Obydwa rodzime gatunki dębów, szypułkowy (Quercus robur) i bezszypułkowy (Q. petraea) rozmnaża się z siewu nasion — żołędzi. Dojrzewają one na przełomie września i października w pierwszym roku, po czym szybko opadają. Żołędzi opadłych najwcześniej nie powinno się wykorzystywać, gdyż dopiero te opadające później są pełnowartościowe (najlepiej zbierać je na płachty rozkładane pod drzewami). W 1 kg znajduje się 145–500 (średnio 250) żołędzi dębu szypułkowego i 132–650 (średnio 375) bezszypułkowego. Masa 1000 nasion tego pierwszego gatunku wynosi 2–7 (średnio 4) kg, a drugiego 1,5–5 (średnio 3,1) kg.
| Przechowywanie nasion | |||
| Nasion naszych dębów nie należy odwadniać, ze względu na możliwość utraty żywotności. Podczas przechowywania ich wilgotność nie powinna spadać poniżej 40%. Przez jedną zimę mogą być przetrzymywane sposobami tradycyjnymi, np. w świeżym piasku w chłodnej piwnicy lub w dołach ziemnych czy rowach (w warstwach przesypanych piaskiem), zabezpieczonych przed mrozem. Dłuższe przechowywanie żołędzi jest możliwe tylko w warunkach kontrolowanych. Warto pamiętać, że nasiona dębu bezszypułkowego kiełkują przy –1oC, trochę wyższej temperatury wymagają żołędzie dębu szypułkowego. Podczas przechowywania dużej ilości żołędzi nie miesza się z żadnym materiałem, ale koniecznie należy im zapewnić dostęp tlenu i temperaturę uniemożliwiającą kiełkowanie, lecz chroniącą przed przemarznięciem. Nasiona o wilgotności 40% przemarzają bowiem już w temperaturze od –5 do –8oC. Luzem przechowuje się je rozsypane cienką warstwą, a jeżeli używa się do tego celu pojemników, to koniecznie ażurowych. Wskazane są częste kontrole nasion. Pod koniec przechowywania określa się zdolność kiełkowania oraz wschodzenia żołędzi. | |||
| Siew i pielęgnacja roślin | |||
| Żołędzie można wysiewać na zagonach gruntowych lub w nieogrzewanym namiocie foliowym. Do gruntu sieje się na początku kwietnia, rzędowo, w starannie przygotowaną glebę. W rowki oddalone co 25 cm, na 100 m2 wysiewa się 60 kg żołędzi I klasy jakości, na głębokość 4–5 cm (na glebach lżejszych można siać o kilka centymetrów głębiej). Żołędzi dębu bezszypułkowego wysiewa się około 55 kg na tę samą powierzchnię. Z 1 m2 zagonu uzyskuje się 40–70 jednorocznych siewek. Rośliny rozwijają się powoli i po 2, 3 latach uprawy osiągają 40–50 cm wysokości (fot. 1). Po pierwszym roku przesadza się je lub podcina im korzenie. W szkółce, w dziale formowania sadzi się młode dęby w rzędzie co 20–25 cm. Po osiągnięciu wysokości odpowiedniej do formowania korony drzewka wykopuje się i sadzi w rozstawie 80–90 40 cm. Pęd przewodni u obydwu gatunków rodzimych wyprowadza się bez przycinania, nie wykonuje się także specjalnego cięcia w celu uzyskania korony. Produkcja drzewek z uformowaną koroną, przydatnych do sadzenia na miejsce stałe, trwa 5–7 lat. Na specjalne zamówienia przygotowuje się drzewa wysokie w szkółce gruntowej oraz w pojemnikach.
