O kondycji polskiej truskawki

Gospodarz konferencji dyrektor IO prof. Franciszek Adamicki po przywitaniu gości jako pierwszego o zabranie głosu poprosił posła Mirosława Maliszewskiego. Stwierdził on z nieukrywaną satysfakcją, że eksport polskiej żywności – w tym owoców i warzyw rośnie. Mijający sezon sprzedaży będzie dla Polski historyczny – eksport polskich jabłek powinien przekroczyć milion ton – do końca marca wysłano ich już za granicę ponad 900 tys. ton. W handlu truskawkami nie mamy tak spektakularnych sukcesów – owoce uprawiane dla potrzeb przemysłu przetwórczego nie mają wielkich pespektyw. 

 

Właściwym wprowadzeniem do tematu było wystąpienie prof. Edwarda Żurawicza z Instytutu Ogrodnictwa o nowych tendencjach w uprawie i hodowli truskawek. Polska z produkcją około 170 tys. ton truskawek zamyka listę dziesięciu największych producentów tego gatunku. Kłopot jest z liderem – według kilku źródeł (FAOSTAT, GAIN, Chinese Society for Horticultural Science) miejsce to powinno przypaść Chinom. Ich zbiory w ostatnich latach nieco przewyższają uzyskiwane przez USA. Ponieważ jednak sami Chińczycy nie są do końca pewni swoich danych, światowe rankingi pomijają czasem Państwo Środka i na lidera kreują właśnie Stany Zjednoczone z produkcją (za 2010 r.) 1,31 mln ton. W tym samym roku Chiny miały zebrać około 1,35 mln ton truskawek. Pozostała ósemka państw zbiera plony o jeden rząd wielkości mniejsze. Pozostańmy przy danych z 2010 roku (dlaczego – za chwilę). Trzecie miejsce przypadało wówczas Turcji – 299,9 tys. t, a kolejne Hiszpanii – 275,3 tys. t, Egiptowi – 238,4 tys. t, Meksykowi – 226,6 tys. t, Korei Południowej – 231,8 tys. t, Japonii – 177,5 tys. t, Rosji – 165,0 tys. t, Niemcom – 156,9 tys. t. W tym właśnie roku Polska była dopiero jedenasta ze 153,4 tys. t. W następnym wyprzedziliśmy Niemcy o 12 tys . ton, za to Hiszpania wystrzeliła z produkcją o prawie 200 tys. t wyższą (514 tys. t) daleko przed Turcję. Zdaniem prelegenta – jakkolwiek dziwne, wcale nie jest to nieprawdopodobne, bowiem hiszpańska produkcja w ostatnich latach stale rośnie. Podobnie jak i w Turcji. Natomiast minął strach przed „chińskim smokiem” – poważny jeszcze kilka lat temu problem zalewania rynku UE przez chińskie truskawki zanika – Chiny konsumują swoje owoce sami w coraz większych ilościach. Według przedstawianych przez prof. E. Żurawicza danych z VII Międzynarodowego Sympozjum Truskawkowego (Pekin, luty 2012 r.) 90% chińskich truskawek jest spożywanych w stanie świeżym, tylko 8% jest mrożonych, a z 2% produkowane są soki. Eksport mrożonych owoców to w dekadzie 2001 -2009 około 90-100 tys. t. W pierwszych pięciu z tych lat ‘Senga Sengana’ była pierwsza z trójki wymienianych jako główne eksportowane odmiany (wraz z ‘Honeoye’ i ‘Totem’). Potem struktura się zmieniła – na czoło wysunęła się ‘Honeoye’, ‘S. Sengana’ jest wymieniana (spadła?) na miejscu drugim, zaś na czwarte odnotowywane w statystyce eksportu wskoczyła ‘Camarosa’. W tym miejscu można by rozpocząć zupełnie nowy, nie rozwijany już przez prof. E. Żurawicza wątek konkurencyjności chińskiej ‘Sengi Sengany’ wobec naszej truskawki tej odmiany na rynkach światowych. 

 

… a raczej plantacjach nie dzieje się najlepiej. To generalny wniosek, jaki można wyciągnąć z wystąpienia dr Bożeny Noseckiej z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB. Zbiory według GUS-u (zdaniem prelegentki niedoszacowane) w trzech poprzednich sezonach oscylują wokół 150-170 tys. ton, podczas gdy w latach 2008-2009 było to prawie 200 tys. ton. Natomiast powierzchnia upraw w latach 2010-12 wzrosła z około 37 tys. hektarów do 56 tys. hektarów dorównując tej, jaką mieliśmy w latach 2008-09, kiedy zbieraliśmy znacząco więcej owoców. Struktura zagospodarowania plonów jest w Polsce stabilna (dane za sezony 2010/11-2012-13) – prawie 67% owoców przeznacza się dla przemysłu, 29% na spożycie, 4% eksportujemy. Jednak eksport polskich mrożonek spada, zaś eksport owoców deserowych zwiększa się nieznacznie. Tracimy rynek mrożonek UE nie zyskując więcej na rynku owoców świeżych. W tym pierwszym segmencie rynku unijnego nabierają znaczenia jako dostawcy Chiny, Maroko i Egipt, zaś owoce deserowe w coraz większych ilościach dostarczają Grecja, Holandia, Belgia i Portugalia. Rośnie popyt na truskawki świeże i przetworzone w Rosji. Na tym rynku poważnymi konkurentami Polski są Turcja (owoce świeże) i Chiny (mrożonki).

Bolączką polskiego rynku truskawek dla przetwórstwa są duże wahania cen skupu – w ostatnich dwunastu latach były one wyższe od kosztów produkcji pięć razy, siedem razy – niższe. W każdym z tych lat ceny płacone przez zakłady przetwórcze (satysfakcjonujące plantatora czy też nie) dokładnie odzwierciedlały ceny uzyskiwane w eksporcie mrożonych owoców. Ceny uzyskiwane przez polskich plantatorów truskawek (także deserowych) są nawet w latach niskich zbiorów około 50% niższe od tych, jakie uzyskują sadownicy w większości innych krajów Unii Europejskiej. 

Zdaniem dr B. Noseckiej w najbliższych latach utrzyma się popyt na mrożone truskawki tak na rynku UE, jak i w Rosji. Wzrost naszego eksportu na te obszary jest możliwy pod warunkiem poprawienia konkurencyjności cenowej naszych owoców wobec dostawców spoza Europy. Nie wzrośnie znacząco krajowy popyt na truskawki świeże – będzie on dotyczył owoców dostarczanych poza głównym sezonem. Ekonomika (wysokie koszty produkcji i wymagania rynku) zmusi producentów owoców deserowych do powiększania skali produkcji, jej koncentracji i specjalizacji gospodarstw.

Piotr Grel