Holenderska szkółka Bomencentrum Nederland zajmuje powierzchnię 62 ha. Większa część ziemi (około 34 ha) znajduje się w miejscowości Baarn. Przedsiębiorstwo specjalizuje się w produkcji drzew liściastych o obwodzie pnia 14–18 cm dla potrzeb nasadzeń parkowych, alejowych i miejskich. W ofercie znajduje się 530 taksonów, z których najważniejsze są klony (67 gatunków i odmian).
| Wszystkie drzewa trafiają do sprzedaży z uformowaną koroną (rys. 1), przede wszystkim piramidalną lub szpalerową (fot. 1), a w niektórych przypadkach: walcowatą (np. klon francuski — Acer monspesulanum), dachowatą (np. grab pospolity — Carpinus betulus, klon polny — Acer campestre), w formie koła lub kwadratu (np. platan klonolistny — Platanus acerifolia, fot. 2) czy kulistą (np. klon polny — Acer campestre 'Nanum’, klon pospolity — Acer platanoides 'Globosum’, katalpa bignoniowata — Catalpa bignonioides 'Nana’, wiśnia osobliwa — Prunus x eminens 'Umbraculifera’, śliwa dziecięca — P. x cistena, robinia biała — Robinia pseudoacacia 'Umbraculifera’. Ten ostatni kształt korony jest u większości taksonów cechą odmianową; z wymienionych formuje się jedynie korony u śliwy dziecięcej. Rys. 1. Formy koron drzew produkowanych w szkółce Bomencentrum Nederland B.V. a) sześcian (Prunus x eminens 'Umbraculifera’) b) walec (Acer monspesulanum) c) kula (różne odmiany drzew i krzewów określane jako 'Globosa’, 'Nana’, 'Umbraculifera’) d) forma dachowata (Carpinus betulus, Acer campestre) e) forma trapezu (Tilia cordata, T. platyphyllos) f, g) forma koła lub kwadratu (Platanus acerifolia) h) stożek (Carpinus betulus, Fagus sylvatica, Tilia vulgaris 'Pallida’)
Podstawowe prace w szkółce to: sadzenie roślin (od końca lutego do początku maja), cięcie i formowanie (od maja do końca września), odchwaszczanie oraz wykopywanie i sprzedaż drzew (od października do wiosny).
| ||||
| SADZENIE | ||||
| Przed sadzeniem drzew gleba jest starannie przygotowywana — uprawiana kultywatorem, wzbogacana nawozami organicznymi i głęboko przeorywana. Ten ostatni zabieg wykonuje się do głębokości około 50 cm za pomocą mechanicznej, obrotowej łopaty, zawieszonej na ciągniku o dużej mocy. Szerokość robocza tego urządzenia wynosi około 3 m. Za jego łopatą znajduje się wał strunowy, który spulchnia i wyrównuje wierzchnią warstwę gleby. Po uprawieniu ziemi pole jest bardzo dokładnie wyrównywane za pomocą specjalnej maszyny doczepianej do ciągnika. Drzewa sadzi się jednorzędową sadzarką (zawieszoną na ciągniku o mocy 28 KM), obsługiwaną przez 4 osoby. Jej wydajność zależy od rozmiarów sadzonych drzew oraz odległości w rzędach i waha się od 500 do1500 drzew dziennie. Rośliny sadzi się z gołymi korzeniami lub z małą bryłą korzeniową. Wyjściowy materiał szkółkarski pochodzi ze szkółek holenderskich z regionu Opheusden lub Zundert, rzadziej importuje się go z Włoch (np. judaszowiec południowy — Cercis siliquastrum, dąb ostrolistny — Quercus ilex). Poszczególne rzędy oddalone są od siebie o 1,5–2 m, a rozstaw drzew w rzędach wynosi 0,5–2 m (fot. 3) i zależy od gatunku, siły wzrostu, sposobu formowania korony oraz wielkości roślin.
| ||||
| CIĘCIE I FORMOWANIE | ||||
Korony tnie i formuje się (rys. 2 i 3) ręcznie, sekatorem, a rzadziej nożycami. W tych zabiegach pomocne są różne samobieżne podnośniki — napędzane spalinowo, rzadziej elektrycznie — wyposażone w platformy (można je podnosić nawet na wysokość 3–6 m) dla osób przeprowadzających cięcie.
Prosty pień decyduje o jakości drzewa i jego cenie. Dlatego też podstawowym elementem formowania jest palikowanie. Ten zabieg przeprowadza się ręcznie, poprzedzając go wykonaniem w gruncie otworów (specjalnymi lancami), w które później wkłada się tyczki bambusowe (fot. 4).
