W latach osiemdziesiątych na zachodzie Europy, zwłaszcza w Holandii i w Niemczech, zainteresowano się towarową uprawą astrów bylinowych na kwiaty cięte. Astry użytkowano w ten sposób od dawna, ale amatorsko.
| Producenci holenderscy zwrócili szczególną uwagę na odmianę 'Monte Casino’ astra wrzosolistnego (Aster ericoides)*. W Niemczech za wartościowe uznano także odmiany 'Erlkönig’, 'Schneelawine’ i 'Blue Wonder’. 'Monte Casino’ (fot. 1) pełni rolę dodatku do wiązanek oraz bukietów i w dużym stopniu konkuruje z, używanym powszechnie w tym celu, łyszczcem wiechowatym, czyli gipsówką. Dobrej jakości kwiatostany tej odmiany zachowują trwałość do trzech tygodni. Bukiety z samych astrów także wyglądają efektownie. Uprawa na kwiaty cięte może być prowadzona w polu i szklarni. | ||
| ||
| Trochę botaniki | ||
| Aster wrzosolistny został odkryty w 1732 roku (według niektórych systematyków, A. ericoides jest nazwą synonimową A. pringlei). W stanie naturalnym występuje w Ameryce Północnej: od Brytyjskiej Kolumbii i stanu Maine — na północy do stanów Georgia, Missisipi, Arizona, Teksas i Nowy Meksyk — na południu. Tworzy gęste, szerokie rośliny, o mocno rozgałęzionych łodygach, osiągające około 100 cm wysokości. Na nagich lub pokrytych krótkimi, kutnerowatymi włoskami łodygach osadzone są bezogonkowe, wąskolancetowate, niemal igiełkowate liście. Szczytowe rozgałęzienie wiechy zwieńczają liczne, małe koszyczki, w których kwiaty języczkowate są bardzo wąskie, białe, bladoróżowe, rzadko błękitnawe, a rurkowate — żółtawe do brązowych. W ojczyźnie astra wrzosolistnego jego kwitnienie trwa od września do listopada. Rośliny dobrze zakorzenione są odporne na mróz, a kwiaty wytrzymują spadki temperatury do –5°C. | ||
| Odmiany | ||
Rośliny odmiany 'Monte Casino’ są podobne do gatunku, osiągają około 80 cm wysokości i mają czysto białe kwiaty języczkowate. Naturalna pora kwitnienia to październik oraz listopad. 'Erlkönig’ wyrasta do 100 cm wysokości, kwiaty języczkowate ma jasnofioletowe. Kwitnie we wrześniu i październiku. 'Blue Wonder’ odznacza się błękitnymi kwiatami języczkowatymi. Na kwiaty cięte mogą być także uprawiane odmiany: 'Schneelawine’, 'Alaska’, 'Blue Star’, 'Eisberg’, 'Ester’, 'Goldelse’, 'Golden Spray’, 'Herbstmyrte’, 'White Heather’ i inne (fot. 2).
