Ponad 20-letnie doświadczenie w uprawie borówki mają państwo Wanda i Bohdan Marcinkowscy z Wielichówka (pow. Stargard Szczeciński). Obecnie firma Blueamber, którą prowadzą, zaopatruje najbardziej wymagające rynki Europy, również w owoce w standardzie ekologicznym.
Na ponad 100 ha
Rodzina Marcinkowskich plantacje borówki zakładała w kilku etapach. Pierwsza została założona przez p. Bohdana z ojcem ponad 15 lat temu. Obecnie, z uwagi na podeszły wiek seniora, prowadzi ją p. Bohdan z małżonką Wandą oraz córką Joanną. Ta najstarsza część założona w 1996 r. zlokalizowana jest w pobliżu miejscowości Reptowo i zajmuje powierzchnię 40 ha. Od 2003 r. prowadzona jest w standardzie ekologicznym. Plantacja otoczona rozległym kompleksem leśnym Puszczy Goleniowskiej wchodzi w skład obszaru Natura 2000. Charakterystyczne torfowe podłoże, w blisko 100% organiczne (torf wysoki bądź humus – fot. 1), naturalnie kwaśne i zasobne w wodę, daje dobre podstawy do uprawy borówki.
Fot. 1. Torfowisko to naturalne stanowisko do uprawy borówki wysokiej
Na plantacji posadzono odmiany w taki sposób, aby zapewnić zbiór w ciągu całego sezonu sprzedaży. Najwcześniej zbierane są owoce z krzewów ‘Duke’, ‘Patriot’ i ‘Spartan’. W okresie dojrzewania najpopularniejszego w Polsce ‘Bluecropa’, w Reptowie zbiera się owoce ‘Sunrise’. Są one bardziej wyrównane, dojrzewają równomiernie i są wysokiej jakości, a ponadto krzewy tej odmiany dobrze plonują (powyżej 25 t/ha). Z nich przygotowywane są partie owoców w standardzie „King size” (owoce o średnicy powyżej 18 mm). Sezon kończy zbiór owoców odmiany ‘Brigitta Blue’, której 15-letnie krzewy dorastają w tej chwili do 2,5 m wysokości (fot. 2) i będą wymagały silnego cięcia. Owoce tej odmiany przeznaczone są głównie do przechowywania.
Fot. 2. Bohdan Marcinkowski w najstarszych nasadzeniach odmiany ‘Brigitta Blue’
W standardzie ekologicznym
Prowadzimy jedną z największych plantacji organicznych borówki w Europie – podkreśla W. Marcinkowska. Systematyczna i konsekwentna polityka niestosowania chemicznych środków ochrony, a w przypadku zagrożenia opieranie się na ochronie biologicznej procentuje dobrą kondycją krzewów. Utrzymywanie różnorodności biologicznej prowadzi do tego, że przyroda wiele problemów rozwiązuje sama. Liczne pająki i biedronki walczą z mszycami i innymi szkodnikami. Turkuć podjadek ogranicza larwy opuchlaków, a sam staje się przysmakiem dudków i zwierzyny leśnej – kontynuuje plantatorka.
Warunki glebowe w Reptowie w dużej mierze odpowiadają warunkom w jakich naturalnie rośnie borówka wysoka. Tę plantację (40 ha) pp. Marcinkowscy prowadzą w pełni ekologicznie. Uprawa na torfach nie jest jednak łatwa. To, co jest zaletą tego typu podłoża, staje się również jego wadą. Na tej plantacji nie ma problemów z nawadnianiem, bowiem torf ma dużą zdolność podsiąkania, ale utrzymuje się wysoki poziom wody w gruncie. Z tego powodu rośliny posadzono na wypiętrzonych rzędach. Stanowi to jednak duże utrudnienie w pracach polowych i podczas pielęgnacji roślin. Typowe maszyny sadownicze nie sprawdzają się i musimy przerabiać je zgodnie z naszymi potrzebami lub zamawiać bardzo specjalistyczny, a tym samym drogi sprzęt – dodaje B. Marcinkowski. Bogate w składniki mineralne podłoże powoduje, że krzewy rosną bardzo intensywnie i niektóre, zwłaszcza późne odmiany, mają problem z przezimowaniem. Przyroda rekompensuje jednak te niedogodności wysoką wydajnością. Zbiory 20–25 t/ha z krzewów w pełni owocowania nie są tu rzadkością.
