UPRAWA KUKURYDZY CUKROWEJ

    W marcowym numerze HO przedstawiliśmy pierwszy z cyklu artykułów na temat kukurydzy pióra dr. H. Waligóry — na temat możliwości uprawy tego gatunku w Polsce. Przed miesiącem opublikowaliśmy przegląd odmian kukurydzy cukrowej. Kończymy zaś wskazówkami dotyczącymi uprawy i ochrony (red.).
















































































    Stanowisko
    Przedplonem kukurydzy cukrowej, zawsze jako plonu głównego, może być niemal każda roślina rolnicza czy ogrodnicza. W przeciwieństwie do pastewnej, nie należy uprawiać jej w monokulturze, głównie z powodu możliwości wystąpienia chorób, które w sposób zasadniczy obniżają jakość otrzymywanego surowca — optymalny jest 4-, 5-letni płodozmian.



    Nawożenie
    Omawiany gatunek wymaga nawożenia podobnego, jak kukurydza pastewna uprawiana na ziarno. Należy jednak pamiętać, że nawozy wpływają nie tylko na wielkość plonów, ale w dużym stopniu decydują o jakości uzyskiwanego surowca. Zbyt duże ich dawki zmniejszają zawartość cukrów w ziarnie, natomiast za małe uniemożliwiają prawidłowe wykształcanie się kolb i ziarniaków. Wielkość racjonalnych dawek uzależniona jest od warunków glebowych, czyli żyzności, zawartości dostępnych dla kukurydzy składników pokarmowych oraz wody, stanowiska w zmianowaniu. Przeciętnie zaleca się na hektar 50–80 kg N, 30–60 kg P2O5, 80–140 kg K2O.



    Termin siewu
    Zależy on przede wszystkim od gleby, której temperatura na głębokości 10 cm powinna wynosić około 10°C, gdyż dopiero wówczas nasiona równomiernie kiełkują. Optymalny termin siewu dla większości rejonów kraju oraz zalecanych do uprawy odmian przypada między 5 a 15 maja, ale możliwy jest wcześniejszy, kwietniowy. Siewy późniejsze (nawet w pierwszej dekadzie czerwca) są możliwe, jednak należy liczyć się ze zmniejszeniem plonu i pogorszeniem się jego jakości. Przy późnych siewach zaleca się uprawę tylko wczesnych odmian.



    Obsada roślin
    Optymalna dla większości odmian kukurydzy cukrowej to 5–7 roślin na metr kwadratowy. Norma wysiewu nasion w zależności od MTN (masy tysiąca nasion) i planowanej obsady roślin wynosi od 6 do 15 kg/ha. Nasze, krajowe, odmiany wykazują tendencję do lepszego plonowania w nieco większych zagęszczeniach. W korzystniejszych warunkach glebowo-klimatycznych i dla odmian wczesnych zaleca się gęstszy siew. Zbyt duże zagęszczenie roślin na jednostce powierzchni powoduje jednak, że plon nie wzrasta, a wierzchołki kolb nie są w pełni zaziarnione, co jest cechą bardzo niekorzystną — szczególnie w uprawie do konsumpcji bezpośredniej. Rozstawa międzyrzędzi i odległości roślin w rzędzie zależą także od bujności roślin. Najczęściej kukurydzę cukrową siejemy w rozstawie 50–75 cm między rzędami i 17–40 cm w rzędzie. Głębokość siewu zależy od rodzaju gleby i terminu siewu. Na glebach zwięźlejszych, bardziej zimnych i wilgotnych — zwłaszcza przy wcześniejszych terminach — zaleca się głębokość 3–4 cm, na glebach lżejszych i przy późniejszych siewach — około 5 cm.



    Izolacja przestrzenna
    Odległość upraw kukurydzy cukrowej od pastewnej powinna wynosić około 500 m (nie mniej niż 300 m). Przepylenie tej pierwszej pyłkiem kukurydzy pastewnej prowadzi do pogorszenia jakości ziarna. Z tego samego powodu również odmiany ekstrasłodkie wymagają izolacji przestrzennej (około 300 m) od normalnie słodkich.