| ||
| Wymagania | ||
| Gleba lub podłoże powinny być żyzne, zasobne w próchnicę, co najmniej umiarkowanie wilgotne i mieć pH 6–7. W uprawie polowej lub gruntowej szklarniowej glebę należy nawieźć rozłożonym obornikiem, w dawce 40–50 t/ha. Najlepsze dla astra wrzosolistnego jest podłoże zawierające części gliniaste. Roślinom sprzyja stanowisko słoneczne, ale zabezpieczone od silnych wiatrów. Wymagania tego gatunku co do temperatury są umiarkowane. W uprawie szklarniowej zimą dla wzrostu roślin (faza wegetatywna) potrzeba 14–18°C w ciągu dnia i 8–10°C nocą. W niższej temperaturze, ale nie spadającej poniżej 8°C, wzrost i rozwój przebiega wolniej. Inicjacja kwiatów następuje w temperaturze 14–16°C. Temperatura powyżej 25°C wpływa niekorzystnie na jakość kwiatostanów. Aster wrzosolistny jest rośliną dnia krótkiego — kwiaty zawiązują się wprawdzie jeszcze przy dniu długim, ale w pełni rozkwitają przy krótkim, trwającym mniej niż 13 godzin. Podczas wzrostu roślin niezbędne jest regularne dokarmianie nawozami wieloskładnikowymi z przewagą potasu. Nadmiar azotu pogarsza jakość kwiatostanów. Nawozy w formie płynnej (roztwory o stężeniu 0,2–0,3%) podaje się co 2 tygodnie, a posypowo — w dawce 30 g/m2 — zasila się co 4 tygodnie. W uprawie polowej, wieloletniej nawozi się plantację nie dłużej niż do końca sierpnia, aby rośliny zdążyły zahartować się przed zimą. W okresie intensywnego wzrostu podlewanie powinno być regularne i obfite, gdyż przedwcześnie zdrewniałe łodygi słabo się wydłużają, co w konsekwencji powoduje obniżenie jakości pędów kwiatostanowych. W rejonach, gdzie zimy bywają surowe, bezśnieżne, plantacje polowe korzystnie jest przykryć gałązkami drzew iglastych. | ||
| Rozmnażanie | ||
| Aster wrzosolistny i inne astry przydatne do uprawy na kwiaty cięte rozmnaża się za pomocą sadzonek. Pobiera się je ze specjalnie w tym celu prowadzonych mateczników. Rośliny mateczne przez przeciętnie 7 tygodni muszą być poddane oddziaływaniu temperatury 2–4°C. Trwa to zwykle od 11 października (42. tydzień) do końca listopada (49. tydzień). Jarowanie (wernalizacja) gwarantuje uzyskanie sadzonek dobrej jakości i powstanie z nich roślin obficie kwitnących. Od końca 49. tygodnia temperaturę podnosi się do 15°C. Pędy rozwijające się w temperaturze ponad 20°C dostarczają sadzonek niskiej jakości. Jesienią rośliny mateczne powinny być uprawiane przy dniu dłuższym niż naturalny, a więc należy je doświetlać. Krytyczna długość dnia dla nich wynosi 15–16 godzin. W październiku i marcu doświetla się 5 godzin, w listopadzie i lutym — 6 godzin, w grudniu i styczniu — 7 godzin, we wrześniu i kwietniu — 4 godziny, do połowy maja, a także od połowy lipca i w sierpniu — 3 godziny. Przeciętne natężenie oświetlenia powinno wynosić 100 lx, co odpowiada doświetlaniu lampami żarowymi o mocy 20 W/m2. Najlepsze są sadzonki wierzchołkowe i śródpędowe. Ścina się je wtedy, gdy pędy roślin matecznych osiągają 4–6 cm długości. Sadzonkuje się w paletach wielokomórkowych lub bezpośrednio na stołach, w podłożu będącym, na przykład, mieszanką torfu i piasku, podobnie jak w przypadku chryzantem gałązkowych. Traktowanie sadzonek stymulatorem ukorzeniania (Seradix B No l, Ukorzeniacz A lub B2) polepsza jakość systemu korzeniowego nowych roślin. W temperaturze 20–22°C sadzonki ukorzeniają się w 90–100% po upływie 2–3 tygodni. W zakładach wyspecjalizowanych w uprawie astrów na kwiaty cięte w szklarni sadzonkowanie rozpoczyna się zimą, dlatego sadzonki podczas ukorzeniania i młode rośliny z nich powstałe muszą być doświetlane asymilacyjnie przez 16–18 godzin na dobę. Do tego celu służą wysokociśnieniowe lampy sodowe typu SON-T Agro 400 W lub WLS 400 W, zawieszane 1,5 m nad roślinami, w odległości 1 m od siebie. | ||
