ABELIA MOSAŃSKA

Historia introdukcji

Nieudane próby z uprawą w Polsce kilku gatun­ków abelii spowodowały, że po II wojnie światowej nie zajmowano się już prawie zupełnie krzewami z tego rodzaju z uwagi na ich niedostateczną od­porność na mróz. Nieliczne próby — prowadzone również w Rogowie — z gatunkami Abelia chinen­sis i A. triflora, kończyły się niepowodzeniem.

W 1976 roku Ogród Botaniczny w Pyong-Yang w północnej Korei, zaoferował rogowskiemu ar­boretum w ramach wymiany nasiona abelii mo­sańskiej (A. mosanensis Nakai), gatunku nie­wymienianego w podstawowych podręcznikach dendrologii (np. Krssmanna i Rehdera, a z krajo­wych — Bugały czy Senety). Sprowadzone nasio­na wysiano i, po kilkuletniej uprawie w szklarni oraz w szkółce, jeden okaz posadzono w 1982 r. na stałe miejsce w arboretum w Rogowie. Krzew okazał się nadzwyczaj odporny na mróz — pod­czas surowej zimy 1986/87 roku, przy minimal­nej temperaturze –31,3^oC i długotrwałych silnych mrozach w styczniu — przemarzły tylko końce jednorocznych pędów. Świadczy to o wystarczają­cej odporności tego gatunku w strefie klimatycz­nej 6., a więc na przeważającej części terytorium naszego kraju.

Opis gatunku

Obecnie najstarszy okaz abelii mosańskiej w Pol­sce ma 29 lat, 2,5 metra wysokości i tyleż sze­rokości oraz charakteryzuje się zwartym, gęstym pokrojem. Gałęzie wyrastają ukośnie do góry, a następnie łukowato zwieszają się do ziemi, po­dobnie jak u spokrewnionej z abelią kolkwicji chińskiej.

Abelia mosańska jest ozdobna z ró­żowych, pachnących kwiatów (fot.), które po­jawiają się na przełomie maja i czerwca (pełnia kwitnienia przypada na połowę czerwca). Kwiaty o rurkowatej koronie z 5 rozpostartymi łatkami (płatkami), średnicy około 1 cm, osadzone są na końcach gałązek, po 10–18 w szczytowych kwia­tostanach oraz po 3–7 w kątach dwóch, rzadko trzech ostatnich par liści. Obserwowano zapyla­nie kwiatów abelii przez małe zawisaki o różowym zabarwieniu skrzydeł, które jak kolibry zawisa­ły nad kwiatostanem. Po przekwitnięciu z kwia­tu powstaje niełupka z pięcioma działkami kieli­cha, przybierającymi jesienią czerwonawy kolor. Liście długości 4–7 cm zmieniają jesienią barwę na różowawą.

Kwiaty abelii mosańskiej

Inne gatunki abelii

W 1985 roku sprowadzono z tego samego źró­dła nasiona abelii koreańskiej — Abelia coreana, Nakai (syn. A. biffora var. coreana Fang). W 1988 roku, a więc po ostrej zimie 1987 r., posa­dzono na stałe miejsce w rogowskim arboretum dwa okazy tego gatunku. Obecnie, w wieku 20 lat, mają one 2,5 metra wysokości, charakteryzu­ją się luźniejszym pokrojem i większymi liśćmi niż u abelii mosańskiej. Zdecydowanie mniej deko­racyjne są również kwiaty, umieszczone tylko po 2, rzadko po 3, na zakończeniach pędów. Są one nieco większe niż u abelii mosańskiej, mają po 4 płatki i po 4 działki, ale o barwie różowozielonka­wej, nierzucającej się w oczy. Dotychczasowe ob­serwacje wskazują, że i ten gatunek jest odporny na mróz w środkowej Polsce.

Zaskakująca jest ocena odporności na mróz kilku gatunków abelii zamieszczona w dendrologii Krssmanna (angielskie wydanie z 1984 roku). Pięć gatunków — A. engleriana, A. graebneriana, A. serrata, A. iriflora i A. zanderi — zaliczo­no tam do strefy 6. Wskazywałoby to na ich od­porność na mróz na terenie prawie całej Polski, a mieszańca A. x grandiffora — nawet w strefie 5.
Takie, zbyt optymistyczne, oceny można jednak spotkać u Krssmanna dla wielu innych rodzajów oraz gatunków i dlatego należy do tych danych podchodzić ostrożnie.

Rozmnażanie i zastosowanie

Abelie rozmnaża się dość łatwo z sadzonek ziel­nych lub półzdrewniałych pozyskiwanych w lip­cu, sierpniu, z zastosowaniem substancji przy­spieszających tworzenie korzeni. Roślin zwykle nie rozmnaża się z nasion, choć jest to możliwe. W Rogowie uzyskano, na przykład, siewki z wła­snych nasion abelii koreańskiej.

Dla celów ozdobnych powinno się jednak pro­dukować tylko abelię mosańską, która jest jesz­cze krzewem rzadko spotykanym, rosnącym tylko w kilku ogrodach botanicznych, ale wartym rozpo­wszechnienia. Można go polecać do sadzenia na terenach zieleni w miastach. Ze względu na ład­ny pokrój, krzewy powinny być sadzone pojedyn­czo lub w luźnych grupach.

Doświadczenia z uprawą tego gatunku są jesz­cze niewielkie. W Rogowie abelia mosańska naj­lepiej rośnie w pełnym słońcu, krzewy posadzo­ne w półcieniu rozwijają się wolniej, kwitną mniej obficie, a ich pokrój jest luźniejszy oraz mniej re­gularny. W rogowskim arboretum abelia rośnie na leśnej, świeżej, żyznej, lekko kwaśnej glebie, ale można przypuszczać, że podobnie jak innym ga­tunkom z rodziny przewiertniowatych (np. kolkwi­cjom, krzewuszkom czu suchodrzewom), abelii będzie odpowiadać przynajmniej średniej jakości, świeża gleba ogrodowa, z wyłączeniem stanowisk suchych i jałowych oraz zbyt wilgotnych.