    Pielęgnacja roślin
    Najskuteczniejszym sposobem zwalczania chwastów są herbicydy, ale na plantacjach kukurydzy cukrowej jest to zło konieczne. Obecnie nie ma jeszcze opracowanych oddzielnych zaleceń dla kukurydzy cukrowej, a dotychczasowe wyniki badań nad stosowaniem środków chwastobójczych w kukurydzy pastewnej nie mogą być automatycznie odnoszone do cukrowej. Wynika to przede wszystkim z krótszego okresu wegetacji tej ostatniej i możliwości większej kumulacji pestycydów w kolbach, a także ostrzejszych norm jakościowych dla kukurydzy cukrowej. Nie należy używać herbicydów sulfonomocznikowych (np. Harmony 75 WG, Titus 25 WG), które powodują uszkodzenia roślin, a w skrajnych przypadkach mogą je całkowicie zniszczyć. Olbrzymim problemem są chwasty jednoliścienne — większość preparatów zalecanych do ich zwalczania powoduje silne uszkodzenia kukurydzy. Różnice dotyczą tylko ich stopnia — czy będą to zaledwie plamy na liściach, deformacje liści, czy też nawet zahamowanie wzrostu roślin. Do zwalczania — przede wszystkim chwastów dwuliściennych — nadal wykorzystuje się herbicydy zawierające triazyny, takie jak Gesaprim 500 SC, Gesaprim 90 WG, Primextra Gold 720 SC lub Merlin Super 537 SC. Po ich użyciu nie stwierdzono pozostałości substancji biologicznie aktywnych w ziarnie ani w częściach wegetatywnych roślin. Preparaty te są relatywnie tanie i jednocześnie skuteczne. Zaleca się ich stosowanie w możliwie małych dawkach. Ewentualne, niewielkie zmniejszenie zawartości cukru w ziarnie po ich użyciu nie wpływa w sposób zasadniczy na wartość otrzymywanego surowca (szczególnie u odmian supersłodkich).



    Choroby i szkodniki
    Kukurydza cukrowa jest rośliną „zdrową” — atakuje ją niewielka grupa chorób i szkodników. Z chorób najważniejszą jest głownia kukurydzy (Ustilago mayolis). Jej występowanie zwiększa się wraz ze wzrostem powierzchni uprawy kukurydzy oraz częstszym pojawianiem się tej rośliny w zmianowaniu. Chorobie sprzyjają lata suche i ciepłe. Jej wczesne wystąpienie powyżej kolb powoduje niepełne ich wykształcenie i zaziarnienie. Porażone kolby mogą zdyskwalifikować całą przerabianą partię surowca. Zapobieganie polega na – pięcioletnim zmianowaniu, – zaprawianiu nasion (np. Vitavax 200 FS) lub – uprawie odmian odpornych, – wczesnym siewie kukurydzy, – głębokiej orce po jej sprzęcie.
    Ploniarka zbożówka (Oscinella frit) jest szkodnikiem, który może występować na terenie całego kraju. Powoduje zahamowania wzrostu, zamieranie siewek. Ciepła pogoda w okresie wschodów i na początku wzrostu roślin ogranicza wyrządzane przez nią szkody. Zapobieganie polega na – zaprawianiu nasion (Promet 400 SC, Marshal 25 ST), – siewie w ogrzaną glebę, – uprawie odmian odpornych (wymienione i opisane w HO 4/2001 odmiany kukurydzy cukrowej uszkadzane są przez ploniarkę w niewielkim stopniu, nieprzekraczającym — nawet w niekorzystnych warunkach wzrostu i rozwoju — 20% roślin, co nie wpływa istotnie na plon), – użyciu insektycydów doglebowych (na terenach masowego występowania ploniarki i szkodników glebowych) podczas siewu nasion — umieszcza się je między redlicą wysiewającą a kółkiem ugniatającym siewnika (tak stosować można np. Counter 5 G, Diafuran 5 GR, Furadan 5 GR), – opryskiwaniu w przypadku masowego wystąpienia ploniarki po wschodach roślin — do stadium 3. liścia — środkami fosforoorganicznymi (Owadofos 540 EC) lub pyretroidami (Decis 2,5 EC, Fastac 100 EC, Karate 025 EC).
    Drutowce — larwy sprężykowatych — niszczą zasiewy na polach, gdzie kukurydza występuje często w zmianowaniu. Zapobieganie polega na – wapnowaniu, – głębokiej orce, – częstym spulchnianiu gleby, – zaprawianiu nasion przed siewem, na przykład Zaprawą Marshal 250 DS.
    Omacnica prosowianka jest obecnie najgroźniejszym szkodnikiem kukurydzy cukrowej, którego zwalczanie jest trudne, a nasilenie występowania wzrasta, szczególnie w cieplejszych rejonach uprawy. Szczególnie niebezpieczne jest wnikanie i następnie żerowanie omacnicy w okolicach kolb — uszkodzone muszą być całkowicie wyeliminowane podczas przemysłowego przerobu. Zapobieganie polega na – uprawie odmian odpornych (omacnica prosowianka dopiero zaczyna się zadomawiać w naszym kraju, stąd niewiele jest informacji o odporności uprawianych odmian), – starannej uprawie roli, – niskim cięciu łodyg i dokładnym sprzęcie słomy z pola, – doglebowym użyciu Basudinu 10 GR lub Diazinonu 10 GR. Najskuteczniejszą metodą jest dwukrotne opryskiwanie roślin na początku wyrzucania wiech oraz w fazie zasychania znamion słupków (rys.) preparatem Karate 025 EC.







