Odmiany jesienne
’Książę Albrecht Pruski’ (’Prinz Albrecht von Preussen’) jest odmianą pochodzenia niemieckiego, wyhodowaną w 1865 roku. Drzewo rośnie niezbyt silnie, po wejściu w owocowanie jeszcze słabiej, tworzy koronę kulisto-spłaszczoną, luźną. W okres owocowania wchodzi wcześnie. Owocuje obficie, raczej przemiennie. Jest wytrzymałe na mróz, odporne na parcha jabłoni i mączniaka. Owoce są średniej wielkości, często duże, spłaszczone (fot. 1), skórka pokryta ciemnoczerwonym, prążkowanym rumieńcem. Miąższ zielonkawobiały, kruchy, kwaskowaty, aromatyczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie września, konsumpcyjną w październiku, można je przechować do grudnia, nie psują się.
Fot. 1. 'Książę Albrecht Pruski’
’Malinowa Oberlandzka’ (’Oberlnder Himbeerapfel’, 'Callville d’Automne Raye’) jest odmianą prawdopodobnie pochodzenia holenderskiego, opisaną po raz pierwszy przez Knoopa w 1771 r. W Niemczech znana od 1804 roku. Drzewo rośnie dość silnie, ale wyrasta niezbyt duże, tworzy kulistą koronę z licznymi zwisającymi pędami. W okres owocowania wchodzi wcześnie, owocuje corocznie. Jest dostatecznie wytrzymałe na mróz, mało podatne na parcha jabłoni. Owoce są duże lub średniej wielkości, kulisto-stożkowate, żebrowane w części przykielichowej (fot. 2). Skórka pokryta prawie całkowicie brunatnokarminowym rumieńcem. Miąższ biały z jasnozielonkawym odcieniem, czasem pod skórką zaróżowiony, luźny, kruchy i soczysty, smaczny, z malinowym posmakiem. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą pod koniec września, spożywczą w październiku, w przechowywaniu nietrwałe, podatne na brunatną zgniliznę.
Fot. 2. 'Malinowa Oberlandzka’
’Truskawkowe Nietschnera’ to odmiana pochodzenia łotewskiego. Drzewo rośnie średnio silnie, tworzy koronę szeroką, płaską. Jest wytrzymałe na mróz. W okres owocowania wchodzi średnio wcześnie. Owocuje przemiennie. Starsze drzewa są plenniejsze. Owoce duże, kulisto-spłaszczone. Skórka zielonawożółta z ciemnoczerwonym rumieńcem, pokrywającym prawie cały owoc (fot. 3). Miąższ soczysty, aromatyczny, biały, winno-słodki z charakterystycznym, korzennym aromatem. Owoce dojrzewają w końcu września, można je przechować do grudnia.
Fot. 3. 'Truskawkowe Nietschnera’
Odmiany wczesnozimowe
’Beforest’ jest odmianą pochodzenia kanadyjskiego, sprowadzoną do Polski po I wojnie światowej. Drzewo rośnie silnie, tworzy dużą, kulistą, rozłożystą koronę. W okres owocowania wchodzi średnio wcześnie. Owocuje obficie, przemiennie. Jest wytrzymałe na mróz, mało podatne na parcha jabłoni i mączniaka. Owoce są średniej wielkości lub małe, kulisto-spłaszczone. Skórka sucha, delikatnie ordzawiona, cienka, zielonożółta, z różowym, paskowanym rumieńcem (fot. 4). Miąższ kremowy, jędrny, kruchy, soczysty, winno-słodki, o wybornym smaku, z korzennym posmakiem i aromatem. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą pod koniec września. Nie opadają przed zbiorem. Do konsumpcji nadają się w październiku, można je przechować do stycznia.
Fot. 4. 'Beforest’
’Koksa Pomarańczowa’ (’Cox’s Orange Pippin’, 'Cox Orange Renette’) to odmiana pochodzenia angielskiego, z 1830 roku. Jest siewką 'Pepiny Ribstona’. Drzewo początkowo rośnie silnie, tworzy kulistą, spłaszczoną koronę. Jest wrażliwe na mróz, dość odporne na parcha jabłoni, podatne na mączniaka. Wymaga ciepłego stanowiska i dobrej gleby. Odmianę tę spotyka się w starych sadach w południowej i zachodniej Polsce. Jest trudna
w uprawie, ale bardzo ceniona ze względu na smak. Wiele nowych odmian, np. 'ampion’, 'Alkmene’, 'Elise’, 'Fiesta’, powstało w wyniku krzyżowania 'Koksa Pomarańczowej’ z innymi odmianami. Owoce jej są średniej wielkości lub drobne, kuliste (rys. 1). Skórka gruba, sucha, matowa, zielonożółta, pokryta miedzianopomarańczowym, smużkowanym rumieńcem. Na owocach często występują rdzawe plamki. Miąższ kremowozielonkawy, ścisły, kruchy, drobnoziarnisty, soczysty, aromatyczny, smaczny, z posmakiem gruszkowym. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą pod koniec września, a konsumpcyjną w październiku, przechowują się do grudnia. Duże owoce są bardzo podatne na gorzką plamistość podskórną i gorzką zgniliznę.