Pnie przywiązuje się do palików za pomocą wiązadeł przypominających długie gumowe wężyki, o trzech różnych grubościach, 2,5, 3,5 i 5 mm — wybór zależy od wieku drzewa. Rozciągliwy materiał, z którego są wykonane wiązadła, nie uszkadza kory i drewna. W celu wyprowadzenia prostego przewodnika wierzchołki drzew przyczepia się do palika urządzeniem znanym pod angielską nazwą tapener. Rafii używa się, jeżeli przewodnik jest już zdrewniały lub tak zniekształcony, że trzeba go zastąpić pędem bocznym. Grube pnie, jeżeli są krzywe, owija się kilkakrotnie — mocno naciągając — specjalnymi taśmami z materiału o dwu różnych szerokościach, 1,5 cm i 3 cm. | ||||
| ODCHWASZCZANIE | ||||
Chwasty w kwaterach usuwa się od maja do końca września, najczęściej mechanicznie, pielnikiem ciągnikowym zawieszanym na mikrociągniku. Pielnik składa się z ramy, do której przymocowane są gęsiostopki oraz z tyłu dwa wałki strunowe. W ten sposób oczyszcza się z chwastów około 90% uprawianej powierzchni (fot. 5). Regularne spulchnianie gleby na głębokość 5–8 cm niszczy chwasty oraz ogranicza parowanie wody, szczególnie podczas dłuższych okresów suszy, kiedy znaczna część wody jest po zabiegu zatrzymywana w glebie. Ponieważ w szkółce nie ma nawadniania, bez spulchniania gleby straty drzew mogą być znaczne (susza najsilniej odbija się na drzewach świeżo sadzonych lub przesadzanych). Z rzędów, między roślinami, chwasty usuwa się zwykle ręcznie — robią to praktykanci ze szkół. Kwatery drzew dużych, rosnących w większych odległościach, odchwaszcza się mechanicznie specjalnym pielnikiem z bocznymi, obrotowymi wysięgnikami, które napotykając pień drzewa składają się w kierunku międzyrzędzi.
W szkółce prowadzi się także obserwacje nad zastosowaniem koniczyny w uprawie rzędowej. Próbnie dwie kwatery obsiano koniczyną białą (pod bukami — fot. 6) oraz mieszanką kilku gatunków tej rośliny (pod klonami, grabami, głogami i innymi). Korzenie koniczyny białej, penetrując glebę, polepszają jej strukturę. Ten gatunek korzeni się płycej niż inne (na przykład czerwona), przez co w mniejszym stopniu pozbawia glebę wody, ale i tak w okresach suszy może poważnie ograniczać wzrost drzew. Poza tym tworzy zwarty łan nie dopuszczając do zachwaszczenia podłoża oraz wzbogaca glebę w azot (można znacznie zredukować nawożenie tym składnikiem, trzeba jednak podawać więcej potasu i fosforu). Koniczynę kosi się co 3, 4 tygodnie.
Herbicydy wykorzystuje się sporadycznie, najczęściej w kwaterach z drzewami rosnącymi w tym samym miejscu przez kilka lat, tam, gdzie formuje się korony specjalne, lub gdzie umieszczone są na stałe konstrukcje do formowania koron. W rzędach utrzymuje się wtedy ugór herbicydowy, a w międzyrzędziach — murawę (fot. 7).
| ||||
| WYKOPYWANIE I INNE ZABIEGI | ||||
| Drzewa wykopywane są mechanicznie, maszynami doczepianymi z przodu mikrociągników. Łukowato wygięty nóż, wykonując półkolisty ruch, zagłębia się w ziemię podcinając korzenie. Następnie drzewo chwytane jest na wysokości około 1 m dwiema szczękami, a następnie wyciągane i otrząsane z ziemi. Wykopane drzewa przeznacza się bezpośrednio na sprzedaż lub dołuje do czasu ekspedycji ze szkółki. Jednym z rutynowych zabiegów podczas uprawy drzew alejowych jest zwalczanie chorób i szkodników za pomocą, doczepionego do ciągnika, beczkowego opryskiwacza z dodatkowym strumieniem powietrza. W szkółce pojawiają się różne gatunki mszyc, które żerują niemal na wszystkich rodzajach drzew. Szczególnie uciążliwe są na bukach, klonach, wiśniach i jabłoniach. Z chorób groźne są mączniaki (na dębach, klonach, jabłoniach i jarząbach), parch jabłoni (na gatunkach i odmianach z rodzaju Malus) oraz guzowatość korzeni (poraża drzewa z rodziny różowatych — głogi, grusze, jabłonie, jarzęby, a także wiśnie). | ||||
