Produkcja i sprzedaż
Chile zajmuje terytorium dwa i pół raza większe od Polski, a zamieszkuje je około 15 mln osób. Kraj ten, którego zachodnią granicę wyznacza wybrzeże Pacyfiku, a wschodnią szczyty Andów, ciągnie się pasem o szerokości średnio 150 km przez ponad 4000 km, pomiędzy 9 i 56 stopniem szerokości geograficznej południowej. Dzięki temu występują tam różne strefy klimatyczne — od podzwrotnikowej do niemal podbiegunowej. Plantacje sadowniczych roślin owocowych klimatu umiarkowanego znajdują się pomiędzy 32 a 42 stopniem szerokości geograficznej południowej.
Eksport produktów żywnościowych zajmuje w Chile drugie miejsce (po miedzi) pod względem wartości — w przypadku przetworów żywnościowych wyeksportowanych w roku 2004 zwiększyła się ona o 25%, w stosunku do notowań 2003 r. i wyniosła ponad 7,1 mld USD. Do 2014 r. planuje się potrojenie tej wartości, zakładając średni roczny wzrost o 13%. Głównie eksportuje się mrożone owoce i warzywa — w 2004 r. sprzedano za granicę 92 000 ton owoców, w tym 80 000 ton owoców jagodowych. Podstawową uprawianą odmianą maliny jest 'Heritage’ (85%), a jeżyny 'Chester’. Na uwagę zasługuje znaczny eksport owoców świeżych, w tym malin prawie 4500 ton, i borówki wysokiej ponad 10 000 ton.
Głównymi organizatorami produkcji, a także zbytu owoców, są przedsiębiorstwa eksportowe, organizacje producentów oraz firmy przetwórcze, wśród nich również sponsorzy sympozjum — firmy Gombierno de Chile, Hortifruit (fot. 1), Vital Berry Marketing SA (VBM) — fot. 2.
Fot. 1. Maliny i borówka wysoka oferowane przez firmę Hortifruit
Fot. 2. Maliny deserowe z oferty firmy VBM
Dwie ostatnie zaczynają rozwijać własne programy hodowli odmian, co świadczy o ich zaangażowaniu się w produkcję. Z firmy Hortifruit pochodzą klony malin: F-53 — owocujący na dwuletnich pędach oraz F-54 — owocujący na tegorocznych pędach. Ten ostatni ma charakteryzować się wczesną porą dojrzewania, atrakcyjnie wyglądającymi owocami, ale o przeciętnym smaku. Firma VBM, która dopiero rozpoczyna swój program hodowlany, jest zainteresowana uzyskaniem pozwolenia na rozmnażanie polskiej odmiany 'Polka’.
Zwiedzane plantacje
W miejscowości Nogales, położonej w suchym (300 mm opadów rocznie) i ciepłym regionie Valparaiso, na północ od Santiago, znajduje się gospodarstwo Hacienda La Pena, należące do firmy Hortifonit. Maliny i jeżyny uprawiane są tam na mniej więcej 28 ha, z malin — głównie wcześnie plonujący klon F-54, owoce 'Heritage’ zbierane są w średnio późnym terminie, z produkcji bez skracania pędów oraz w późnym terminie, gdy pędy skracane są na początku kwitnienia do około 2/3 ich wysokości. Zbiór owoców przeznaczonych do bezpośredniego spożycia, rozpoczyna się na początku do kwietnia. W tamtejszych warunkach konieczne jest nawadnianie plantacji, stosowanie osłon przeciwsłonecznych oraz uprawa na zagonach, w celu ograniczenia porażenia roślin przez choroby korzeniowe.
Największy rejon uprawy roślin jagodowych, w tym maliny, jeżyny, truskawki i borówki wysokiej (fot. 3), leży na południe od stolicy kraju, w okolicy miast Talca i Chillan. Korzystniejsze są tam warunki do produkcji sadowniczej i nie trzeba osłon przeciwsłonecznych. Średnia powierzchnia plantacji malin czy jeżyn wynosi w tym regionie 0,64 ha, a średni plon sięga 5–6 t/ha. Poziom agrotechniczny można uznać za przeciętny. Skup owoców prowadzą liczne zamrażalnie.
Fot. 3. Plantacja borówki wysokiej
Wyniki osiągane na plantacji truskawek, której właścicielem jest Eduardo Pinochet, w miejscowości Romeral przekonują o bardzo dużych możliwościach produkcyjnych, jakie istnieją w tamtym rejonie. Odmiana 'Camarosa’, uprawiana na powierzchni około 60 ha, daje plon owoców około 90 t/ha. Prowadzi się odkażanie gleby, fertygację, wysokie zagony okryte są czarno-białą folią. Rośliny sadzone są w styczniu, a zbiór owoców trwa od października do grudnia. Plantacja użytkowana jest przez dwa lata, owoce przeznacza się do mrożenia.