| Metody uprawy | ||
| – Uprawa w polu. Rozpoczyna się ją nie później niż w połowie maja. Na jednym metrze bieżącym rzędu sadzi się 6 roślin, a szerokość międzyrzędzi jest uzależniona od sposobu pielęgnacji. W pierwszym roku zbiera się niewiele kwiatostanów i są one kiepskiej jakości. Producenci na ogół rezygnują z tego plonu, co przynosi korzyści w następnych latach. W drugim roku z jednej rośliny można ściąć 15–20 pędów kwiatostanowych, a później plon się zwiększa. Zbiera się je wtedy, gdy koszyczki są co najmniej w połowie rozwinięte. Pędy można ciąć mechanicznie, na wysokości 8–10 cm lub 3–4 cm. Kwiatostany po sprzęcie powinny mieć co najmniej 30 cm długości. Wiąże się je w pęczki, po 10–20, i umieszcza w naczyniu z wodą. W chłodni mogą być dłużej przechowywane. Transportować trzeba je także w pojemniku z wodą. Prawidłowo pielęgnowana plantacja dostarcza kwiatów w ciągu 4–5 lat. – Uprawa w szklarni może być prowadzona na zagonach gruntowych (podobnie jak w polu), na zagonach podwyższonych (fot. 3) oraz w doniczkach. Sadzenie można rozpocząć od stycznia i kontynuować do kwietnia.
Służą do tego rośliny wyprodukowane w doniczkach o średnicy 8 cm. Gdy astry są uprawą główną (kilkuletnią), na l m2 zagonu sadzi się 16–20 roślin. Czasami, dla przyspieszenia wzrostu, przygotowuje się rośliny większe, w doniczkach o średnicy 11 cm, wtedy na l m2 sadzi się ich 8–10. Przycięcie posadzonych roślin, mające na celu intensywniejsze ich rozkrzewienie, opóźnia kwitnienie o kilka (nawet o 6) tygodni. Sadzenie styczniowe umożliwia doprowadzenie roślin do kwitnienia na Dzień Matki, tj. 26 maja. Jest to pierwszy zbiór kwiatów w roku, po uprawie trwającej 18–19 tygodni. W tym cyklu uprawowym niezbędne jest zapewnienie roślinom długiego dnia w ciągu 9–10 tygodni. Jedna wysokociśnieniowa lampa sodowa typu SON-T Agro 400 W oświetla 14,5 m2. Możliwe jest także doświetlanie cykliczne, podobne jak w przypadku chryzantem. Gdy temperatura w nocy będzie o kilka stopni wyższa od temperatury dnia, to doświetlanie można skrócić do 6–7 tygodni. Z l m2 zbiera się 50–100 kwiatostanów (plony mogą być jeszcze większe). Do uprawy rozpoczynanej w kwietniu można użyć sadzonek bezpośrednio po ich ukorzenieniu. Na l m2 sadzi się ich 50–56. Im później rozpoczyna się uprawę, tym trwa ona krócej. – W szklarni albo w polu (lub okresowo w obu miejscach) można astry na kwiaty cięte uprawiać w doniczkach o średnicy 16–20 cm. | ||
| Uprawa sterowa w szklarni | ||
| Jest ona podobna do sterowanej uprawy chryzantem gałązkowych i może być prowadzona na zbiór jednorazowy lub dwukrotny. Ostatni z nich przypada zwykle w połowie listopada, czyli w jednym sezonie można astry produkować w sześciu cyklach, sadząc nowe rośliny, na przykład co 2 tygodnie. Z każdej z plantacji zakładanych z taką częstotliwością, począwszy od l marca (10. tydzień) do 10 maja (20. tydzień), można plon uzyskać dwukrotnie. Do upraw rozpoczynanych w 10., 12., 14. i 16. tygodniu używa się roślin z doniczek o średnicy 