PODKŁADKI DLA GRUSZY (cz. I). POCHODZĄCE OD GRUSZY

W kraju

W szkółkach najczęściej można kupić drzewka gruszy okulizowane na siewkach gruszy kaukaskiej (Pyrus communis var. caucasica — fot. 1). Podkładka ta ma kilka zalet, które przesądzają o jej popularności. Łatwo się rozmnaża, jest odporna na mróz i nie wykazuje niezgodności fiz­jologicznej z odmianami na niej uszlachetnianymi. Najważniejsze wady siewek gruszy to zbyt silny wzrost w sadzie drzew odmian na niej okulizowanych oraz wyraźne opóźnienie wchodzenia w okres owocowania (skrajnym przykładem jest 'Komisówka’, która zaczyna owocować na siewkach w 10. roku, a na pigwach — w 4. lub 5. roku po posadzeniu). Inną istotną wadą tych podkładek jest duża wrażliwość na guzowatość korzeni. Często zdarza się, że kupione (szczególnie z niepewnego źródła) podkładki nie mają objawów choroby, a następnie większość drzewek nie nadaje się do sprzedaży ze względu na liczne guzy na systemie korzeniowym. Podkładki te powodują duże zróżnicowanie jakościowe uzyskiwanych drzewek w szkółce.

Fot. 1. W kraju drzewka grusz produkowane są najczęściej na siewce gruszy kaukaskiej

W celu zmniejszenia tej zmienności w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach wyselekcjonowano trzy typy gruszy kaukaskiej — ’Belia’, ’Doria’ i ’Elia’ — przeznaczone do pozyskiwania nasion do produkcji podkładek generatywnych. Siewki gruszy kaukaskiej mogą być stosowane jako podkładki dla odmian słabo ros­nących, dla grusz azjatyckich oraz gatunków ozdobnych, na przykład odmian gruszy Callery’ego (Pyrus calleryana).

Na świecie

W wielu krajach źródłem nasion do produkcji siewek są zakłady przetwórcze. W Stanach Zjednoczonych, na przykład, najczęściej używaną podkładką są siewki 'Bonkrety Williamsa’ (w USA znanej jako 'Bartlett’), której owoce są wykorzys­tywane przez zakłady konserwujące owoce w syropie. W Europie w podobny sposób używa się 'Kirschensaller Mostbirne’ — z owoców tej odmiany uzyskuje się moszcz do produkcji cydru i soków.

Odmianą, która odgrywa największą rolę w hodowli podkładek gruszy, jest ’Old Home’. Została ona znaleziona w 1915 r. w miejscowości Farmingdale (Illinois). 'Old Home’ łatwo się rozmnaża wegetatywnie, ma wysoki stopnień odporności na mykoplazmatyczne zamieranie gruszy (Pear decline) oraz na zarazę ogniową. Bardzo dobra zgodność tej odmiany z pigwami sprawiła, że jest najczęściej na świecie stosowaną pośrednią.

Z mieszańców odmiany 'Old Home’, ze znalezioną w tym samym sadzie odmianą 'Farmingdale’, wyselekcjonowano w szkółce L. A. Brooka (pochodzą z niej podkładki dla czereśni z serii MxM = Maxma) w amerykańskim stanie Oregon serię kilkunastu podkładek. Niektóre z nich opatentowano w USA jako OHxF Series (Brooks Selection). Po rodzicach odziedziczyły wytrzymałość na mróz oraz odporność na zarazę ogniową i zamieranie grusz. Większość z nich dość łatwo rozmnaża się z sadzonek zdrewniałych lub półzdrewniałych. Zdania na temat ich wpływu na siłę wzrostu odmian na nich zaszczepionych są podzielone. Niektórzy europejscy badacze nie potwierdzają także ich odporności na zarazę ogniową i zamieranie gruszy. Prawa do rozmnażania niektórych podkładek należących do tej serii kupiły szkółki Star Fruits z Francji. Do ciekawszych, opatentowanych w Europie przez te szkółki podkładek, należą m.in.:

• 
  
  FAROLD® 40, 'Daygon’ (OHxF 40) — podkładka półkarłowa,


• 
  
  FAROLD® 69, 'Daynir’ (OHxF 69),


• 
  
  FAROLD® 87, 'Daytor’ (OHxF 87) — w doświadczeniach przeprowadzonych w Oregonie wykazywała dodatni wpływ na plenność drzew i jakość owoców,


• 
  
  FAROLD® 282, 'Dayre’ (OHxF 282).

