Goji na szeroką skalę

Jagody Goji
Spośród uprawianych na skalę towarową gatunków sadowniczych, potocznie zwanych jagodowymi, w Polsce opłacalna jest dziś produkcja jagód borówki wysokiej, malin i truskawek. W poszukiwaniu sposobów na zwiększenie dochodowości gospodarstw plantatorzy decydują się na uprawę nowych gatunków. W ten trend wpisują się żurawina, aktinidia oraz kolcowój, zwany potocznie jagodą goji.

O gatunku
Jagodą goji (w jęz. angielskim nazywaną wolfberries, w mandaryńskim – gouqi) określane są powszechnie owoce wytwarzane przez dwa gatunki roślin z rodziny psiankowatych (Solanaceae) – kolcowój pospolity lub kolcowój szkarłatny (Lycium barbarum L.), zwany także kolcowojem tybetańskim, oraz kolcowój chiński (Lycium chinense L.). Gatunki te pochodzą z Azji, m.in. z Chin, Tybetu oraz Himalajów. Dzisiaj nasadzenia kolcowoju można jednak znaleźć także w innych rejonach świata, gdzie rośliny doskonale sobie radzą – zarówno na kontynencie azjatyckim, jak i w Europie.

W uprawie jest kilkadziesiąt różnych odmian kolcowoju, przy czym różnią się one między sobą m.in. siłą wzrostu rośliny, kształtem, barwą i smakiem owoców oraz ich wielkością. Kolcowój jest najczęściej prowadzony w formie krzewu, zwykle wysokości od 1 do 3 m.

Gałęzie są zwisające, dlatego rośliny wymagają prowadzenia przy podporach. Podparcie dla krzewu mogą stanowić albo druty rozciągnięte pomiędzy drewnianymi lub betonowymi słupami, albo bambusowe, metalowe lub plastikowe paliki, do których mocowane są pędy. Liście są lancetowate, długości do 6 cm, jasno- lub szarozielone, ostro lub tępo zakończone, dość grube. Kwiaty (promieniste, 5-krotne, o purpurowofioletowej koronie, pręciki i słupek wystają daleko poza koronę – fot. 1) osiągają długość do 2 cm, zwisają, rosną pojedynczo lub są zebrane po 2–4.


Fot. 1. Kwiaty….

Kolcowój wytwarza owoce o walorach zarówno dekoracyjnych, jak i kulinarnych (owoce dojrzałe są jadalne, niedojrzałe są uznawane za trujące ze względu na zawartość hioscyjaminy). Są bardzo delikatne, o cienkiej skórce, pomarańczowo- -czerwone lub czerwone (za barwę odpowiada wysoka zawartość karotenoidów – 0,5% s.m.), zwykle podłużne (długości ok. 2 cm), rzadziej pękate, osadzone wzdłuż pędów na szypułce (fot. 2).


Fot. 2…. i owoce kolcowoju szkarłatnego

W Tybecie i w Chinach kolcowój był rośliną wykorzystywaną w medycynie oraz w kuchni (liście, korzenie, kora, owoce), a jej walory prozdrowotne są doceniane od ponad 2 tys. lat. Wyróżnia się dwa regiony na świecie, z których pozyskuje się wysokiej jakości jagody goji: prowincje Ningxia i Xinjiang w północno-zachodnich Chinach (historycznie owoce były pozyskiwane wyłącznie ze stanowisk naturalnych). 

Od kiedy jagody goji pojawiły się w Europie, badano ich właściwości oraz określano przydatność w diecie. W krajach zachodniej Europy, gdzie są znane dłużej niż w Polsce, zostały już okrzyknięte mianem „superfruits”, czyli owoców o wyjątkowych, ponadprzeciętnych walorach (do tej grupy należą m.in. jagody borówki wysokiej, aronia czy porzeczki czarne). Potocznie takie produkty określane są także jako żywność funkcjonalna, która ceniona jest wysoko nie tylko ze względu na smak, lecz także na korzyści dla zdrowia konsumentów.

Badania prowadzone współcześnie, m.in. przez specjalistki z Małopolskiego Centrum Monitoringu i Atestacji Żywności przy UR w Krakowie, potwierdziły wysoką wartość odżywczą oraz właściwości prozdrowotne jagód goji. W suszonych owocach stwierdzono 5,5% białka (18 aminokwasów), 26,7% węglowodanów (8 polisacharydów i 6 monosacharydów), w tym 3,7% włókna surowego oraz 1% tłuszczu (w tym 5 nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-6, odpowiedzialnych za wytwarzanie hormonów, właściwą pracę mózgu i systemu nerwowego). Dojrzałe owoce, po wysuszeniu, mają także wysoką zawartością witaminy C (ok. 2500 mg w 100 g jagód), czyli są doskonałym naturalnym źródłem tej witaminy. Dodatkowo dostarczają organizmowi człowieka witamin z grupy B (B1, B2, B6) i składników mineralnych (m.in. fosforu, wapnia, żelaza, miedzi, cynku, selenu). Zagraniczni autorzy, m.in. Jodi Helmer, podkreślają wartość jagód goji jako źródła takich antyoksydantów, jak polifenole, flawonoidy, karotenoidy oraz wielu witamin, m.in. wspomnianej już witaminy C, a także A i E. Antyoksydanty są grupą związków chemicznych, neutralizujących szkodliwe działanie wolnych rodników, które uszkadzają komórki organizmu i prowadzą do ich przedwczesnego starzenia.