8 cm, a do rozpoczynanych w 18. i 20. tygodniu — ukorzenionych sadzonek z multiplatów. Na l m2 sadzi się 50–56 roślin. Zaciemnianie rozpoczyna się, gdy osiągną one połowę wysokości docelowej, tj. około 60 cm. Powinno ono trwać 14 godzin na dobę w ciągu 5–8 tygodni, w zależności od pory roku. Przykładowa uprawa sterowana może przebiegać według następującego schematu: 1. cykl: * sadzenie na początku 10. tygodnia (1.03.), * od razu doświetlanie do końca 14. tygodnia (4.04.), * od tego czasu do połowy 22. tygodnia (26.05.), czyli przez 7,5 tygodnia, dzień krótki (zaciemnianie), który należy przerwać z początkiem kwitnienia — trwa ono do końca 25. tygodnia (20.06.), czyli 3,5 tygodnia. 2. cykl: * sadzenie na początku 12. tygodnia, * doświetlanie do końca 15. tygodnia, * zaciemnianie do połowy 22. tygodnia, * kwitnienie w tym samym czasie, co w pierwszym cyklu. 3. cykl: * sadzenie na początku 14. tygodnia, * doświetlanie do końca 17. tygodnia, * zaciemnianie do końca 24. tygodnia, * kwitnienie do końca 27. tygodnia. 4. cykl: * sadzenie na początku 16. tygodnia, * doświetlanie do połowy 19. tygodnia, * zaciemnianie do końca 24. tygodnia, * kwitnienie do końca 27. tygodnia. 5. cykl: * sadzenie na początku 18. tygodnia, * naturalny dzień długi do końca 21. tygodnia, * zaciemnianie do końca 28. tygodnia, * kwitnienie do końca 30. tygodnia. 6. cykl: * sadzenie na początku 20. tygodnia, * naturalny dzień długi do połowy 22. tygodnia, * zaciemnianie do końca 30. tygodnia, * kwitnienie do końca 32. tygodnia (w tym czasie kończy się pierwszy okres zbiorów, ale ogółem kwiatostany ścinano 6 razy, bo uprawę prowadzono w sześciu cyklach). Z tych samych roślin można uzyskać drugi plon kwiatostanów, z pierwszych dwóch cyklów przy naturalnym dniu długim, z doświetlaniem asymilacyjnym w ciągu 2, 3 tygod-ni trwającym 2 godziny, bez przerywania dnia do godziny 2230. Roślinom odrastającym z trzech ostatnich cyklów należy stworzyć najpierw długi dzień z dodatkowym doświetlaniem, po którym występuje naturalny dzień krótki. Rośliny z trzeciego cyklu odrastają przy dniu długim z dodatkowym doświetlaniem, a kwiatostany tworzą podczas sztucznie wywołanych dni krótkich. Na przykład, chcąc uzyskać kwiaty na Wszystkich Świętych, czyli w 44. tygodniu, roślinom z szóstego cyklu należy, po pierwszym zbiorze zakończonym w końcu 32. tygodnia (8.08.), zapewnić dzień długi poprzez doświetlanie fotoperiodyczne do końca 38. tygodnia (19.09.), a następnie naturalny dzień krótki do końca 41. tygodnia (10.10.). Kwiatostany ścina się do końca października. Wydajność z jednego cyklu uprawowego jest podobna, jak w uprawie szklarniowej niesterowanej. Raz założoną plantację użytkuje się zwykle od 2 do 3 lat. | ||
| Choroby i szkodniki | ||
| Przed założeniem uprawy szklarnię i podłoże należy zdezynfekować. Spośród chorób najgroźniejszy jest mączniak prawdziwy astrów (Erysiphae cichoriacearum). Zwalczanie go polega na przemiennym opryskiwaniu roślin preparatami Saprol (0,15%), Afugan 30 EC (0,05%). Groźna może być także szara pleśń (Botrytis cinerea) oraz uwiądy wywoływane przez grzyby z rodzajów Verticillium i Fusarium. Szkodnikami najczęściej atakującymi astry są przędziorki, mszyce i wciornastki. Prof. dr hab. Mieczysław Czekalski pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu i w Katedrze Ogrodnictwa Akademii Rolniczej we Wrocławiu | ||
