Ubezpieczenie upraw jest w Polsce dobrowolne i znajduje się w ofercie przedsiębiorstw zajmujących się ubezpieczeniami majątkowymi obejmującymi rośliny lub spodziewane z nich plony, uprawy wieloletnie tylko w latach ich plonowania oraz drzewa i krzewy owocowe w szkółkach w następnym roku po okulizacji. Odpowiedzialność ubezpieczeniowa dotyczy z reguły szkód powstałych wskutek gradobicia, powodzi, huraganu, przymrozków wiosennych, ujemnych skutków przezimowania oraz ognia. Towarzystwa ubezpieczeniowe bardzo szczegółowo określają przedmiot i zakres ubezpieczenia, dlatego przed zawarciem umowy warto dokładnie przeczytać ogólne warunki oferty kilku firm i porównać nie tylko wysokości składki, ale przede wszystkim zakres proponowanej ochrony (tabela).
 |
W rolnictwie dominują szkody masowe, obejmujące duże obszary i mające na ogół charakter klęsk żywiołowych (na przykład huragany, powodzie, gradobicia oraz pożary). W Polsce huragany rzadko mają charakter katastrofalny, powodują jednak rozległe straty w budynkach, mieniu i uprawach wieloletnich. Podobne szkody wywołują również powodzie. Gradobicia niszczą przede wszystkim uprawy. W naszym kraju zjawisko to występuje przeważnie od 11 maja do 20 sierpnia, a z reguły nasila się od 21 czerwca. Najbardziej narażone na szkody gradowe są plantacje konopi, tytoniu oraz sady w końcowej fazie kwitnienia. Lokalnie gradobicia mogą mieć charakter klęski żywiołowej. Ponadto w produkcji roślinnej mogą występować duże straty wynikające z obniżenia plonów w wyniku anomalii klimatycznych: silnego mrozu zimą oraz przymrozków wiosennych. Te ostatnie uszkadzają zarówno uprawy wieloletnie, jak i jednoroczne. Ponadto rośliny narażone są na szereg niekorzystnych zjawisk pogodowych powodujących objawy zwane powszechnie skutkami złego przezimowania. Zimą może być to wyprzenie pod pokrywą śnieżną na niedostatecznie zamarzniętej glebie, gnicie na skutek tworzenia się skorupy lodowej, wysychanie na wietrze, wymoknięcie przy braku możliwości wsiąknięcia wody po gwałtownych roztopach u schyłku zimy oraz „rozmywanie” korzeni i „wysadzanie” roślin w efekcie ruchów gleby spowodowanych dużymi różnicami temperatury na przedwiośniu. Kolejnym niekorzystnym czynnikiem jest susza, która u nas nie powoduje klęski żywiołowej, ale przy kolejnych latach suchych, na skutek niedoboru wody, może być przyczyną dużych strat w produkcji roślinnej. Natomiast nadmiar wody, przy intensywnych opadach lub nieodpowiedniej melioracji, wpływa na wyleganie roślin, porastanie ziarna, gnicie, a także straty przy przechowaniu roślin. Duże szkody czynią również choroby, szkodniki roślin oraz chwasty.
Umowę ubezpieczenia można zawrzeć na podstawie pisemnego wniosku, złożonego przez ubezpieczającego się rolnika.
Zazwyczaj firmy ubezpieczeniowe wymagają nieprzekraczania terminów składania wniosków dla określonego ryzyka:
– w przypadku ubezpieczenia upraw od przymrozków wiosennych termin składania wniosków upływa 30 marca,
– w przypadku ubezpieczeń upraw od skutków złego przezimowania i przymrozków wiosennych — 15 listopada,
– w odniesieniu do wszystkich roślin i plonów ubezpieczanych od pozostałego ryzyka — 30 kwietnia.
Istnieje także możliwość wykupu zbiorowego ubezpieczenia roślin uprawianych w ramach kontraktacji. W takim przypadku umowę ubezpieczenia upraw kontraktowanych zawiera kontraktujący lub właściwy związek branżowy plantatorów przy udziale kontraktującego. Umowa ta może obejmować swoim zasięgiem teren całego kraju albo określony region jednego lub więcej województw. Kontraktujący decydując się na ubezpieczenie upraw obowiązany jest ubezpieczyć wszystkie zakontraktowane uprawy danego rodzaju. Także firmy produkujące środki ochrony roślin coraz częściej proponują ubezpieczenie nakładów poniesionych na zastosowanie danego preparatu i, w przypadku zniszczenia upraw czy sadów, koszty poniesione na ten środek są zwracane przez ubezpieczyciela.
Dr Elżbieta Wojciechowska-Lipka jest pracownikiem Towarzystwa Ubezpieczeń w Rolnictwie i Gospodarce Żywnościowej „Agropolisa” SA