Wśród prozdrowotnych zalet owoców goji jest działanie obniżające poziom cholesterolu, korzystny wpływ na pracę serca i ciśnienie tętnicze krwi. Starożytni zielarze azjatyccy już ponad 2 tys. lat temu opisywali kolcowój jako roślinę o działaniu ochronnym dla nerek, wątroby i oczu. W tradycyjnej medycynie chińskiej był wykorzystywany do leczenia chorób serca, wątroby, płuc i nerek. Dodatkowo wspomaga leczenie chorób reumatycznych oraz reguluje poziom glukozy we krwi.

Plantacje towarowe
Kolcowój (przede wszystkim szkarłatny/pospolity – L. barbarum) to gatunek, który dotychczas był uprawiany w ogrodach przydomowych lub na działkach, gdzie na małej przestrzeni można było połączyć jego użytkową i ozdobną funkcję. W Serbii, w Bułgarii i w innych krajach południowej Europy, podobnie jak dzisiaj w Polsce, rośnie zainteresowanie uprawą tego gatunku na skalę towarową. Do nasadzeń produkcyjnych są polecane raczej odmiany kolcowoju chińskiego (L. chinense), ze względu na większą produktywność krzewów oraz wyższej jakości owoce.

Dotychczasowe doświadczenia z gatunkiem (w tym serbskie, macedońskie, bułgarskie) pokazują, że Europa to dobry rejon do uprawy kolcowoju. Rośliny dobrze znoszą nawet duże, do –30°C, spadki temperatury zimą (wysoka mrozoodporność). Mają niewielkie wymagania w stosunku do stanowiska – dobrze rosną i owocują posadzone nawet na słabszych glebach, piaszczystych, przepuszczalnych, a gorzej – na podłożu gliniastym (należy unikać zakładania plantacji na glebach podmokłych). Dla uzyskania wysokiego plonowania dobrej jakości owoców niezbędne jest jednak dobre przygotowanie stanowiska pod nasadzenia oraz zapewnienie roślinom należytego nawożenia i nawadniania. Do nasadzeń na południu kontynentu są przydatne m.in. bułgarskie odmiany kolcowoju szkarłatnego przetestowane w lokalnych warunkach klimatyczno-glebowych: ‘JB1’, ‘JB2’, ‘JBX’ i ‘JB4’. Na towarowych plantacjach z powodzeniem można zastosować rozstaw 2,0 m x 1,8 m (3600 roślin/ha) lub 2,5 m x 1,5 m (3750 roślin/ha). Na plantacjach warto ściółkować rzędy roślin.
 
Szczegółowe informacje dotyczące prowadzenia plantacji towarowej kolcowoju zamieszczano już kilkakrotnie na łamach miesięcznika „Truskawka, Malina, Jagody” (8/2015, 2/2016, 6–7/2016, 10/2016).

W ocenie specjalistów z firmy „Bio Tree”, jednego z dostawców sadzonek kolcowoju do zakładania towarowych plantacji, z 3-letnich nasadzeń można uzyskać 2200–2500 kg/ha owoców suszonych (gotowy produkt do sprzedaży), natomiast gdy plantacja osiągnie pełnię owocowania – nawet 4000–4500 kg/ha (przy obsadzie 3500 roślin/ha). Włoskie doświadczenia pokazują, że rośliny posadzone w kwietniu jeszcze w tym samym roku wydały po 0,5 kg jagód, a po 2–3 latach można z nich uzyskać do 1,5–2 kg/roślinę.

Wykorzystanie owoców
Założenie plantacji kolcowoju i możliwość pozyskiwania owoców to dopiero początek intratnego biznesu. Warto zastanowić się, jak można wykorzystać jagody goji, aby można je było zaproponować konsumentowi.

W Chinach suszone owoce są dodatkiem do tradycyjnych potraw: ryżu, zup, kurczaka i wieprzowiny, mieszane z warzywami (przed spożyciem gotowane). Jagody mogą być składnikiem herbaty (zaparza się także liście), dodatkiem do herbat ziołowych lub naparów z innych owoców. Kolcowój może być używany jako surowiec do wytwarzania alkoholowych nalewek lub wina.

W kulturze europejskiej najczęściej spożywane są owoce suszone (importowane zwykle z Chin) lub soki z jagód goji (dostępne od niedawna). We Włoszech w ciągu ostatnich kilku lat powstało kilka plantacji dostarczających owoce świeże. Tam też rozpoczęto produkcję marmolad, konfitur i dżemów z jagód goji (solo lub w mieszance z innymi owocami). Jagody goji bez wątpienia są dziś składnikiem wielu suplementów diety, są wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym jako składnik kremów, balsamów do ust i ciała, maseczek, peelingów i wielu innych produktów o działaniu regenerującym, odmładzającym, odżywczym.

Dorota Łabanowska-Bury
Fot. D. Łabanowska-Bury

Artykuł pochodzi z numeru 1/2017 miesięcznika „Truskawka, malina, jagody”; temat był także poruszany przez autorkę podczas konferencji „Jagodowe Trendy” w Kraśniku.

Related Posts

None found

Poprzedni artykułPolskie jabłka zatrzymane na rosyjskiej granicy
Następny artykułKE szuka ekspertów od marketingu produktów rolnych

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz swoje imię

ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.