Rośnie apetyt na derenia jadalnego i świdośliwę

Świdośliwa
Gatunkiem stosunkowo nowym i wciąż mało znanym w Polsce jest badana już od kilkunastu lat przez prof. Stanisława Plutę świdośliwa (Amelanchier sp.). Roślina ta pochodzi z północnej części Stanów Zjednoczonych i Kanady, jest więc wyjątkowo dobrze przystosowana do warunków klimatycznych panujących w Polsce. Charakteryzuje się wysoką mrozoodpornością do –40°C i jest w małym stopniu porażana przez choroby czy szkodniki. Zdaniem prof. S. Pluty, jest to gatunek, który nadaje się do integrowanej produkcji owoców.

Owoce są soczyste i słodkie, zawierają duże ilości cukrów (15,9-23,4%sacharozy i 8-12%cukrów prostych) oraz niewiele kwasów organicznych. Mają wysoką wartość prozdrowotną: są bogatym źródłem antocyjanów i witamin z grupy A, B oraz C. Owoce świdośliwy są kuliste, przeważnie niebieskogranatowe lub ciemnogranatowe z charakterystycznym nalotem. Są zebrane w grona i nieco przypominają owoce aronii, dorastają do 10-15 mm (0,5-0,8 g).

Rośliny mogą być prowadzone jako formy krzewiaste lub drzewiaste, których wysokość, w zależności od metody prowadzenia, wynosi 0,5-2,5 m. Są to rośliny długowieczne, owocują nawet do 30 lat, a w okres owocowania wchodzą w 3-4 roku po posadzeniu. Kwitnienie przypada na 1-15 maja, natomiast pierwsze owoce dojrzewają pod koniec czerwca. W przypadku owoców świdośliwy z przeznaczeniem do przemysłu możliwy jest mechaniczny zbiór za pomocą kombajnu do owoców jagodowych. Zdaniem prelegenta, rośliny powinny być sadzone w rozstawie 4,5 x 0,8-1,0m (2500 szt./ha), a plonowanie 6-8-letnich krzewów jest na poziomie 10-15 t/ha. Wśród polecanych przez badacza odmian na pierwszym miejscu znalazła się ‘Smoky’, ze względu na wysoką plenność i dobrej jakości owoce. Inne odmiany dedykowane do uprawy w naszym kraju to: ‘Honeywood’ (owoce duże), ‘Martin’, ‘Northline’oraz ‘Thiessen’.

Owoce świdośliwy nadają się do bezpośredniego spożycia, ale także do produkcji dżemów, konfitur, soków, nalewek oraz różnego rodzaju syropów do deserów. W IO prowadzone są badania nad znalezieniem najlepszej metody rozmnażania świdośliwy, a także od 2009 r. realizowany jest pilotażowy program krzyżowań tego gatunku.

Dereń jadalny
Drugim gatunkiem, którego owoce są bogatym źródłem witamin i antyoksydantów, a przez to mają właściwości prozdrowotne, jest dereń jadalny (Cornus mas L.). Zdaniem Tomasza Golisa z IO, gatunek ten, będący w powszechnej uprawie w południowej Europie i Azji, jest wciąż mało znany w naszym kraju. Rośliny derenia dobrze znoszą znaczne spadki temperatury zimą, a ich owocowanie jest coroczne i obfite.

Dereń, podobnie jak świdośliwa, może być prowadzony w formie drzewa lub krzewu i osiąga wysokość do ok. 8 m. Zaczyna owocować w 3.-4. roku po posadzeniu, a pierwsze plony wynoszą 5-10 kg/krzew. W kolejnych latach są one zwykle na poziomie ok. 40 kg/krzew.

Owoce derenia to pestkowce, które dorastają do 1,5-2 cm, a ich masa to średnio 1,6-2,6 g (nawet 4 g u odmian wielkoowocowych). Są one soczyste, ale ich miąższ jest cierpki i kwaśny. Kolor skórki to cecha odmianowa, może być ona jasnoczerwona do szkarłatnej, ale także biała lub żółta. Owoce można wykorzystać do przygotowania soków, dżemów i galaretek w połączeniu np. z jabłkami, a także nalewek (dereniówka). Ważną cechą wyróżniającą odmiany derenia – oprócz terminu dojrzewania – jest ich podatność na opadanie. Owoce niektórych odmian opadają bowiem przed osiągnięciem fazy dojrzałości zbiorczej, np. ‘Jantarnyj’.

Odmianą szczególnie godną polecenia do uprawy towarowej jest austriacka ‘Jolico’. Obok innych badanych w SD w Dąbrowicach odmian: ‘Radost’ i ‘Elegantnyj’, okazała się ona bardzo plenna. Jej owoce są bardzo atrakcyjne, ich średnica to 17mm, amasa – 4-6 g. Duże owoce o masie 6-7 g w naszym kraju tworzą także odmiany: ‘Widubiecki’ i ‘Swietliczok’. Zdaniem prelegenta, ukraińskie i niemieckie odmiany derenia jadalnego badane w IO nadają się do uprawy w warunkach Polski Centralnej, nawet metodą ekologiczną.

Dereń – owoce jednej z wielkoowocowych odmian ukraińskich
 
Dr inż. Dorota Łabanowska-Bury, Hasło Ogrodnicze
Fot. D. Łabanowska-Bury