Uzyskanie optymalnego plonu o wysokiej jakości jest możliwe przy terminowym i skutecznym prowadzeniu zabiegów ochronnych przez cały sezon wegetacyjny. Zebrane róże muszą być nieuszkodzone, pozbawione szczątków szkodników oraz nie mogą zawierać pozostałości środków ochrony roślin. Zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi wymaganiami, skażony pozostałościami plon powinien ulegać likwidacji. Długość karencji w dniach podano w nawiasach przy poszczególnych środkach ochrony roślin.
Śmietka kapuściana
Jest to ciemnoszara muchówka długości do 6 mm. Beznogie larwy są białawe, długości do 7 mm. W Polsce gatunek ten ma przeważnie trzy pokolenia w ciągu roku. Początek nalotu tych muchówek na plantację i składanie jaj przez samice ma zwykle miejsce w drugiej połowie kwietnia, a masowy wylęg larw — w maju. Larwy drugiego pokolenia żerują od połowy czerwca aż do połowy lipca. Trzecie pokolenie uszkadza rośliny w sierpniu i we wrześniu. W zależności od przebiegu pogody, okres ich szczytowego występowania może ulec przesunięciu nawet o 10–20 dni. Ma to miejsce przede wszystkim w sierpniu, kiedy na skutek suszy i wysokiej temperatury gleby wylot much z bobówek jest wstrzymany aż do zmiany pogody. Precyzyjne ustalenie terminu wylotu owadów ma decydujący wpływ na skuteczność zwalczania śmietek na późnych odmianach.
Pierwsze pokolenie uszkadza części podziemne brokułu (fot. 1a). Rośliny są pozbawione bocznych korzeni, a na korzeniu palowym widoczne są wżery w postaci płytkich korytarzy. Natomiast drugie i trzecie pokolenie, oprócz korzeni, uszkadza także części nadziemne, drążąc korytarze w dolnej części łodygi aż do nasady rozgałęziających się róż (fot. 1b).
Fot. 1. Larwy śmietki kapuścianej (z lewej) na korzeniu, z prawej – w rozgałęzieniu róży
Ochrona. Konieczna jest orka po sprzęcie roślin. Część larw i bobówek szkodnika jest wyrzucana wtedy na powierzchnię ziemi, gdzie może być zjadana przez ptaki lub drapieżne owady i pająki. Ważną czynnością jest niszczenie kwitnących chwastów, których nektar stanowi pokarm dla dorosłych owadów śmietki.
Do zaprawiania nasion przeciwko larwom śmietki kapuścianej stosuje się Zaprawę Marshal 250 DS (50 g/kg nasion) lub Gaucho 350 FS (50 ml) z dodatkiem Zaprawy Funaben T (4 g) lub Zaprawy Nasiennej T zawiesinowej (4 g) + Apron XL 350 ES (0,5 ml) + Ronilan 500 SC (5 ml) bądź Oftanol T 50 DS (40 g) + Apron XL 350 ES (0,5 ml). Nasiona zaprawia się przede wszystkim insektycydami, a potem fungicydami. Marshal i Gaucho chronią rozsadę dodatkowo przed pchełkami i chowaczami, a Oftanol — przed pchełkami. W uprawie pod osłonami nie ma potrzeby zaprawiania nasion środkami owadobójczymi.
Rozsadę roślin uprawianych w doniczkach ziemnych, wielodoniczkach i na rozsadniku podlewa się przed sadzeniem. Zaleca się jeden z następujących insektycydów: Chlormezyl 500 EC — 0,1% (30*), Reldan 400 EC — 0,1%, (21), Oftanol T 50 DS — 0,1%, (45).
W przypadku zaniechania podlewania przed sadzeniem rozsadę podlewa się po sadzeniu (do 7 dni) na polu. Zalecane są insektycydy: Basudin 600 EC — 0,06%, 100–200 ml cieczy na roślinę (60); Bioczos BR — 2 kostki na 1 l wody, 0,5 l cieczy na roślinę (0); Nomolt 150 SC — 0,05%, 50 ml na roślinę (14); Reldan 400 EC — 0,05%; 100 ml na roślinę (21); Chlormezyl 500 EC — 0,1%, 100 ml (60); Grot 250 EC — 0,1%, 100 ml (60); Diazol 500 EW — 0,05%, 100–200 ml (60); Danadim 400 EC — 0,1%, 80 ml na roślinę (60). Zabieg ten można wykonać za pomocą lanc opryskiwacza ciągnikowego skierowanych na podstawę roślin.