Siewki dębu szypułkowego i bezszypułkowego często silnie poraża mączniak prawdziwy dębu, wywoływany przez grzyb Microsphaera alphitoides. Pierwsze objawy choroby występują na wiosnę na świeżo rozwiniętych pędach. Młode, delikatne liście oraz pędy pokrywają się białym nalotem, marszczą, ciemnieją i szybko zamierają. Nieco później widoczne są białe plamy, pokrywające blaszki liściowe i pozostające na nich przez cały okres wegetacyjny (fot. 2). Choroba powoduje zmniejszenie przyrostu pędów młodych dębów i brak dojrzałości zimowej, a w efekcie uszkadzanie roślin przez przymrozki jesienne. Mączniaka prawdziwego skutecznie zwalczają preparaty siarkowe (np. Siarkol Extra 80 WP, Tiotar 800 SC) oraz inne środki (np. Amistar 250 SC, Discus 500 WG).
Nasiona dębu omszonego (Q. pubescens) także dojrzewają w październiku, w pierwszym roku. Według danych ukraińskich, w 1 kg znajduje się 210–313 żołędzi (1000 nasion ma masę 1,8–3,2 kg). Siła kiełkowania tego gatunku wynosi około 85%, a jednoroczne siewki osiągają do 15 cm wysokości. Na Ukrainie żołędzie dębu omszonego wysiewano jesienią. W Polsce nie dysponujemy danymi o obradzaniu nasion (i ich zdolności kiełkowania) tego dębu, rosnącego w Bielinku nad Odrą. | |||
| Rozmnażanie gatunków zagranicznych | |||
| Wśród dębów obcego pochodzenia w pierwszym roku dojrzewają m.in. nasiona dębu białego (Q. alba), dwubarwnego (Q. bicolor), kaukaskiego (Q. macranthera), węgierskiego (Q. frainetto), wielkoowocowego (Q. macrocarpa) oraz ostrolistnego (Q. ilex). Zaleca się je przechowywać tak, aby zachowały dużą wilgotność (50–60%) i wysiewać wiosną w nieogrzewanym namiocie foliowym. W przypadku dysponowania niewielką ilością żołędzi dębu obcego pochodzenia, najlepiej doprowadzić je najpierw do skiełkowania, a potem umieścić w głębszych plastikowych i ażurowych skrzynkach. Jeśli szkółka wykorzystuje ogrzewaną szklarnię lub namiot foliowy, to nasiona wymienionych gatunków można wysiać jesienią, wkrótce po zbiorze.W drugim roku dojrzewają żołędzie dębów: błotnego (Q. palustris), burgundzkiego (Q. cerris), czerwonego (Q. rubra), gontowego (Q. imbricaria), szkarłatnego (Q. coccinea), libańskiego (Q. libani) i kasztanowatego (Q. castaneifolia). Najważniejszy dla naszych warunków, ze względu na szybki wzrost i walory dekoracyjne, jest dąb czerwony. Jego żołędzie są pękate, mają płaską podstawę i są osadzone w płytkiej, talerzykowatej miseczce. Masa tysiąca nasion wynosi 2,8–6 (średnio 3,6) kg, a w 1 kg znajduje się ich 165–360 (średnio 275). Spadają one z drzew we wrześniu i październiku. Po opadnięciu przechodzą dość wyraźny okres spoczynku. Podczas przechowywania powinny mieć wilgotność 40–45% świeżej masy; należy wówczas utrzymywać temperaturę –3oC. W kwietniu wysiewa się je w szkółce gruntowej rzędowo, na głębokość 3–5 cm. Norma wysiewu w szkółkach leśnych wynosi 50 kg żołędzi I klasy jakości na 100 m2. Z 1 metra bieżącego uzyskuje się średnio 17 siewek. Pod osłonami foliowymi z 1 m2 zagonu otrzymuje się co najmniej 200 siewek. Siewki dębu czerwonego, a także błotnego i szkarłatnego, po posadzeniu w dziale prowadzenia skraca się do 30 cm wysokości, a dwa lata później przycina krótko na czop w celu wyprowadzenia przewodnika. W kolejnych latach zalecane jest skracanie o 1/4–1/3 jednorocznego przyrostu. Nieodzowne jest także cięcie „na koronę”. | |||