Rys. 1. 'Koksa Pomarańczowa’
’Królowa Renet’ (’Złota Reneta’, 'Winter Goldparmne’) jest prawdopodobnie bardzo starą odmianą, pochodzenia francuskiego, w Anglii znana od XVII w. Drzewo początkowo rośnie silnie, później słabiej, tworzy koronę średniej wielkości, szeroko piramidalną. W okres owocowania wchodzi wcześnie. Owocuje obficie, ale przemiennie. Drzewa są krótkowieczne, wrażliwe na raka, niezbyt wytrzymałe na mróz, odporne na parcha jabłoni.
Wymagają gleb żyznych, bogatych w wapń i ciepłego stanowiska. Owoce są średniej wielkości, kulisto-stożkowate, zwężone ku kielichowi. Skórka cienka, lśniąca, zielonożółta, pokryta czerwonopomarańczowym prążkowanym rumieńcem (fot. 5). Miąższ żółtawy, ścisły, kruchy, dość soczysty, słodko-winny, korzenny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie września, łatwo opadają, do spożycia nadają się od listopada do końca grudnia. Jest to odmiana deserowa.
Fot. 5. 'Królowa Renet’
’Pepina Ribstona’ (’Ribston Pepping’, 'Glory of York’, 'Nonpareil d’Angleterre’) jest odmianą z XVII wieku, pochodzenia angielskiego. Drzewo rośnie silnie, tworzy rozłożystą koronę, jest długowieczne. W okres owocowania wchodzi późno. Owocuje regularnie, umiarkowanie. Jest średnio wytrzymałe na mróz, odporne na parcha jabłoni i mączniaka. Owoce są średniej wielkości, nieforemne, kuliste (fot. 6). Skórka gruba, zielonożółta, ze słabym prążkowanym, purpurowym rumieńcem. Miąższ kremowy, kwaskowo-słodki, o wyśmienitym korzennym smaku. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie września, konsumpcyjną w grudniu, można je przechować do lutego. Podczas przechowywania podatne są na więdnięcie i gorzką plamistość podskórną.
Fot. 6. 'Pepina Ribstona
’Rajewskie’ to odmiana pochodzenia polskiego z majątku Raj, niedaleko Lwowa. Opisana po raz pierwszy w 1880 roku w „Ogrodniku Polskim”. Drzewo rośnie silnie, tworzy koronę kulistą ze zwieszającymi się pędami. W okres owocowania wchodzi dość późno. Jest wytrzymałe na mróz, ale dość wrażliwe na parcha jabłoni. Owoce są duże, kulisto-stożkowate, żebrowane w części przykielichowej, często jedna połowa owocu jest bardziej rozwinięta niż druga. Skórka gładka, słomkowozielona, pokryta smużkowanym, karminowym rumieńcem (fot. 7), pachnąca. Miąższ biały z zielonym odcieniem, luźny, gruboziarnisty, soczysty, kruchy. Owoce dojrzewają w październiku, przechowują się do stycznia.
Fot. 7. 'Rajewskie’
’Reneta Baumana’ (’Baumans Red WinterReinette’, 'Gros Pigeonnet’, 'Reneta Czerwona’) jest odmianą belgijską, wyhodowaną przez Van Monsa w 1821 roku. Drzewo rośnie umiarkowanie, tworzy koronę kulistą, luźną, często niesymetryczną.
W okres owocowania wchodzi wcześnie, owocuje obficie, ale przemiennie. Jest niezbyt wytrzymałe na mróz, średnio podatne na choroby. Owoce są średniej wielkości, wyrównane, kulisto-spłaszczone, lekko żebrowane. Skórka dość gruba, sucha, żółtawa, z silnym purpurowym rumieńcem (fot. 8). Czasami owoc pokryty jest delikatną rdzawą siateczką. Miąższ żółtawobiały, drobnoziarnisty, kruchy, soczysty, winno-słodki, korzenny, aromatyczny, smaczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie października, konsumpcyjną — na początku stycznia, można je przechować do lutego.
