Wiosną pojawiają się młode warzywa spod osłon, zarówno krajowe, jak i importowane. O ile ich uprawa jest opłacalna i czy import nie stanowi dla polskich produktów zbyt ostrej konkurencji?
| Pomidory | ||
| ||
| Ogórki | ||
Pomimo zwiększania produkcji (od 1994 r.) udział ogórków w ogólnych zbiorach warzyw pod osłonami obniżył się z 37% w 1990 r. do 27% w 1998 roku, w którym wyprodukowano pod osłonami 99,1 tys. t ogórków, z czego 52,6 tys. ton w uprawach szklarniowych (53% produkcji spod osłon). W celu ochrony rodzimej produkcji wprowadzono w 1997 r. dla ogórków importowanych cła kwotowe w wysokości 0,25 ECU/kg, obowiązujące w marcu i kwietniu, co ograniczyło import tych warzyw o 21% w porównaniu z analogicznym okresem roku 1996. Ceny importowe ogórków w marcu i kwietniu zwiększyły się w 1997 r. do 0,62 USD/kg (w 1996 r. wynosiły w tym okresie 0,34 USD/kg). Natomiast w pierwszej połowie maja cło zwiększono do kwoty 0,45 ECU/kg i tym samym praktycznie zablokowano import ogórków od 1 do 15 maja 1997 r., czyli w okresie dużej podaży krajowych ogórków spod osłon. | ||
| Sałata i warzywa pęczkowe | ||
 Trudno jest określić wielkość produkcji sałaty oraz warzyw pęczkowych pod osłonami, gdyż w opracowaniach statystycznych zalicza się je do grupy „warzyw pozostałych”. Wiadomo, że ich zbiory w 1998 r. nieznacznie się obniżyły. Spółdzielnie ogrodnicze skupowały sałatę już od początku 1999 roku. W styczniu płaciły producentom 0,90 zł/szt., w marcu 1,11 zł/szt. Jednak w kwietniu, ze względu na wyższą podaż, cena obniżyła się z 1,30 zł/szt. na początku miesiąca do 1,00 zł/szt. pod koniec. Warto zauważyć, że w poprzednim roku spółdzielnie rozpoczęły skup sałaty dopiero od marca, a cena wynosiła 1,35 zł/szt. Można zatem wnioskować, że obecnie również zimą, a nie tylko na wiosnę, klienci chętnie kupują to warzywo. Na rynkach hurtowych krajową sałatę w marcu bieżącego roku oferowano po 1,20–2,50 zł/szt., w kwietniu po 0,90–2,30 zł/szt. Obok krajowych sałat na rynkach hurtowych występują również importowane. W 1998 r. import sałaty wzrósł o 25%. Do Polski dostarczono jej 4634,7 ton. Ceny hurtowe sałaty sprowadzanej z zagranicy wahały się w marcu br. od 1,80 zł/szt. do 4,50 zł/szt., natomiast w kwietniu wynosiły 1,00–2,80 zł/szt. Była ona droższa od krajowej o 50–80% w marcu i o około 10–20% w kwietniu. Popyt na warzywa pęczkowe spod osłon jest duży, zwłaszcza w obrębie aglomeracji miejskich. Ze względu na łatwą uprawę, ceny tych warzyw nie są zbyt wysokie, na przykład w porównaniu z pomidorami czy ogórkami. Konsumenci coraz częściej zwracają uwagę na jakość proponowanych im warzyw i za te dobre oraz świeże gotowi są zapłacić nawet wyższą cenę. Świadczy o tym wyraźnie popyt na nowalijki importowane. W roku bieżącym spółdzielnie ogrodnicze rozpoczęły skup rzodkiewki w pierwszych dniach kwietnia, kiedy za pęczek proponowano około 1,00 zł (rok temu średnio 1,08 zł/pęczek). W tym samym miesiącu w hurcie płacono 0,80–1,80 zł za pęczek rzodkiewek krajowych, natomiast 1,40–3,40 zł za pęczek importowanych. Wprawdzie te ostatnie były o 75–80% droższe, ale estetycznie opakowane i posortowane łatwo znajdowały nabywców. Szczypiorek oferowany jest przez cały rok, ale tradycyjnie największe zapotrzebowanie występuje wiosną. Uprawiany jest na małej powierzchni, jednak jego produkcja jest łatwa i opłacalna. Cena skupu szczypiorku w spółdzielniach ogrodniczych w 1999 r. obniżyła się z 0,81 zł za pęczek w styczniu do 0,61 zł za pęczek w kwietniu (rys. 2). W poprzednim roku była wyższa i wynosiła w kwietniu 0,77 zł za pęczek.
