacji, podobny jak w przechowalniach z tzw. aktywną wentylacją (fot. 6).
Fot. 3. Nowoczesna przechowalnia, w której cebula przechowywana jest luzem
lub w skrzyniopaletach
Fot. 4. Przechowalnia przystosowana do przechowywania cebuli w skrzyniopaletach
Fot. 5. Skrzyniopaleta o litych ścianach — do przechowywania cebuli
Fot. 6. Przechowywanie cebuli luzem z wykorzystaniem aktywnej wentylacji —
kanały wentylacyjne umieszczone są w podłodze
Niewielu producentów w kraju ma jednak do dyspozycji komory chłodnicze i dlatego podstawowym sposobem przechowania jest nadal składowanie cebuli luzem, w warstwie o grubości 3–4 m i wykorzystanie do chłodzenia oraz utrzymania temperatury przez cały okres przechowywania wyłącznie chłodnego powietrza z zewnątrz. Jest to sposób tani i pozwalający na uzyskanie zadowalających wyników. Przy wykorzystaniu tylko powietrza zewnętrznego nie uzyskamy jednak takich parametrów temperatury, jak w komorach chłodniczych, i dlatego przed zbiorem cebuli przeznaczonej do takiego przechowania pożądane jest opryskanie jej Fazorem 80 SG.
Ostrożnie z robieniem zapasów
Wysoka cena cebuli zachęca niektórych producentów posiadających wolne komory chłodnicze do gromadzenia i przechowywania dużych ilości tego warzywa. Mają oni nadzieję na zrobienie dobrego interesu — spodziewają się jeszcze wyższych cen w okresie wiosennym. Przestrzegałbym jednak przed podejmowaniem pochopnych decyzji, gdyż trudno jest teraz kupić dobrej jakości cebulę do przechowania. Natomiast napełnienie komór chłodniczych towarem miernej jakości, niewiadomego pochodzenia (nieznana odmiana, sposób nawożenia, itp.) może w efekcie, zamiast spodziewanych zysków, przynieść duże straty. Należy pamiętać także, że na przykład w komorach chłodniczych przeznaczonych do przechowywania jabłek może panować zbyt wysoka wilgotność względna powietrza, w stosunku do wymaganej przy przechowywaniu cebuli. Spowoduje to zwiększenie strat wskutek wyrastania korzeni, przyspieszenia gnicia i obniżenia jakości handlowej cebuli.
