W roku 2014 w krajach Unii Europejskiej zbiory jabłek mają wynieść rekordową wielkość - 12 mln ton, najwięcej od powstania tej Wspólnoty. Jak dotąd przy zbiorach już powyżej 10 mln ton były duże problemy w zagospodarowaniu wszystkich jabłek po opłacalnych cenach. Taką sytuację przewiduje się w tym roku. Po wprowadzeniu embarga na unijne jabłka przez Rosję sytuacja się znacznie pogorszyła, zwłaszcza w krajach z większą ich produkcją, szczególnie w Polsce. Zdaniem europejskich ekspertów w krajach UE na znaczną część jabłek nie będzie zbytu, zostaną w sadach lub w gospodarstwie.
W niektórych krajach Unii we wrześniu były jeszcze zapasy zeszłorocznych jabłek. Duże były też zapasy jabłkowego soku zagęszczonego. Rekordowe zbiory i wspomniane zapasy miały zasadniczy wpływ na niskie ceny, zarówno jabłek, jak i soku zagęszczonego. Do połowy września cena skupu jabłek przemysłowych wahała się od 3 do 5 eurocentów/kg, w poprzednich latach – od 12 do 15 eurocentów. Rekordowo niskie też były ceny zbytu jabłkowego soku zagęszczonego – od 0,60 do 0,70 eur/kg.W krajach Zachodniej Europy koszt zbioru 1 kg jabłek przemysłowych waha się od 5 do 6 eurocentów. Przy aktualnych cenach skupu wielu zachodnioeuropejskich producenctów rezygnuje ze zbioru tych jabłek,chyba że ceny wzrosną o kilka eurocentów. Uzasadniają to brakiem chęci ponoszenia własnych kosztów i podwyższenia dochodów producentom zagęszczonego soku. Także bardzo niskie są także ceny skupu jabłek deserowych, niższe o 80-100 % w porównaniu z rokiem ubiegłym.
W naszym kraju w tym roku zbiory wszystkich jabłek różnych odmian i różnej jakości mogą wynieść co najmniej 3,5 mln ton, o około 400 tyś. ton więcej niż w roku ubiegłym. Zagospodarowanie takiej wielkości zbiorów może być następujące:
– Spożycie jabłek deserowych około – 700 tys .ton, o 100 tys. ton więcej, niż w ubiegłych latach. Przy skutecznej promocji i ofercie jabłek wysokiej jakości, spożycie może wzrosnąć do 800 tys. ton.
– Można się spodziewać, że przerób jabłek będzie się wahał od 2,0 do 2,2 mln ton, w tym okolo 90 % na sok zagęszczony. Reszta – na tzw. mętne soki, cydr i różne przetwory jabłkowe.
– Spożycie jabłek deserowych około – 700 tys .ton, o 100 tys. ton więcej, niż w ubiegłych latach. Przy skutecznej promocji i ofercie jabłek wysokiej jakości, spożycie może wzrosnąć do 800 tys. ton.
– Można się spodziewać, że przerób jabłek będzie się wahał od 2,0 do 2,2 mln ton, w tym okolo 90 % na sok zagęszczony. Reszta – na tzw. mętne soki, cydr i różne przetwory jabłkowe.
– Do zagospodarowania zostaje 500 do 800 tys. ton różnych jabłek. W ostatnich latach, poza Rosję, eksportowano 400-500 tys. ton jabłek, w 98% do krajów europejskich. Wobec wysokiej produkcji jabłek w wielu krajach zachodniej Europy będą duże problemy z powtórzeniem tak wysokiego eksportu poza Rosję. Za duży sukces będzie można uznać eksport 300-350 tys. ton.
– Wtedy w kraju może zostać 200 do 500 tys. ton jabłek. Co z nimi zrobić? Bardzo skutecznymi sposobami może być ich przerób na biogaz albo, jak dawniej, na alkohol. Lecz możliwość takiego wykorzystania zbytecznych w naszym kraju jabłek mogą ocenić Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwo Gospodarki. O ile mi wiadomo, już są prowadzone stosowne rozmowy z producentami mogących przerobić jabłka na wspomniane produkty.
Ważną pozycją w zagospodarowaniu jabłek, są jabłka przemysłowe. Sądzę,że w tym roku będzie to około 60% wyprodukowanych owoców. W związku z wysokimi zbiorami i posiadanymi jeszcze zapasami ceny skupu są niskie. Koszt samego zbioru jabłek przemysłowych z dowiezieniem do miejsca odbioru wynosi około 0,15 zł/kg. W pierwszej połowie września ceny skupu loco zaklad wahały się od 0,17 do 0,20 zł/kg. Producent jabłek sam musi podjąć decyzję, przy jakiej cenie skupu warto mu zbierać i sprzedawać swoje jabłka przemysłowe. Dla informacji podaję, że koszt produkcji 1 kg jabłkowego soku zagęszczonego, przy cenie skupu jabłek 0,25 zł/kg waha się od 0,62 do 0,65 eur/kg.
W całej Unii Europejskiej powszechna jest opinia o wysokich zapasach zagęszczonego soku jabłkowego, niskiego popytu i spadku spożycia soku jabłkowego. W Niemczech spożycie soków jabłkowych już spadło o 12% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Czy w związku z dużymi zapasami i niskimi cenami eurpejskiego jabłkowego soku zagęszczonego warto w tym sezonie nadal produkować jego duże ilości? Wysoka produkcja wpłynie na wzrost zapasów i obniżenia cen, zarówno soku zagęszczonego, jak i jabłek przemysłowych. Przez odpowiednią wielkość produkcji można doprowadzić do pożądanej równowagi rynkowej, do stabilizacji cen. Warto się nad tym zastanowić.
Jeśli jednak producenci jabłkowego soku zagęszczonego uznają, że i w tym sezonie warto bardzo dużo produkować, z nadzieją na niższą produkcję i eksport z Chin – bardzo dobrze, ale przy cenach skupu powyżej 0,25 zł/kg. W tym sezonie trudno się spodziewać opłacalnych cen. Wiele zakładów przetwórstwa owocowego także ma problemy ekonomiczne, ale zdecydowanie większe mają producenci jabłek. W związku z tym, w tym sezonie wskazana byłaby produkcja soku zagęszczonego z niskim zyskiem.
W całym kraju od 8 września trwają zbiory jesiennych i zimowych odmian jabłoni, skończą się w paździeniku. W tych dwóch miesiącach warto rozważyć, czy i ile warto zebrać jabłek przemyslowych i odstawić oraz przy jakiej cenie skupu. Jaką ilość jabłek przerobić na zagęszczony sok jabłkowy i na jakich warunkach dla producentów jabłek? Przy mniejszych dostawach wzrosną ceny skupu jabłek przemysłowych. Nie tylko producenci jabłek spodziewają się słusznie nam należnej wysokiej rekompensaty za nie sprzedane jabłka. Na pewno zdecydowanie wyższej, niż dla innych krajów objętych rosyjskim embargiem. Wielkie słowa uznania i podziękowania dla ministra Marka Sawickiego za pracę wkładaną w uzyskanie jak największych odszkodowań z Komisji Europejskiej.
Prof.dr hab. Eberhard Makosz