Inne francuskie szkółki — Delbarda — opatentowały w Europie następujące podkładki:

• 
  
  ’OHF Delbard 333 Brookmal’ (OHxF 333 — fot. 2) — łatwą do rozmnażania wegetatywego podkładkę półkarłową, zgodną zarówno z odmianami europejskimi, jak i gruszami azjatyckimi, ma powodować szybkie wchodzenie odmian szlachetnych w okres owocowania i obfite ich plonowanie;


• 
  
  ’OHF Delbard 51 Brooklyl’ (OHxF 51) — najsłabiej rosnącą podkładkę z tej serii, niestety wrażliwą na mróz.

Fot. 2. 'OHF Delbard 333 Brookmal’ (OHxF 333) — łatwa do rozmnażania, półkarłowa podkładka

Najciekawsze rezultaty w hodowli podkładek dla grusz uzyskano w Niemczech, gdzie prof. Jacob z Instytutu Badawczego w Geisenheim uzys­kał, w wyniku krzyżowania 'Old Home’ z
’Dobrą Ludwiką’, serię podkładek BU. Z serii tej najważniejsza wydaje się ’Pyrodwarf’ (BU 5-18, 'Rhenus 1′) — fot. 3. W pierwszych doniesieniach jej siła wzrostu określana była jako pośrednia pomiędzy pigwami MC i MA. Podkładka ta znajduje się już w badaniach krajowych
i wstępne wyniki są obiecujące. Powoduje ona bardzo wczes-ne wejście drzew w okres owocowania, jednak wydaje się, że siła jej wzrostu przekracza siłę wzrostu odmian na pigwie MA. Inną, silniej rosnącą podkładką z tej serii jest 'Pyroplus’ (BU 2-33, 'Rhenus 3′). Należy do średnio silnie rosnących i zalecana jest na stanowiska mało sprzyjające uprawie grusz, ciężkie, źle zdrenowane. Dobrze zrasta się zarówno z odmianami europejskimi, jak i azjatyckimi. Najlepiej sprawdza się dla słabo rosnących odmian.

Fot. 3. 'Pyrodwarf’ to jedna z bardziej obiecujących podkładek dla grusz

Do europejskich krajów liczących się w produkcji gruszek należą Włochy, gdzie prowadzi się hodowlę podkładek dostosowanych do warunków glebowych tam panujących. W wyniku selekcji prowadzonej w obrębie populacji siewek pochodzących z wolnego zapylenia odmian 'Mora di Faenza’ i 'Volpina’ uzys­kano kilkadziesiąt podkładek. Dwie (A 28 i B 21) opatentowano, odpowiednio, jako ’Fox 11′ i ’Fox 16′. Są one określane jako średnio silnie rosnące, a ich główną zaletą jest wysoka tolerancja wobec alkalicznych gleb nietolerowanych przez pigwy.

Spore zamieszanie dotyczy podkładek nazywanych BP. Dwie odmienne ich serie wyhodowane w Szwecji oraz RPA zostały podobnie nazwane. Z podkładek szwedzkich (BP = Balsgard Pyrus) nr 30, określony następnie jako 'BP 10030′, uznany zos­tał za karłowy, a nr 25, 29 i 31 określono jako średnio silnie rosnące. Afrykańskie BP (Bien Dionn — miejsce selekcji — Pear) to trzy podkładki, z których za najcenniejszą uznawana jest 'BP 1′. Podkładka ta w warunkach afrykańskich uważana jest za półkarłową (jednak silniej rosnącą niż pigwa MA), w badaniach holenderskich wykazywała natomiast podobną do pigwy MA siłę wzrostu i jakość owoców.

W niektórych krajach (USA, Australia, Włochy) prowadzone są próby zastosowania jako podkładki gruszy brzozolistnej (Pyrus betulaefolia) oraz gruszy Callery’ego.