Opryskiwanie roślin na polu należy prowadzić na podstawie sygnalizacji (komunikatów) nalotu szkodnika bądź na podstawie własnych, lokalnych obserwacji. Zaleca się następujące środki: Basudin 600 EW — 0,35 l/ha (9); Diazol 500 EW — 0,45 l/ha (9); Karate Zeon 050 CS — 0,12 l/ha (7). Zabieg ten jest przede wszystkim zalecany do zwalczania trzeciego pokolenia śmietek występującego w sierpniu i we wrześniu.
Z uwagi na opryskiwanie brokułów w okresie dojrzewania róż, istotne znaczenie ma ścisłe przestrzeganie karencji środków. Jest to szczególnie ważne jesienią, ponieważ w tym okresie może się zdarzyć przeprowadzenie zabiegów przy zbyt niskiej temperaturze powietrza lub środki podawane są w zawyżanych dawkach, co wydłuża okres ich rozkładu nawet do kilku tygodni. W zamrożonych roślinach środki chemiczne w ogóle nie ulegają rozkładowi.
Pchełki
Są to czarne, skaczące chrząszcze długości do 3 mm, często z żółtymi paskami wzdłuż ciała. Wygryzają one drobne i liczne otworki w liścieniach i liściach rozsady. Przy masowym wystąpieniu mogą również uszkadzać róże brokułu. Największym zagrożeniem są na rozsadnikach polowych.
Ochrona. Opryskiwanie roślin niezwłocznie po zauważeniu pierwszych chrząszczy w liczbie 2 osobników na 1 m.b. rzędu. Stosuje się między innymi jeden z następujących insektycydów: Alfazot 050 EC — 0,2 l/ha (7); Alfamor 050 SC — 0,2 l/ha (7); Cyperkill Super 25 EC — 0,12 l/ha (7); Karate Zeon 050 CS — 0,12 l/ha (7); Fas-tac 100 EC — 0,1 l/ha (7); Decis 2,5 EC — 0,25 l/ha (7); Nurelle D 550 EC — 0,5 l/ha (21); Sumithion Super 1000 EC
— 0,45 l/ha (14); Trebon 10 SC — 0,6 l/ha (3).
Chowacze
Są to ciemne, matowe chrząszcze długości do 3,5 mm (fot. 2), z charakterystycznym wydłużonym ryjkiem. Najczęściej występują: chowacz brukwiaczek — którego larwy uszkadzają stożek wzrostu (fot. 3), w czego wyniku nie tworzy się róża; chowacz czterozębny — żerujący w pędach i ogonkach liściowych oraz chowacz galasówek — uszkadzający szyjkę korzeniową.
Fot. 2. Dorosły chowacz
Fot. 3. Larwy chowacza brukwiaczka żerujące w stożku wzrostu
Ochrona. Usuwanie i niszczenie roślin z larwami. Opryskiwanie liści sercowych przed zawiązywaniem róż jednym z insektycydów podanych powyżej do zwalczania pchełek.
Mszyca kapuściana
Osobniki dorosłe są szarozielone, długości do 2 mm. Opanowane przez mszyce liście ulegają zniekształceniu i odbarwieniu, a rośliny mają zahamowany wzrost. Żerują także w różach pogarszając ich jakość. Mszyca zimuje w stadium jaja na resztkach roślin (po wycięciu róż), przeważnie u nasady szyjki korzeniowej. W ciągu roku rozwija się od 8 do 12 pokoleń tej mszycy.
Ochrona. Usuwanie i niszczenie lub głębokie zakopywanie pozostałości roślin, na których mszyce zimują w stadium jaj. Pierwszy zabieg (opryskiwanie) należy wykonać najpóźniej 7 dni po zauważeniu pierwszych bezskrzydłych mszyc tworzących kolonie (fot. 4). Zaleca się między innymi: Pirimor 500 WG — 0,6–0,9 kg/ha (7); Pirimix 100 PC — 0,6 l/ha (7); Aztec 140 EW — 0,5 l/ha (21); Trebon 10 SC — 0,9 l/ha (3); Basudin 600 EW — 0,35 l/ha (9); Enduro 258 EC — 0,3 l/ha (14); Diazol 500 EW — 0,45 l/ha (9); Sumithion Super 1000 EC — 0,45 l/ha (14); Sumi-Alpha 050 EC — 0,2 l/ha (14). W miarę potrzeby zabieg powtórzyć. Szkodnik ten zbyt późno lub w niewłaściwy sposób zwalczany (na przykład nieodpowiedni dobór środka, zbyt wysoka lub niska temperatura powietrza w czasie zabiegu, silny wiatr), utrzymuje się długo na roślinach, nawet do pierwszych przymrozków, wchodząc wówczas głęboko w róże. Zabiegi wykonywane jesienią są mało skuteczne i niosą ze sobą niebezpieczeństwo długiego zalegania pozostałości środków w roślinach.