W pobliżu południowej granicy uprawy roślin jagodowych, tj. w okolicach miasta Temuco, średnie roczne opady atmosferyczne wynoszą około 1300 mm, a mimo to intensywne plantacje malin są nawadniane (fot. 4 a, b, c). Niewiele upraw prowadzi się w tunelach foliowych, powszechne są natomiast osłony przeciwwiatrowe.
Fot. 4. Intensywna plantacja malin na południu Chile: a) bez osłon, b) z konstrukcją na folię,
c) uprawa w tunelach foliowych
Gospodarstwa z intensywną produkcją owoców przeznaczonych na eksport, w zależności od wymagań importera, mają przynajmniej jeden system certyfikacji, np. EUREPGAP.
Na sympozjum
Przedstawiono wiele programów, kierunków i metod hodowli dotyczących szczególnie malin. Na przykład Chad Finn wraz z innymi autorami, pracującymi w ośrodkach hodowlanych amerykańskiej i kanadyjskiej Kolumbii Brytyjskiej, w przeglądowym referacie wykazał, że w żadnym z 30 realizowanych w świecie programów hodowli maliny nie postawiono sobie za cel uzyskania roślin transgenicznych. Autorzy ci zwrócili uwagę na najważniejsze odmiany, będące w uprawie, jak 'Tulameen’, 'Glen Ample’, 'Glen Lyon’, 'Autumn Bliss’, 'Polana’ i 'Polka’, ale też na najnowsze, dopiero wdrażane w Kanadzie, jak 'Cowichan’ i 'Chemainus’, wyhodowane w Agassiz w Kanadzie. Odmiany te, owocujące na dwuletnich pędach, charakteryzują się dużą plennością i wysoką jakością owoców, nadających się do bezpośredniego spożycia i do przetwórstwa.
Oprócz wspomnianego już dynamicznego rozwoju uprawy maliny w Chile, na uwagę zasługuje Serbia, gdzie obserwuje się równie szybki wzrost produkcji owoców maliny. Serb Michailo Nikolić podał, że od 2000 r. do 2004 r., produkcja malin wzrosła w jego kraju z 56 000 do 94 000 ton rocznie. W 2005 r. zebrano tam około 90 000 ton tych owoców.
Materiał przedstawiony przez zespół reprezentujący uniwersytety stanów Oregon i Arkansas dotyczył nowej formy jeżyny owocującej na tegorocznych pędach — odmian 'Prime-Jim’ i 'Prime-Jan’. Z analizy terminu kwitnienia tych odmian wynika jednak, że w naszych warunkach klimatycznych ich owoce mogą dojrzewać zbyt późno.
Najwięcej uwagi poświęcono chorobom systemu korzeniowego, a także wywoływanym przez wirusy. Cenną pracę dla praktyki szkółkarskiej wykonali duńscy autorzy, Hanne Lindhard Pedersen, Lis Sorensen, Klaus Paoske i Kaspers Kampuss, uwalniając zdrewniałe sadzonki porzeczki czarnej od wielkopąkowca porzeczkowego przy użyciu gorącej wody (45oC przez 10 min).
Pikar Banados i inni, pracujący w dwóch ośrodkach uniwersyteckich w Chile, przedstawili wyniki doświadczeń nad warunkami owocowania malin otrzymywanych z sadzonek długopędowych. Maksymalny plon, wynoszący 400 g z jednego pędu, uzyskano w tunelu foliowym. Przyspieszenie dojrzewania owoców wynosiło dwa tygodnie. Stwierdzono przy tym, że odmiany 'Tulameen’ i 'Chilliwack’, uprawiane w systemie roślin długopędowych, wymagały przechłodzenia trwającego 450 godzin.
Aż w pięciu referatach głównym tematem były antyoksydanty. Courtney A. Weber i inni, badacze z czterech ośrodków uniwersyteckich Stanów Zjednoczonych, analizując 64 genotypy z rodzaju Rubus, wykazali bardzo dużą zmienność w zawartości w owocach antocyjanów (od 0 do 400 mg/100 g) i fenoli (od 300 do 700 mg/100g), co świadczy o różnicach w wartości antyoksydacyjnej. Dlatego coraz ważniejsza może być hodowla odmian wykorzystywanych w tzw. żywności funkcjonalnej, która będzie zawierać biologicznie aktywne składniki, mające pozytywny wpływ na zdrowie człowieka.
Na organizatora X Sympozjum Rubus & Ribes, które odbędzie się w 2010 roku, wybrano Serbię.