Przez cały rok można też kupować cebulę ze szczypiorem, popularnie zwaną dymką. Na rynkach hurtowych pojawia się — obok dymki krajowej — importowana z Holandii. Krajową można było w kwietniu br. nabyć na rynkach hurtowych po 0,50–1,00 zł/pęczek. W poprzednim roku ceny kształtowały się na poziomie 0,70–1,50 zł za pęczek. | ||
| Szacunkowa opłacalność w 1998 roku | ||
Wobec bardzo dużego zróżnicowania gospodarstw szklarniowych pod względem skali produkcji, wyposażenia technicznego i stosowanych technologii, bardzo trudno jest ocenić przeciętną krajową opłacalność uprawy poszczególnych gatunków (tabela). Uprawa warzyw w cyklach wiosennych przy wykorzystaniu tradycyjnych technologii glebowych była w ubiegłym roku na pograniczu opłacalności. Opłacalność produkcji warzyw w wełnie mineralnej pod osłonami ogrzewanymi była zadowalająca w przypadku uprawy pomidorów w cyklu wiosennym i mierna w cyklu całorocznym. W przypadku ogórków odnotowano mierną opłacalność w uprawie na wełnie mineralnej w cyklu wiosennym, w cyklu całorocznym — relatywnie niższą. Zbiory pomidorów i ogórków z upraw pod osłonami w cyklach całorocznych muszą konkurować w miesiącach letnich z produkcją gruntową tych warzyw, co obniża opłacalność produkcji gatunków pod osłonami, zwłaszcza w latach dobrego urodzaju warzyw gruntowych. Wyniki ekonomiczne uprawy ogórków na wełnie mineralnej są, co prawda, korzystniejsze niż tradycyjnej produkcji na balotach ze słomy, jednak przy tej pierwszej technologii należy zapewnić roślinom dodatkowe źródła dwutlenku węgla, w uprawie tradycyjnej dostarczanego w sposób naturalny z organicznego podłoża grzejnego (słoma, obornik). Dodatkowe dokarmianie CO2 wymaga ponoszenia dużych nakładów finansowych.
Jako opłacalną można było ocenić uprawę papryki w cyklu jesiennym, trwającym od maja do października, w nieogrzewanych tunelach foliowych, pomimo spadku cen skupu papryki w 1998 r. o 10% w stosunku do roku poprzedniego. W naszych warunkach klimatycznych (często występujące mroźne zimy) uprawa papryki w cyklu wiosennym bądź całorocznym jest bardzo energochłonna. Dlatego też w nawet bardzo dobrych warunkach (uprawa na wełnie mineralnej, ogrzewane osłony), gwarantujących uzyskiwanie wysokich plonów papryki, produkcja taka ze względu na bardzo wysokie koszty ogrzewania zapewnia jedynie pokrycie poniesionych nakładów. | ||
| Wskazówki na przyszłość | ||
| Poprawę opłacalności produkcji pod osłonami warzyw o krótkim okresie wegetacji, np. sałaty, rzodkiewek, szczypiorku, itp. można osiągnąć między innymi w gospodarstwach specjalizujących się w ich całorocznej uprawie, a także przy wykorzystaniu technologii spopularyzowanych w krajach skandynawskich (czyt. HO 5/98). Produkowane w ten sposób sałata oraz warzywa pęczkowe, ze względu na ciągłość dostaw i wyrównaną jakość partii dostarczanych towarów, cieszą się dużym zainteresowaniem hurtowników czy sieci sklepów detalicznych (np. supermarketów). Dalszy rozwój tradycyjnej (w glebie) produkcji warzyw pod osłonami będzie prawdopodobnie ograniczany wysokimi jednostkowymi kosztami produkcji, gdyż metoda ta nie pozwala na uzyskanie odpowiednio wysokich plonów. Wprowadzenie na szerszą skalę nowoczesnych technologii (np. uprawy na wełnie mineralnej) umożliwia znaczne zwiększenie plonów, wymaga jednak także wykorzystania nowoczesnych rozwiązań technicznych przy budowaniu i wyposażaniu w systemy grzewcze nowych szklarni czy tuneli foliowych. O wyborze najbardziej efektywnych technik produkcji powinien ostatecznie zadecydować rachunek ekonomiczny, uwzględniający zasobność kapitałową producentów, przewidywaną pomoc państwa oraz stan techniczny obiektów szklarniowych (w przypadku ich modernizacji). Obecnie w Polsce dla uzyskania plonów warzyw spod osłon na poziomie osiąganym w Holandii czy Belgii konieczne są duże nakłady kapitałowe na środki trwałe oraz obrotowe. Ocenia się, że koszt budowy nowoczesnej szklarni wraz wyposażeniem wynosi w 1999 r. nawet około 500 zł/m2. | ||