Fot. 4. Kolonia mszycy
Większość zalecanych środków owadobójczych nie jest selektywna w stosunku do naturalnych wrogów mszyc, między innymi biedronek, larw drapieżnych muchówek bzygowatych i pasożytniczych błonkówek, które pojawiają się w koloniach mszyc zazwyczaj 10–14 dni po ich utworzeniu się. Dlatego do dalszych zabiegów, przy zwiększonej liczebności mszyc, należy przede wszystkim stosować środki selektywne — Pirimor 500 WG — 0,3–
0,45 kg/ha (7), bądź Pirimix 100 PC — 0,6 l/ha (7).
Szkodliwe motyle
Należą do nich: tantniś krzyżowiaczek (fot. 5), bielinek kapustnik (fot. 6), bielinek rzepnik i piętnówka kapustnica. Gąsienice wymienionych gatunków żerują na nadziemnych częściach roślin, wygryzając dziury w liściach oraz uszkadzając róże brokułu.
Fot. 5. Liść brokułu uszkodzony przez gąsienicę tantnisia krzyżowiaczka
Fot. 6. Gąsienica bielinka kapustnika spasożytowana przez baryłkarza bieliniaka
Ochrona. Uprawy brokułów należy zakładać z dala od plantacji długo kwitnących upraw, między innymi lucerny, koniczyny czy rzepaku, których bliskość sprzyja nagromadzeniu się szkodników. Zaleca się niszczenie resztek roślin, na których mogą znajdować się gąsienice i poczwarki tantnisia lub bielinków.
W wyniku jesiennej orki wykonywanej po zbiorze roślin, część poczwarek piętnówki jest wyrzucana na powierzchnię ziemi, gdzie jest zjadana przez ptaki.
Do interwencyjnego zwalczania gąsienic tantnisia i bielinków zaleca się użycie preparatu bakteryjnego Biobit 3,2 WP w dawce 0,5 kg/ha (0). Przeciwko piętnówce stosuje się jego dawkę 1,5 kg/ha. Ze środków chemicznych zaleca się użycie insektycydów podanych przy zwalczaniu pchełek, a ponadto: Dursban 480 EC — 1,0 l/ha (21); Bulldock 025 EC — 0,3–0,4 l/ha (7); Enduro 258 EC — 0,3 l/ha (14); Reldan 400 EC — 1,2 l/ha (21); Owadofos 540 EC — 0,9 l/ha (14); Fyfanon 500 EC — 1,2–1,5 l/ha (7).
Paciornica krzyżowianka
Jest to muchówka z żółtym odwłokiem i długimi odnóżami. Osiąga długość do 2 mm. Występuje zazwyczaj w trzech pokoleniach. Zimują bobówki w ziemi. Najgroźniejsze jest pierwsze pokolenie. Samice paciornicy składają po 10–15 jaj w sercowe liście młodych roślin. Wylęgające się larwy wysysają sok z tkanek, na skutek czego zamiera wierzchołek wzrostu (fot. 7), co uniemożliwia powstanie róż. Uszkodzenia powodowane przez tego szkodnika są podobne do wyrządzanych przez larwy chowacza brukwiaczka.
Fot. 7. Uszkodzenie stożka wzrostu przez paciornicę krzyżowiankę
Ochrona. Plantację należy zakładać z dala od pola, na którym w poprzednim roku stwierdzono obecność tych szkodników. Skuteczne jest chemiczne zwalczanie z wykorzystaniem Karate Zeon 050 CS — 0,12 l/ha (7) lub Nurelle D 550 EC — 0,5 l/ha (21). Rośliny opryskuje się 2- lub 3-krotnie przed formowaniem się róż.
Problemy mogą stwarzać także wielożerne szkodniki glebowe, głównie drutowce i rolnice. Sposób zwalczania tych szkodników podano w wydaniu specjalnym „Programu ochrony warzyw na rok 2005”.
