Wapń
Zawiązki owocowe otrzymują od drzewa większość potrzebnego im wapnia już na początku swojego wzrostu. Później, w drugiej części okresu wegetacji zaopatrzenie owoców w wapń może być miej dynamiczne niż wcześniej. Jest to zjawisko naturalne, ponieważ w tym okresie rosną także pędy, które również wykazują zapotrzebowanie na wapń i w konkurencji o ten składnik pokarmowy zazwyczaj wygrywają z owocami – informował Marcin Oleszczak z firmy Ekoplon (fot. 1). Duży wpływ na właściwe odżywienie owoców wapniem mają też warunki atmosferyczne. Jego pobieranie jest ograniczone m.in. w czasie suchej pogody i wysokiej temperatury.
Wapń – jak przekazał M. Oleszczak – jest pobierany przez korzenie roślin w postaci kationu Ca2 + i, podobnie jak większość kationów, przemieszcza się w glebie do powierzchni korzeni na zasadzie przepływu masowego wody – ssania powstającego dzięki transpiracji. Szybkość pobierania kationów wapnia zależy od towarzyszącego im anionu. Najłatwiej pobierany jest wapń z towarzyszącym mu anionem saletrzanej formy azotu, a najtrudniej z anionem siarczanowym. Przy czym najaktywniej pobierają go najmłodsze fragmenty systemu korzeniowego.
Dostępność wapnia
W początkowym okresie wzrostu (wiosną) drzewa wykorzystują w większości wapń zakumulowany w drewnie. Pozostałą jego ilość muszą pobrać z gleby lub z gleby i dokarmiania dolistnego. Istnieje jednak wiele czynników zewnętrznych, które ułatwiają lub utrudniają pobieranie tego pierwiastka z gleby (tab. 1).
Na zawartość wapnia w owocach, w przypadku roślin sadowniczych, w sposób bezpośredni lub pośredni oddziałuje kilka niezależnych czynników. M. Oleszczak zaliczył do nich m.in.: wiek i siłę wzrostu drzew, umiejscowienie owoców na drzewie i na pędach, kolejność zakwitania kwiatów, jakość zapylenia kwiatów, jakość liści rozetowych i wysokość plonowania.
Młode drzewa charakteryzują się silnym wzrostem wegetatywnym, a ich system korzeniowy jest jeszcze dość płytki. Dlatego ich plonowanie jest słabsze, a owoce duże i narażone na niedobory wapnia. Silny wzrost elongacyjny pędów tegorocznych lub w przypadku drzew starszych nadmierne nawożenie azotem i ich zbyt silne cięcie prowadzą do powstania dużej konkurencji o wapń między liśćmi i zawiązkami owocowymi.
[NEW_PAGE]Mniej wapnia, a więcej potasu zawierają także owoce pochodzące z górnych partii korony drzewa i zawiązane na starszych trzy- i czteroletnich pędach.
Natomiast jabłka zawiązane z kwiatu centralnego w kwiatostanie są zazwyczaj lepiej zaopatrzone w wapń niż owoce tworzące się z pozostałych kwiatów z okółka.
Na właściwe zaopatrzenie owoców w ten pierwiastek mają też wpływ liście rozetowe rozwijające się równocześnie z kwiatami. Jeżeli są dobrze wyrośnięte, zdrowe i aktywne fizjologicznie, to zapewniają dużą wydajność transpiracji, co wpływa korzystnie na zaopatrzenie w wapń rosnących zawiązków.
Niedobór czy nadmiar?
W uprawach sadowniczych objawy niedoboru wapnia na częściach wegetatywnych roślin pojawiają się stosunkowo rzadko, ale nawet wysoka jego zawartość w glebie nie gwarantuje wysokiego poziomu tego pierwiastka w owocach. Częściej też można zauważyć objawy nadmiaru wapnia w glebie uwidaczniające się brakami innych składników pokarmowych, których pobieranie jest blokowane właśnie przez ten pierwiastek (tab. 2).