Fot. 8. 'Reneta Baumana’
’Ryszard Żółty’ (’Gelber Richard’) pochodzi z Meklemburgii w Niemczech, odmiana ta była znana już w X wieku. Drzewo rośnie bardzo silnie, tworzy wysmukłą koronę. Wytrzymałe na mróz, niewymagające co do gleby, owocuje obficie. Dość wrażliwe na parcha jabłoni. Owoce są średniej wielkości lub duże, zwężone i żebrowane przy kielichu (rys. 2). Skórka cienka, gładka, bladożółta, czasem z delikatnym różowym rumieńcem, podczas przechowania robi się tłusta. Miąższ biały, soczysty, z poziomkowym posmakiem. Owoce dojrzewają w połowie października, przechowują się do lutego. Nadają się do suszenia, na przetwory, a także jako deserowe.
Rys. 2. 'Ryszard Żółty’
Odmiany późnozimowe
’Gustawa Trwałe’ (’Gustavs Dauerapfel’) jest odmianą pochodzącą ze Szwajcarii, z końca XIX wieku. Drzewo rośnie średnio silnie, tworzy niewielką, zwartą koronę. Późno wchodzi w okres owocowania, które jest niezbyt obfite. Na parcha jabłoni średnio podatne. Owoce są średniej wielkości, stożkowate, żółte, na większej części pokryte czerwonym paskowanym rumieńcem (fot. 9). Miąższ żółtawy, słodkawy, soczysty, aromatyczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie października, konsumpcyjną w grudniu, przechowują się do czerwca.
Fot. 9. 'Gustawa Trwałe’
’Kalwila z Saint Sauver’ jest odmianą pochodzenia francuskiego, wyhodowaną w 1836 roku. Drzewo rośnie średnio silnie. W okres owocowania wchodzi średnio wcześnie. Jest mało podatne na mączniaka, dość wrażliwe na parcha jabłoni. Owoce są dość duże, kulisto-stożkowate, żebrowane przy kielichu (fot. 10). Skórka gładka, błyszcząca, zielonkawożółta, z delikatnym rumieńcem od strony słonecznej. Miąższ białożółty, delikatny, soczysty, o przyjemnym, korzennym posmaku. Owoce typowo deserowe. Osiągają dojrzałość zbiorczą w październiku, konsumpcyjną w listopadzie, przechowują się do kwietnia.
Fot. 10. 'Kalwila z Saint Sauver’
’Pepina Londyńska’ (’Kalwila Królewska’) jest odmianą pochodzenia angielskiego, prawdopodobnie z XIV wieku. Drzewo rośnie średnio silnie, tworzy koronę wzniesioną, rozłożystą. Jest wytrzymałe na mróz, dość wrażliwe na parcha jabłoni. Wcześnie wchodzi w okres owocowania, owocuje corocznie. Owoce są dość duże, kuliste, żebrowane (rys. 3). Skórka cienka, złotożółta, z rozmytym rumieńcem od strony słonecznej, podczas przechowania robi się tłustawa. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie października, konsumpcyjną — w grudniu, przechowują się do marca. Odmiana deserowa i na przetwory.
Rys. 3. 'Pepina Londyńska’
’Reneta Kanadyjska’ (’Reinette de Canada’, 'Pariser Rambour’) jest odmianą w typie 'Szarej Renety’, pochodzi z Francji, na rynek wprowadzona już w 1771 roku. Drzewo rośnie bardzo silnie, tworzy duże i szeroko rozłożyste korony. W okres owocowania wchodzi średnio późno, owocuje corocznie, znacznie lepiej — na glebach o dużej zawartości wapnia. Jest mało podatne na parcha jabłoni. Owoce są zazwyczaj duże, spłaszczone, z wyraźnymi żebrami przy kielichu (fot. 11). Skórka zielonkawożółta, ordzawiona, sucha, z rzadko występującym od strony słonecznej delikatnym rumieńcem. Miąższ żółtawy, dość luźny, soczysty, słodko-winny, korzenny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie października, konsumpcyjną w grudniu, przechowują się do marca.
Fot. 11. 'Reneta Kanadyjska’
’Zorza’ (’Zoria’, 'Zorza północna’, 'Kalwila polska’) to bardzo stara odmiana pochodzenia ukraińskiego. Drzewo rośnie bardzo silnie, tworzy koronę kulistą, o rozłożystych, częściowo zwieszających się gałęziach. W okres owocowania wchodzi późno, owocuje nieregularnie. Jest wytrzymałe na mróz, średnio podatne na parcha jaboni. Wymaga gleb żyznych, głębokich. Owoce bardzo duże, niewyrównane, kulisto-spłaszczone, z 5 dużymi żebrami (rys. 4). Skórka cytrynowożółta, pokryta ciemnokarminowym, rozmytym rumieńcem, bardzo tłusta
w dotyku. Miąższ białokremowy, niekiedy z różowym odcieniem, początkowo twardy, później kruchy, słodko-kwaskowy, aromatyczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w drugiej połowie września, dojrzałość konsumpcyjną w grudniu, przechowują się do marca.
Rys. 4. 'Zorza’
