Handel elektroniczny, czyli po angielsku e-commerce, to obecnie najszybciej rozwijający się dział gospodarki na świecie. Przewiduje się, że ponad 40 mln mieszkańców Ziemi (z tego ponad 27 mln w Stanach Zjednoczonych) dokona w bieżącym roku wirtualnych zakupów. Handel przy pomocy Internetu (on-line) jest działalnością bez ceł i podatków, a jednocześnie eliminującą pośredników. Ponadto w wielu przypadkach internetowe zakupy stwarzają możliwość bezpośredniego (poprzez komputer) kontaktu producenta z nabywcą. Najważniejsze jest jednak, że taki handel funkcjonuje bez udziału gotówki, a jedynie w oparciu o karty kredytowe internautów. Z tego powodu staje się on niezmiernie konkurencyjny w stosunku do sprzedaży tradycyjnej, która w przeciwieństwie do handlu elektronicznego wiąże się z dużymi nakładami inwestycyjnymi, między innymi na magazynowanie pełnego asortymentu towaru, utrzymanie miejsc handlu, z wydatkami na personel, parkingi dla klientów. W przypadku handlu poprzez Internet wszystkie te nakłady są zbędne, a zamówienia realizowane są w myśl, ograniczającej koszty magazynowania, zasady „just in time” (w tłumaczeniu „dokładnie na czas”), obowiązującej obecnie we wszystkich zaawansowanych zakładach przemysłowych na świecie, a wdrożonej przez Toyotę w latach osiemdziesiątych. Obok działalności typowo detalicznych, nastawionych na masowego konsumenta — jak na przykład największa internetowa księgarnia świata (słynna amazon.com) — istnieją także różnego rodzaju giełdy internetowe.
W przypadku handlu owocami chyba największy do tej pory sukces na rynku europejskim odniosła witryna internetowa www.worldoffruit.com, założona niedawno (we wrześniu 1999 roku) i mająca swoją siedzibę w Irlandii. Pomimo krótkiego okresu, jaki upłynął od rozpoczęcia działalności, już teraz „world of fruit”, czyli po polsku świat owoców, ma doskonale rozwinięte powiązania z uczestnikami internetowego rynku owoców i warzyw. Niemniej jednak obroty tej firmy są niewielkie w porównaniu do tych, jakie osiągają potentaci w innych dziedzinach (chociażby zajmująca się handlem stalą firma steel.com, tworzywami sztucznymi — plasticsnet.com, czy chemią — chematech.com). Przyczyną tego faktu są duże opóźnienia we wdrażaniu handlu elektronicznego produktami ogrodniczymi w stosunku do innych gałęzi gospodarki. Według ocen światowych specjalistów, opóźnienia te wynoszą co najmniej rok, a jest to przedział czasu, który w dobie Internetu jawi się nieomal wiecznością.
„Świat owoców” (worldoffruit.com) to jakby globalny internetowy rynek produktów świeżych. Oferta handlowa worldoffruit.com składa się praktycznie ze wszystkich dostępnych na świecie owoców i warzyw. Handel jest ułatwiony dzięki serwisowi zwanemu fruitXchange, przy którego pomocy nabywca i sprzedawca nawiązują bezpośredni kontakt. Serwis ten działa siedem dni w tygodniu przez 24 godziny na dobę, a nabywcy o każdej porze mogą oglądać i porównywać oferowany na całym świecie towar zarówno pod względem jakości, jak i cen. Po dokonaniu wyboru możliwe jest złożenie zamówienia. FruitXchange znacznie obniża koszty nabycia dla kupującego w wyniku oszczędności czasu związanego z komunikowaniem się z nabywcami innymi drogami. Wiele firm handlujących świeżymi owocami i warzywami w Europie już wykorzystuje ten serwis.
 |
W lutym 2000 roku „świat owoców” wprowadził jeszcze jeden serwis, zwany fruit Auction. Działa on na zasadzie tradycyjnej giełdy, na której kupujący mogą porównywać produkty. Podobnie jak w serwisie fruitXchange, również i tutaj oglądanie towaru i dokonywanie tran-sakcji przebiega w czasie rzeczywistym. Już dzisiaj worldoffruit.com posiada ponad 300 zarejestrowanych użytkowników z 25 państw, regularnie kupujących i sprzedających w ten sposób produkty ogrodnicze. Docelowo planuje się wprowadzenie zakupów w pełni elektronicznych (z pominięciem procedur bankowych), od których pobierana będzie prowizja. Jej wysokość będzie uzależniona od wartości i najprawdopodobniej będzie się zawierać pomiędzy 0,25% a 1% wartości transakcji (im mniejsza, tym większa będzie prowizja). Najniższa stawka będzie obowiązywać przy transakcjach na sumę większą od 50 mln Euro.