Jabłonie
W zależności od uprawianej odmiany, przebiegu warunków atmosferycznych w sezonie wegetacyjnym, wieku drzew, wielkości plonu oraz długości zakładanego okresu przechowywania jabłek, należy w czasie wzrostu zawiązków owocowych wykonać przeważnie 3 do 8 opryskiwań nawozami wapniowymi. Większej liczby zabiegów, dla optymalnego wysycenia owoców wapniem, wymagają drzewa: l odmian charakteryzujących się genetycznie niską zawartością wapnia w owocach i podatnych na gorzką plamistość podskórną (fot. 2), np. ‘Šampion’, ‘Jonagold’, ‘Mutsu’, ‘Ligol’; l szczepione na podkładce ‘M.26’, która ma genetyczną skłonność do niskiej kumulacji wapnia w roślinach; l z mniejszą niż z wykle liczbą zawiązków owocowych; l przy wysokiej temperaturze powietrza i małych opadach deszczu latem; l z których owoce mają być długo przechowywane.
Fot. 2. Objawy niedoboru wapnia w jabłkach w pełni sezonu wegetacyjnego – początek gorzkiej plamistości podskórnej
Opryskiwania wapniem i innymi nawozami dolistnymi najlepiej wykonywać wieczorem, gdy temperatura powietrza wynosi 10–15°C i oczywiście przy bezwietrznej pogodzie. Przy temperaturze powietrza przekraczającej 25°C oraz niskiej wilgotności powietrza pobieranie wapnia przez zawiązki owocowe jest znacznie ograniczone z powodu szybkiego odparowywania wody i krystalizowania soli wapnia na opryskiwanej powierzchni (fot. 3).
Fot. 3. Pękanie czereśni można ograniczyć przez zraszanie nadkoronowe drzew roztworem wapnia w czasie deszczu
[NEW_PAGE]Wykonując zabieg nawozami wapniowymi, należy zadbać, aby ciecz robocza pokryła jak największą powierzchnię owoców znajdujących się w całej koronie (szczególnie w wierzchołkowej jej części, gdyż obecne tam jabłka zazwyczaj zawierają mniej wapnia). Ponadto wapń trafiający na liście praktycznie nie jest przekazywany do owoców.
Dokarmianie dolistne wapniem drzew owocowych klasycznymi nawozami (saletrą wapniową lub innymi związkami wapnia) najlepiej rozpocząć w fazie orzecha włoskiego zawiązków owocowych, czyli około połowy czerwca. Im młodsze są zawiązki owocowe, tym efektywniej pobierają ten pierwiastek. Jeżeli natomiast będą wykorzystywane nawozy oparte na aminokwasowych kompleksach wapnia, można je stosować już w fazie zielonego pąka, z przerwą w okresie kwitnienia i dalej od opadania płatków kwiatowych.
Grusze, wiśnie i czereśnie
Pierwsze zabiegi dokarmiania dolistnego wapniem w sadach gruszowych należy wykonać 6 tygodni po kwitnieniu, a kolejne co 10–14 dni. W sezonie wegetacyjnym powinno się przeprowadzić 3–5 takich zabiegów. W przypadku gruszy, jak podał M. Oleszczak, więcej zabiegów wapniem należy wykonać u odmian wrażliwych na jego niedobór, takich jak ‘Lukasówka’ i ‘Komisówka’. Natomiast powszechnie uprawiana u nas ‘Konferencja’ wykazuje mniejsze zapotrzebowanie na wapń.
– U wiśni i czereśni niedobór wapnia w owocach objawia się ich pękaniem podczas opadów deszczu ( fot. 4 ) już n a 2 –3 tygodnie przed zbiorem oraz nadmiernym puszczeniem soku w trakcie zbioru – informował M. Oleszczak. Rutynowe opryskiwania drzew roztworami soli wapnia na 3, 2, 1 tydzień przed zbiorem ograniczają jednak to zjawisko. Zabiegi te warto wykonywać także przed zapowiadanymi opadami deszczu, począwszy od 4. lub 3. tygodnia przez zbiorem owoców.
Fot. 4. U czereśni niedobór wapnia w owocach objawia się ich pękaniem podczas opadów deszczu, fot. M. Strużyk.
Anita Łukawska
Fot. 1-3 A. Łukawska