Dobre zapylenie kwiatów to przede wszystkim zasługa dużej liczby owadów zapylających. Na plantacjach, oprócz trzmieli, umieszczone są domki-ule dla murarki ogrodowej. Występują tu także licznie owady z rzędu błonkówek i muchówek (bzygowate i rączycowate). Na plantacji nie prowadzi się zabiegów zwalczania chorób grzybowych. Właściciele uważają, że każdy zabieg chemiczny zakłóca naturalną równowagę biologiczną między grzybami pożytecznymi a ich antagonistami.
Ważnym zabiegiem agrotechnicznym jest cięcie krzewów i koszenie trawy. Podczas cięcia sanitarnego usuwa się porażone chorobowo pędy, które są zbierane i palone, natomiast pędy wycinane podczas prześwietlania krzewów są mulczowane. Również murawa, w której znajdują się rośliny bobowate jest koszona i pozostawiana w międzyrzędziach stanowiąc źródło materii organicznej.
Woda w basenach do ochrony przeciwprzymrozkowej oczyszczana jest za pomocą EM-ów (efektywne mikroorganizmy). Podczas podawania wody na pole EM-y rozprowadzane są na rośliny i glebę, wzbogacając je dodatkowo w pożyteczne mikroorganizmy. Prowadzenie plantacji w systemie ekologicznym wymaga wielu lat pracy oraz wiedzy, a także cierpliwości i wiary w sens takich działań. Zauważamy, że rynek na owoce organiczne systematycznie rośnie, co związane jest ze wzrostem świadomości społecznej w dziedzinie zdrowego życia i daje szanse na większe korzyści z naszej uprawy – podkreślają gospodarze.
[NEW_PAGE]Plantacja Wielichówko
Zdobyte przez lata doświadczenie i kapitał pozwoliły na powiększenie areału produkcji. W 2004 r. zakupiono 300 ha gruntu po byłym PGR, z czego 60 ha w miejscowości Wielichówko przeznaczono pod nową plantację (fot. 3). Dominuje tu gleba piaszczysta V, VI klasy, która w wyniku długoletniego ugorowania uległa naturalnemu zakwaszeniu. Uprawa prowadzona jest metodą konwencjonalną, ale bez użycia środków ochrony roślin. Pierwsze krzewy odmian ‘Sunrise’, ‘Ozar Blue’ i ‘Brigitta Blue’ posadzono tam w 2006 r. W najmłodszych nasadzeniach znalazły się natomiast nowsze odmiany takie jak ‘Draper’ oraz późne – ‘Aurora’ i ‘Elliott’ (fot. 4). Rośliny sadzone są tu w rzędach oddalonych od siebie o 3 m, a odległość między roślinami w rzędzie wynosi 1 m. By chronić młode rośliny przed zachwaszczeniem wszystkie rzędy są lekko wypiętrzone (wzniesione) i wyłożone czarną matą szkółkarską (fot. 5). Tak jak na pierwszej plantacji, murawa w międzyrzędziach jest regularnie koszona, pędy z cięcia – mulczowane. Nie stosuje się również chemicznych środków ochrony, co pozwala prowadzić plantację w systemie no pesticide.
Fot. 3. Młoda plantacja w Wielichówku
Fot. 4. Zawiązanie odmiany ‘Elliott’ w 2012 r.
Fot. 5. Na młodej plantacji krzewy posadzone są na wałach okrytych czarną matą szkółkarską
Z uwagi na piaszczyste podłoże zainstalowano system podlewania kroplowego. Woda do nawadniania pochodzi ze sztucznie utworzonego 1-hektarowego zbiornika (fot. 6). Zbierana w nim woda wykorzystywana jest także wiosną do ochrony przeciwprzymrozkowej. Zbiornik zasilany jest wodą ze studni głębinowych. Podłoże na plantacji nie jest bogate w substancje mineralne, dlatego istnieje konieczność stosowania nawozów oraz środków do zakwaszania gleby. Z uwagi na te zabiegi plantacja prowadzona jest w systemie uprawy konwencjonalnej.
Fot. 6. Zbiornik wodny na plantacji w Wielichówku
Dorota Łabanowska-Bury
Fot. 1-6 D. Łabanowska-Bury