Obecnie worldoffruit.com oferuje dodatkowe usługi w postaci ogólnych wiadomości oraz dostarcza aktualnych rynkowych informacji z branży owocowo-warzywnej (można je otrzymywać poprzez subskrypcję pod własnym adresem e-mail). Interesująca wydaje się również tablica — lista dyskusyjna — na której uczestnicy rynku mogą się wypowiadać na tematy związane z branżą i obrotem. Istotne jest jej logiczne podzielenie na sekcje, dzięki którym użytkownicy mogą szybko znaleźć interesujące ich zagadnienia, bez konieczności przeglądania dużej ilości informacji.
Niestety, nie każdy może korzystać z worldoffruit.com. Usługi tego portalu są dostępne jedynie dla firm z udokumentowanym stażem (co najmniej rocznym) na rynku owoców lub warzyw. Ponadto istnieją ograniczenia wynikające z wielkości obrotu — „świat owoców” wymaga ich w wysokości co najmniej jednego miliona Euro rocznie.
Inną, równie ciekawą firmą internetową, zaangażowaną w handel ogrodniczy w Europie jest www.vfm.net. Skrót vfm pochodzi od „The Vegetables and Fruit Marketplace of the New Millennium”, czyli po polsku — rynek owocowo-warzywny nowego tysiąclecia. Ten brytyjskiego rodowodu portal internetowy jest chyba obecnie najlepszym miejscem dokonywania zakupów, z uwagi na przejrzystość cen i bardzo duże możliwości wyboru towaru. Wszyscy użytkownicy vfm.net są zobowiązani do przestrzegania określonych zasad (tak zwanych User Agreement). Przed podłączeniem do systemu sprawdzane są możliwości kredytowe potencjalnego kupca w celu uniemożliwienia zerwania przeprowadzanych transakcji. Wraz z ilością poprawnie zawartych kontraktów wzrastają możliwości kredytowania.
 |
W systemie vfm.net. można obecnie wybierać z ponad 9000 gatunków i odmian warzyw oraz owoców, które zawsze muszą spełniać wszystkie obowiązujące w Unii Europejskiej normy jakości. Transakcje finansowe są zawierane bezpośrednio pomiędzy kupującym i sprzedającym, a system umożliwia wybór najodpowiedniejszej formy płatności i stały kontakt (łącznie ze zdalnym przesyłaniem poczty elektronicznej oraz krótkich wiadomości tekstowych, czyli tzw. SMS-ów dotyczących transakcji bezpośrednio na telefon komórkowy stron). Do czerwca bieżącego roku wfm.net otworzył swoje przedstawicielstwa już w 13 krajach europejskich oraz w Republice Południowej Afryki.
Niestety, w Polsce podobne systemy handlu hurtowego owocami i warzywami raczej nie zostaną szybko wprowadzone. Spowodowane jest to głównie dwiema przyczynami. Pierwsza i poważniejsza z nich to ciągły brak odpowiedniej ilości standaryzowanego towaru na rynku. Drugi problem, łatwiejszy do rozwiązania, to w dalszym ciągu bardzo ograniczony i drogi dostęp do Internetu. Gwałtowny postęp, który daje o sobie znać w ostatnich latach w handlu elektronicznym, również na rynku owoców i warzyw, powinien być dostrzegany przez decydentów odpowiedzialnych za system rynków hurtowych w Polsce. Może się bowiem za kilka lat okazać, że handel hurtowy warzywami i owocami na świecie będzie wyglądać inaczej niż obecnie. Kolejny rok czy dwa opóźnień w podejmowaniu decyzji (zwłaszcza we wdrażaniu standaryzacji produktów ogrodniczych będących w obrocie) będą trudne do nadrobienia, biorąc pod uwagę tempo, w jakim rozwija się światowy handel internetowy.
Dr Krzysztof Zmarlicki jest pracownikiem Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach
