MNIEJ ZNANE W POLSCE DESEROWE ODMIANY LESZCZYNY

    Odmiany leszczyny o orzechach dużych rozmiarów i kształcie od kulistego, poprzez owalny, do podłużnego, określane są mianem stołowych lub deserowych i w zasadzie sprzedawane są w skorupach, a więc niełuszczone. Orzechy takie nie są przedmiotem zainteresowania przemysłu cukierniczego, który używa do produkcji swoich wyrobów orzechów laskowych małych rozmiarów, o kształcie wyłącznie kulistym. Smak orzechów wszystkich opisanych poniżej odmian jest bardzo dobry i poprawia się znacznie w wyniku blanszowania, czyli termicznej obróbki na sucho. Ujemną ich cechą — nie dotyczy ona odmiany 'Royal' — jest niezdolność do całkowitej utraty brązowej błonki okrywającej jądro, w trakcie tej procedury.

    Programy hodowlane



    Odmiany deserowe uprawiane są w Polsce od dawna. O uprawie leszczyny znajdujemy wzmianki już w XIX-wiecznych podręcznikach ogrodnictwa i w modnych w owych czasach kalendarzach domowych. Zaskakujący jest fakt, że uprawiane wówczas odmiany spotkać można na współczesnych plantacjach leszczyny w naszym kraju. Około 80% odmian leszczyny uprawianych obecnie pochodzi właśnie z hodowli XIX-wiecznych, a nawet wcześ-
    niejszych. Wiele z nich odznacza się orzechami o grubej skorupie, niezupełnie wypełnionej jądrem, a więc o stosunkowo niskim jego udziale w masie orzecha, nieosiągającym nawet 40%. Uważa się, że dobra odmiana leszczyny powinna nie tylko być bardzo plenna, ale także charakteryzować się jak największym udziałem jądra w masie orzecha — zbliżonym do 50% lub wyższym. Cecha ta nie jest jednak jedyną, którą trzeba brać pod uwagę przy wyborze odmian leszczyny do uprawy. Spośród innych cech odmian wymienić należy, między innymi, odporność na choroby i szkodniki, zimotrwałość i odporność na mróz, zdolność do wypadania orzechów z okryw po dojrzeniu, atrakcyjny wygląd orzechów, zdolność jąder do utraty brązowej błonki w trakcie procedury blanszowania oraz bardzo dobry smak.


    Ułatwiony dostęp do rynku szkółkarskiego w krajach europejskich rodzi u naszych plantatorów leszczyny chęć wzbogacenia asortymentu uprawianych odmian. Niektóre z odmian włoskich, hiszpańskich, tureckich i amerykańskich, uprawiane są od prawie 10 lat w kolekcjach odmianowych i plantacjach doświadczalnych w Krakowie (Ośrodek Hodowli Leszczyny im. prof. Franciszka Goca) oraz w Końskowoli (Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego). Kolekcje odmian leszczyny powstają także w innych ośrodkach, na przykład w Lublinie, Słupi Wielkiej i w Skierniewicach. Wśród nowości są odmiany stołowe (deserowe) oraz przetwórcze (przemysłowe). Spośród odmian deserowych do mniej znanych należy kilka amerykańskich — 'Butler’, 'Ennis’, 'Fitzgerald-20′, 'Nonpareil’, 'OSU 20-58′ (’Oregon’) oraz 'Royal’. Wybrane cechy tych odmian przedstawione są w tabeli i opisane poniżej.


    Niektóre cechy sześciu amerykańskich odmian deserowych leszczyny



    Odmiany



    ’Butler’. Odmiana wyselekcjonowana przez J. C. Butlera w stanie Oregon w połowie XX wieku. Na amerykańskich plantacjach stosowana jest głównie jako zapylacz odmiany 'Ennis’, mający zastąpić słabo plonującą odmianę 'Daviana’, która z kolei była zapylaczem 'Barcelony’, do niedawna głównej odmiany produkcyjnej w USA. Krzewy 'Butlera’ rosną przez kilka pierwszych lat bardzo intensywnie, następnie zmniejszają nieco tempo wzrostu, wytwarzając korony kuliste, stosunkowo łatwe do formowania. Kwitnienie tej odmiany przypada w tym samym czasie, co 'Barcelony’ (’Barcelońskiego’) i 'Syreny’. 'Butler’ jest dobrym zapylaczem dla wielu odmian leszczyny. Orzechy zawiązuje zazwyczaj po 2 lub 3 w pęczku, są duże, w zarysie owalno-prostokątne, o stosunkowo płas­kiej, czasem słabo wypukłej tarczce, ograniczonej ciemniejszą krawędzią (fot. 1). Okrywa jest długości orzecha lub nieznacznie dłuższa. Orzechy mają atrakcyjną, żywą barwę skorupy, z ciemniejszym paskowaniem. Według danych amerykańskich, udział jądra w masie orzecha wynosi 45–47%, a według naszych badań — o kilka procent mniej. Odmiana ta plonuje dobrze, wykazując niewielką tendencję do przemiennego owocowania. Orzechy swobodnie wypadają z okryw, a pora dojrzewania jest bardziej rozciągnięta w czasie niż u innych odmian leszczyny. Według opinii hodowców amerykańskich, odmiana 'Butler’ jest znacznie odporniejsza na mróz niż 'Barcelona’.



    Fot. 1. 'Butler’


    ’Ennis’. Odmianę tę wyselekcjonowano w stanie Waszyngton w 1940 roku. Jej rodzice są nieznani. Została wprowadzona do produkcji stosunkowo późno i miała zastąpić odmianę 'Barcelona’. Wzrost krzewów odmiany 'Ennis’ jest podobny, jak u 'Butlera’. Prowadzona w formie drzewka tworzy kształtne, kuliste korony. Kwitnie kilka dni po odmianie 'Butler’, lecz ma słabo żywotny pyłek, dlatego nie nadaje się jako zapylacz. Orzechy odmiany 'Ennis’ formują się najczęściej po 2 lub 3 w pęczku albo pojedynczo i są bardzo duże, kulisto-owalne, o wyrównanym kształcie, z wyraźnie ciemniejszym paskowaniem na tle żywego, brązowopomarańczowego tła, co nadaje im bardzo atrakcyjny wygląd (fot. 2). Tarczka jest średniej wielkości, lekko wypukła, regularna, a okrywa ma długość orzecha lub jest nieznacznie dłuższa, umiarkowanie powycinana na brzegach, które mają tendencję do przylegania do orzecha, a nie do odginania się na zewnątrz. Mimo to orzech swobodnie wypada z okrywy po dojrzeniu. Udział jądra w orzechu, według danych amerykańskich, wynosi 46–48%. Wartości te wydają się nieco zawyżone w porównaniu z naszymi danymi. Różnice te wynikają przypuszczalnie z określania przez badaczy amerykańskich tej cechy u niedostatecznie wysuszonych orzechów (zawartość jądra powinno się określać w powietrznie suchych orzechach, które zawierają 3,5–5,5% wody). Odmiana 'Ennis’ plonuje w Polsce dobrze i nie ujawniła w ciągu ostatnich 10 lat uszkodzeń mrozowych. Wymaga starannej ochrony przed chorobami, zwłaszcza przed moniliozą, na którą jest podatna.



    Fot. 2. 'Ennis’


    ’Fitzgerald-20′. Odmiana uzyskana w stanie Waszyngton w 1. połowie XX wieku. Krzewy ros­ną bardzo intensywnie, tworząc rozłożyste korony, stosunkowo łatwe do formowania. Produkują średnią liczbę kotków, a kwitnienie jest średnio późne. Orzechy są bardzo duże, dość jasne, o wyraźnym ciemniejszym paskowaniu, owalno-kuliste (fot. 3). Tarczka jest duża, płasko-wypukła, nieco mniejsza od średnicy orzecha. Okrywa osłaniająca orzech jest nieco od niego dłuższa, o silnie powycinanych brzegach. Po dojrzeniu orzechy uwalniają się od niej bez trudności. Skorupa jest, niestety, dość gruba, jądra są wprawdzie gładkie, bez wyściółki, ale nie zawsze gwarantują dob­re wypełnienie, co obniża udział jądra w orzechu wynoszący często poniżej 40%. 'Fitzgerald’ jest odmianą plenną o późno dojrzewających orzechach. Wymaga starannej ochrony przed chorobami, gdyż jest bardzo podatna na moniliozę.
    Od początku uprawy w okolicach Krakowa, a więc od 10 lat, nie stwierdzono u niej szkód mrozowych.



