"Wczoraj" niecierpków nowogwinejskich jest nieodległe, bo zaczęło się w 1970 roku, gdy Amerykanie Winters i Higgins przywieźli je razem z innymi roślinami do USA ze swojej wyprawy na Nową Gwineę. Trudy podróży zniosło 25 egzemplarzy różnych ekotypów z rodzaju Impatiens i, po prawie dwóch latach kwarantanny, Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych wyraził zgodę na wykorzystanie przywiezionych zbiorów w pracach hodowlanych. Pierwsze amerykańskie odmiany oraz serie niecierpków opatentowano w 1976 roku i, od miejsca pochodzenia ich form rodzicielskich, zostały nazwane nowogwinejskimi (NGI). Kwitły obficiej oraz z reguły miały dużo większe niż formy wyjściowe wielobarwne kwiaty, a także pstre, mocno przebarwione antocyjanem liście. Nowe rośliny wykorzystywano przede wszystkim na terenach zieleni oraz do dekoracji tarasów i balkonów.
| Poczatki w Europie Zachodniej i w Polsce | ||||
| Zainteresowanie niecierpkiem nowogwinejskim było od początku bardzo duże. Nowe rośliny w ciągu kilku lat zyskały uznanie w USA, ponadto wzbudziły zainteresowanie hodowców w innych krajach. W Europie pierwsze odmiany NGI wyhodował w 1987 roku Niemiec, Ludwig Kientzler. Charakteryzowały się one czystymi barwami kwiatów, co było nowością u niecierpków, a także zwartym pokrojem, który umożliwiał wykorzystanie tych roślin do uprawy doniczkowej i do dekoracji nawet małych wnętrz. W USA odmiany te zostały określone mianem Pure Beauty, w Europie natomiast nazywa się je klasycznymi lub standardowymi. Kolejną, bardzo interesującą, serią były niecierpki wyhodowane w 1989 r. przez Klarę Dehan w Izraelu, w Danziger „Dan” Flower Farm. Niecierpki niemieckie i izraelskie prawie równocześnie dotarły do Polski na początku lat dziewięćdziesiątych. Już w 1992 roku uprawiane były w niektórych gospodarstwach ogrodniczych województw zachodnich i południowych. Do najbardziej znanych odmian należały w tym czasie: 'Aglia’, 'Anea’, 'Apoilon’, 'Dansun’, 'Octavia’, 'Samba’, 'Marumba’, 'Marpesia’, 'Prepona’, 'Thecla’, 'Vulcain’, a nieco później — 'Aruba’, 'Lambada’, 'Pago Pago’, 'Papete’, 'Rondo’, 'Samoa’, 'Timor’. Na początku ubiegłej dekady w USA wyhodowano kilka kolejnych, ciekawych serii, które jednak w Europie nie odegrały dużej roli, a w Polsce pozostały praktycznie nieznane. Były to: Spectra i Celebration (Linda Vista, S.A.), Lasting Impressions i Twice as Nice (Mikkelsens, Inc.) oraz Buli (Bull/Fischer). | ||||
| Okres rozkwitu | ||||
Bardzo popularna, a zarazem ceniona, stała się natomiast, wyhodowana przez Kientzlera w 1992 roku, seria Paradise — wczesna, o dużych kwiatach, bardzo długo i obficie kwitnąca, dziś najczęściej uprawiana w Europie (fot. 1).
Równolegle do odmian hodowli Kientzlera pojawiały się na rynku, coraz ładniejsze, kreacje firmy Danziger „Dan” Flower Farm, określane jako seria standardowa lub Danziger (np. 'Mazurka’, o intensywnie czerwonych kwiatach, czy 'Polka’ — fioletowopurpurowa). Bardzo atrakcyjne okazały się odmiany tej samej firmy należące do kolejnej serii, Harmony, o dużych, aksamitnych, okrągłych kwiatach (fot. 2).
Obecnie hodowlą NGI zajmuje się wiele firm, a w uprawie znajdują się już setki odmian. Od kilku lat znane są u nas niecierpki z serii Riviera niemieckiej firmy Dümmen, o bardzo dużych kwiatach, obfitym ulistnieniu i zwartym pokroju, szybko się rozrastające oraz mocno krzewiące się (fot. 3). Firma ta oferuje także dwie inne serie swojej hodowli — Petticoat, o średniej sile wzrostu, kwitnącą o 1–2 tygodni wcześniej niż poprzednie,oraz Sweetie, określaną jako „mini”, o bardzo krótkim cyklu produkcyjnym i kwiatach średniej wielkości. Z kolei Kientzler wprowadził na rynek — po serii Paradise — niecierpki o mniejszych wymiarach roślin: serie Nińo („midi”) i Bonita („mini”) najefektowniej wyglądają w doniczkach o średnicy 8–9 cm.
Na rynku europejskim dostępne są także niecierpki nowogwinejskie innych hodowców, między innymi pochodzące z Ameryki (np. seria Pretty Girl z firmy Bull). | ||||
| Perspektywy | ||||
| Na ostatniej wystawie w Aalsmeer w Holandii (czyt. obok) odmiany z wymienionych w poprzednim akapicie serii — niemieckich i izraelskiej — wyraźnie dominowały w ofercie NGI. Według mnie, trudno będzie z nimi konkurować odmianom innych hodowców, którzy próbują wejść na rynek ze swoimi kreacjami. Na przykład Selecta Weststek, korporacja holendersko-niemiecko-włoska, zaprezentowała w Aalsmeer dwie serie — Colorpower oraz Cityline, obie o dużych kwiatach i regularnym pokroju, jednak — przy ocenie wizualnej — niczym szczególnym nie różniące się od wcześniejszych serii innych hodowców. Można więc zaryzykować przypuszczenie, że niecierpki nowogwinejskie najbliższej przyszłości raczej nie będą się bardzo różnić od tych dzisiejszych. Trzeba zarazem wziąć pod uwagę, że możliwości hodowli rodzaju Impatiens są ciągle ogromne — należy do niego 850–900 gatunków łatwo krzyżujących się ze sobą. Dr Ludmiła Startek pracuje w Katedrze Ochrony Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Szczecinie | ||||
