Do niedawna małe zainteresowanie uprawą arbuza w Polsce było spowodowane brakiem odmian odpowiednich dla naszych warunków klimatycznych. Większość kawonów ma długi okres wegetacji, co wyklucza je z uprawy gruntowej. Inne mogą być uprawiane w polu jedynie w wyjątkowo sprzyjających warunkach pogodowych, jednak brak odporności na Fusarium może powodować duże nasilenie choroby i ograniczenie plonu. Pracownicy Katedry Genetyki, Hodowli i Biotechnologii Roślin SGGW podjęli działania hodowlane, które doprowadziły do uzyskania nowych polskich odmian arbuza spełniających oczekiwania producentów (red.).
| Arbuz, czyli kawon (rzadziej występująca nazwa w języku potocznym), należy do rodziny dyniowatych. Jest to płożąca, obcopylna jednoroczna roślina o rozległym, ale płytkim systemie korzeniowym (do 60 cm w głąb gleby). Owoc arbuza (jagoda rzekoma) jest okrągły, owalny lub eliptyczny. Jego skórka może być ciemnozielona, kremowo-zielona, żółta lub biała, zaś miąższ — czerwony, pomarańczowy, biały lub żółty. | ||||
| Wymagania arbuza | ||||
| Dla prawidłowego wzrostu i rozwoju arbuzy wymagają rejonów o ciepłym klimacie. Optymalna temperatura powietrza dla tej rośliny wynosi 21–29°C (minimum 18°C). Ważna jest również temperatura gleby, którą możemy podnieść przykrywając powierzchnię czarną folią lub innym materiałem do ściółkowania. Kawon dobrze rośnie na glebach próchnicznych, o pH 5,5–6,0, bogatych w składniki pokarmowe. Dobrze udaje się po roślinach motylkowych oraz po warzywach kapustnych i psiankowatych. Wymaga nawożenia organicznego w postaci dobrze rozłożonego obornika w ilości 40–60 ton na hektar. Orientacyjne dawki nawozów mineralnych na l hektar to 150 kg N, 80–100 kg P i 200–250 kg K. Jest to roślina wrażliwa na chlor, dlatego też powinno się podawać jej formy siarczanowe nawozów potasowych. | ||||
| Polskie odmiany | ||||
| Otrzymane mieszańce znoszą chłody naszego klimatu oraz są odporne na fuzaryjne więdnięcie. 'Rosario’ F1 jest odmianą do uprawy wczesnej, o owocach kulistych, z ciemnozieloną skórką i czerwonym miąższem, nasiona ma ciemnobrązowe. 'Złoto Wolicy’ F1 (WPR 398) to również odmiana wczesna, ma owoce kulisto wydłużone, z różowym miąższem i żółtą skórką, a nasiona w kolorze jasnobrązowym. Owocujące rośliny mają liście z charakterystycznymi żółtymi przebarwieniami (fot. 1).
Ocenę polskich kawonów prowadzono w porównaniu do holenderskiego standardu 'Pannonia’ F1. Odmiana ta jest średnio wczesna (okres wegetacji wynosi 75 dni od siewu), jest odporna na Fusarium. Ma owoce kuliste, pokryte ciemnozieloną skórką, miąższ czerwony, a nasiona w kolorze ciemnobrązowym. | ||||
| Uprawa | ||||
| Kawony uprawiane są wyłącznie z rozsady. Nasiona wysiewa się na 4–5 tygodni przed wysadzeniem roślin w pole (w drugiej lub trzeciej dekadzie kwietnia). Nasiona ocenianych odmian wysiano do pierścieni o średnicy 10–14 cm wypełnionych substratem torfowym (przygotowany tak, jak do uprawy ogórków). Produkcja rozsady odbywała się w tunelach foliowych. Po wytworzeniu 3–4 liści właściwych hartowano ją obniżając temperaturę i ograniczając podlewanie. Przed wysadzeniem w pole rośliny podlano roztworem Ridomilu o stężeniu 0,3% w ilości około 0,20 l pod roślinę — przeciw chorobom grzybowym, głównie Fusarium oxysporum. Młode rośliny arbuza sadzono na miejsce stałe na pasach z czarnej folii (kombinacja kontrolna) w rozstawie 1,50 x 0,8 m. Czynnikiem dodatkowym w uprawie było okrycie wybranych kombinacji folią perforowaną po posadzeniu w pole na okres 4 tygodni. W okresie wegetacji prowadzono ochronę przed chwastami i chorobami, głównie mączniakiem rzekomym, który pojawił się na roślinach, ale po dwukrotnym zabiegu objawy choroby ustąpiły. | ||||
| Zbiory | ||||
| W uprawie arbuza owoce zbiera się w stadium dojrzałoś-ci fizjologicznej, a zarazem konsumpcyjnej. Określenie momentu zbioru jest bardzo trudne, ponieważ nie ma wyraźnych zewnętrznych objawów dojrzałości owoców. Sprawdzoną oznaką jest chrzęst (chrupnięcie), które owoce wydają w momencie ściśnięcia ich dłońmi. Pierwsze dojrzałe owoce zebrano u odmiany 'Złoto Wolicy’ F1 (WPR 398) w połowie sierpnia. Najpóźniej, bo w końcu sierpnia, rozpoczęła plonowanie 'Pannonia’ F1. Natomiast u odmiany 'Rosario’ F1 pierwsze dojrzałe owoce uzyskano 20 sierpnia. Plony wszystkich ocenianych odmian były wysokie. Najlepiej, zarówno w kombinacji kontrolnej, jak też z zastosowaniem folii perforowanej, plonowała 'Pannonia’ F1, nieco gorzej 'Rosario’ F1, a najniższy plon uzyskano u odmiany 'Złoto Wolicy’ F1 (WPR 398). Okrycie folią perforowaną u 'Rosario’ F1 nie spowodowało istotnego wzrostu plonu handlowego, a w przypadku odmiany 'Złoto Wolicy’ F1 (WPR 398) wręcz obniżyło jego wartość. Wyniki te wskazują, że nowe polskie odmiany kawona są dobrym materiałem hodowlanym, dostosowanym do warunków klimatu umiarkowanego, a zbyt wysoka temperatura panująca w okresie uprawy może nawet powodować obniżenie plonów (tab. 1).
Uzyskana średnia masa owocu była różna, zarówno dla odmiany, jak i metody uprawy. Najcięższe owoce miała 'Pannonia’ F1, tak w kombinacji kontrolnej, jak i z zastosowaniem folii perforowanej. 'Rosaro’ F1 uzyskała niższą średnią masę owocu, a 'Złoto Wolicy’ F1 (WPR 398) — najniższą. Należy dodać, że okrycie roślin folią perforowaną w sposób istotny zwiększyło średnią masę owocu u wszystkich ocenianych odmian (tab. 2).
Biorąc pod uwagę charakterystykę roślin, a także uzyskane plony należy stwierdzić, że nowe polskie odmiany kawona są wczesne, plenne i w pełni mogą konkurować z importowanymi na polski rynek (fot. 2).
| ||||