    Fot. 3. 'Fitzgerald-20′


    ’Nonpareil’. Jest to odmiana bardzo podobna do odmiany 'Fitzgerald-20′ i pochodzi również ze stanu Waszyngton, przypuszczalnie z tego samego okresu, co opisana wyżej. Cechuje ją intensywny wzrost, pokrój krzewów jest rozłożysty, niezagęszczający się. Kwitnie nieco później niż większość innych odmian leszczyny. Orzechy są bardzo duże, owalne, nieco dłuższe niż u odmiany 'Fitzgerald’. Okrywa owocowa jest długości orzecha, a jej brzegi powycinane, odchylają się częs­to, odsłaniając wierzchołek orzecha. Orzechy w okresie dojrzewania łatwo wypadają z okryw na ziemię. Mają imponującą wielkość i atrakcyjną barwę, z wyraźnym ciemniejszym paskowaniem (fot. 4). Skorupa jest ponadśredniej grubości, a jądro często nie wypełnia całkowicie wnętrza orzecha, co sprawia, że jego udział w masie powietrznie suchego orzecha jest niewiele większy niż u odmiany 'Fitzgerald’. Dojrzewanie przypada na przełom września i października. Nie zauważono szkód mrozowych u tej odmiany.



    Fot. 4. 'Nonpareil’


    ’OSU 20-58′ (’Oregon’). Jest nową odmianą, uzyskaną niedawno przez hodowców leszczyny ze stanowego uniwersytetu w Corvallis (Oregon State University — stąd wywodzą się inicjały tej odmiany). Nazwa 'Oregon’ lub 'Oregoński’ używana jest w Polsce. Krzewy, charakteryzujące się umiarkowanym wzrostem, formują korony kształtu kulistego lub walcowatego, szczególnie gdy rośliny prowadzi się w formie drzewek. Odmiana ta kwitnie nieco wcześniej niż inne deserowe odmiany amerykańskie. Jej orzechy są duże, kuliste, pokryte atrakcyjnym ciemnym pas­kowaniem na znacznie jaśniejszym tle (fot. 5). Po dojrzeniu łatwo wypadają z okryw, które są nieznacznie dłuższe niż orzechy. Tarczka orzecha jest niemal płaska, nieco mniejsza od jego średnicy. Skorupa ma średnią grubość, a jąd­ro na ogół dobrze wypełnia wnętrze orzecha, co — w porównaniu z innymi opisanymi tu odmianami — daje wyższy udział jądra w masie orzecha, sięgający 46%. Jądro pokryte jest niewielką iloś­cią wyściółki, którą łatwo usunąć. Odmiana formuje sporo, bo około 10–15% orzechów bliźniaczych (dwa jądra w jednej skorupie). 'Oregon’ jest odmianą dość plenną w warunkach klimatycznych południowej Polski i odporną na mróz.



    Fot. 5. 'OSU 20-58′ (’Oregon’)


    ’Royal’. Odmianę tę uzyskał E. Roy w Stayton w stanie Oregon (USA) w wyniku krzyżowania odmian 'Barcelona’ i 'Daviany’. 'Royal’ znany jest od 1934 roku. Krzew rośnie intensywnie i wykazuje tendencję do tworzenia wysmukłych form, co utrudnia plantatorom uformowanie rozłożys­tej korony. Orzechy zawiązują się zazwyczaj po 2 lub 3 w pęczku, lecz sporo jest też pojedynczych. Okrywa owocowa jest dłuższa niż orzech, ale nie utrudnia swobodnego wypadania orzechów w okresie dojrzewania, które przypada na przełom września i października. Orzechy są bardzo duże, owalne lub podłużno-owalne, o atrakcyjnym wyglądzie i żywej barwie skorupy (fot. 6). Tarczka jest sporej wielkości, niemal średnicy orzecha, o kształcie płasko-wypukłym. Skorupa jest dość gruba, a jądro często nie wypełnia ściśle wnętrza orzecha, co znacznie obniża udział jądra w orzechu, do wartości poniżej 45%. Odmiana ta dość dobrze znosi warunki klimatyczne Polski, chociaż plonuje słabiej od
    innych odmian amerykańskich opisanych w tym artykule.



    Fot. 6. 'Royal’

    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułSZCZEPIENIE WIERZB
    Następny artykułXIV ŚWIĘTO KWITNĄCYCH SADÓW W WISOWEJ

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.