    EFEKTY CHEMICZNEGO ZWALCZANIA OMACNICY PROSOWIANKI NA KUKURYDZY PREPARATEM KARATE 025 EC, W ZALEŻNOŚCI OD TERMINU OPRYSKIWANIA ROŚLIN (wg Lisowicz 1999)





    Zbiór
    Kolby na jednej roślinie nie dojrzewają równocześnie. Pierwsze, najbardziej dorodne, dojrzewają wcześniej, natomiast wyrastające powyżej lub poniżej kolby głównej oraz na pędach bocznych nieco później. Aby uzyskać kolby w miarę wyrównane pod względem dojrzałości, należy je zbierać dwukrotnie.
    Najlepszym sposobem jest zbiór ręczny, gwarantujący otrzymanie surowca bez uszkodzeń i strat. W wielu krajach wprowadzany jest coraz częściej zbiór mechaniczny — kombajnami (pickery). Może on jednak powodować uszkodzenia ziaren, co jest niekorzystne przede wszystkim przy przeznaczaniu kolb do bezpośredniej konsumpcji.
    Do zbioru kukurydzy cukrowej przystępujemy, gdy ziarniaki osiągną dojrzałość właściwą dla kierunku użytkowania. Do spożywania na surowo najlepsze są ziarniaki zbierane we wczesnej fazie dojrzałości mlecznej (zawartość suchej masy w ziarnie — około 24%). Są one wtedy bardzo słodkie, delikatne, soczyste i zawierają mało skrobi. Im młodsze kolby, tym większa zawartość cukru, ale ziarniaki są mniej wyrośnięte. Jeśli zbytnio opóźnimy zbiór, ziarniaki zaczynają twardnieć, a wartość smakowa kukurydzy znacznie się pogarsza.
    Jako surowiec dla przemysłu przetwórczego kukurydzę cukrową zbiera się w stadium dojrzałości późnomlecznej. W tym okresie ziarno zawiera najwięcej składników pokarmowych — 24–28% suchej masy.
    Kukurydza cukrowa przeznaczona do bezpośredniej konsumpcji i dla przemysłu przetwórczego powinna być zbierana rano lub wieczorem. Zagospodarowanie plonu musi być możliwie szybkie (12–24 godzin po zbiorze). Ziarno przechowywane w temperaturze około 24°C traci po upływie doby około 30% cukru.

    Dr Hubert Waligóra jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Poznaniu

    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułWYSTAWA ”ZIELEŃ TO ŻYCIE” JUŻ WKRÓTCE!
    Następny artykułCENY ŚRODKÓW PRODUKCJI W 2000 ROKU

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.