Długoletnie badania przeprowadzone na AR w Lublinie wykazały możliwość produkcji materiału szkółkarskiego uprawnych odmian wiśni z sadzonek zielnych. Wiśnie tak otrzymane rosną słabiej od drzewek okulizowanych na podkładkach i mogą być sadzone gęściej niż te, produkowane tradycyjnie.
Wyposażenie szkółki i przygotowania podłoża |
|
Dla uruchomienia produkcji własnokorzeniowych drzewek wiśni z sadzonek zielnych potrzebne jest następujące wyposażenie: tunel foliowy, automatyczny zraszacz, niezawodne źródła — wody o ciśnieniu co najmniej 3 atm oraz prądu o napięciu 220 V. Namiot należy zlokalizować na terenie wzniesionym lub na lekkim skłonie umożliwiającym odpływ nadmiaru wody. Podstawowym czynnikiem warunkującym ukorzenienie się sadzonek jest wysoka wilgotność powietrza (85–95%). Liście sadzonek przez pierwsze 3 tygodnie po posadzeniu powinny być ciągle wilgotne. Dobrym podłożem do ukorzeniania się sadzonek jest mieszanina torfu z piaskiem (w stosunku 1 : 3) o pH 5,5–6,5 i o wilgotności 70–75% polowej pojemności wodnej. Przed nałożeniem podłoża macierzystą glebę w namiocie przykrywa się cienką folią, a następnie formuje z mieszaniny torfowo-piaskowej zagony o szerokości ok. 170 cm i miąższości 15–18 cm, między zagonami pozostawia się około 50 cm przejścia. W tunelu o wymiarach 6 x 30 m uzyskuje się wtedy około 150 m2 (trzy zagony) powierzchni użytkowej. |
|
Pozyskiwanie pędów |
|
Produkcja zdrowych i dobrych jakościowo drzew własnokorzeniowych wymaga prowadzenia specjalnego sadu matecznego podobnego do sadu zraźnikowego (fot. 1). Matecznik ten powinien być założony z materiału wolnego od chorób bakteryjnych, grzybowych i wirusowych. Drzewa intensywnie cięte w okresie pobierania sadzonek mogą być zainfekowane przez raka bakteryjnego i srebrzystość liści, dlatego wymagają bardzo starannej ochrony. Niezbędna jest także izolacja przestrzenna takiego sadu od sadów produkcyjnych lub przydomowych, która zmniejsza ryzyko przeniesienia przez pszczoły chorego pyłku i zainfekowania drzew matecznych chorobami wirusowymi.
Fot. 1. Sadzonki zielne wiśni należy pobierać ze specjalnego matecznika
|
Najlepiej ukorzeniają się sadzonki pobrane z drzew młodych, intensywnie rosnących. Z drzew 3-letnich ukorzeniało się średnio dla wszystkich odmian około 76% sadzonek, z drzew 10-letnich nieodmłodzonych już tylko 67%. Ze względu na duże ryzyko obniżenia statusu zdrowotnego drzew matecznych, powinno się ograniczyć okres ich eksploatacji do 4 lat. Drzewa przed pobieraniem sadzonek należy wieczorem opryskiwać różnymi formami Miedzianu w stężeniu 0,1% dla zniszczenia populacji bakterii raka bakteryjnego drzew pestkowych znajdujących się na liściach i pędach. Sadzonki ścina się z pędów po osiągnięciu przez nie długości 15 cm aż do zakończenia wzrostu. Najlepiej robić to rano i popołudniu, kiedy jest niższa temperatura oraz wyższa wilgotność względna powietrza. Na Lubelszczyźnie termin pobierania sadzonek przypada w okresie od 10 czerwca do 10–15 lipca. Po ścięciu pędy należy zwilżyć zimną wodą i w workach foliowych umieścić w zimnej piwnicy lub chłodni. Tak zabezpieczone mogą być przechowywane przez około 48 godzin. |
|
Przygotowanie sadzonek |
|
W przypadku wiśni sadzonki długości 15–18 cm pobiera się tylko z wierzchołkowej części pędu. Na tych z dolnej części zakwitają bowiem wiosną liczne pąki i tylko z niewielu sadzonek można otrzymać drzewka. Usuwa się również dolne liście wraz z ogonkami, pozostawiając tylko 2, 3 liście wierzchołkowe. Tak przygotowane sadzonki trzeba odkazić różnymi formami Captanu o stężeniu 0,2%. Po obeschnięciu preparatu powinno się potraktować dolne ich końce regulatorem wzrostu stymulującym ukorzenianie (zanurzyć możliwie jak najpłycej — nie głębiej niż na kilka milimetrów — w roztworze alkoholowym IBA o stężeniu 2500–3000 mg/l na 5 sekund albo o stężeniu 5000 mg/l na 2–3 sek.). Stopień ukorzenienia się sadzonek traktowanych tym roztworem zależy od odmiany (tab. 1). Do stymulacji ukorzeniania można stosować też preparaty proszkowe — Seradix 1 lub 2 albo inne zawierające IBA.
Tabela 1. Ukorzenianie się sadzonek 4 odmian wiśni przy automatycznym zamgławianiu (średnie z 7 lat)*
|
Sadzonki umieszcza się w podłożu w rozstawie 8 x 8 cm na głębokości 5–7 cm, wieczorem lub w dzień przy okresowo wyłączonym zraszaczu. Ukorzeniają się po 6–10 tygodniach od posadzenia. W tym okresie należy prowadzić obserwacje stanu zdrowotnego sadzonek — usuwać opadłe liście lub gnijące sadzonki, są to bowiem potencjalne źródła zakażenia. Do ochrony przed chorobami stosuje sie dwa razy w tygodniu przemiennie różne formy Miedzianu, Topsinu oraz Syllit 65 WP i Kaptan zawiesinowy 50 WP, wieczorem. Stopień ukorzenienia się sadzonek ma podstawowe znaczenie dla powodzenia dalszych etapów produkcji szkółkarskiej (tab. 2) — słabo ukorzenione, posiadające tyko jeden lub dwa korzenie powinny zostać wyeliminowane. Ukorzenione sadzonki można zostawić w podłożu do jesieni zmniejszając częstotliwość zamgławiania i prowadząc w dalszym ciągu staranną ochronę. Po zakończeniu wegetacji sadzonki wykopuje się, sortuje (fot. 2) usuwając chore oraz słabo ukorzenione i przenosi do chłodni lub dołownika.
Tabela 2. Wpływ wielkości systemu korzeniowego na przyjmowanie się sadzonek i ich wzrost w szkółce (średnia z 3 lat)*
|
Fot. 2. Ukorzenione jesienią sadzonki zielne odmiany 'Łutówka’. Tylko z sadzonek I i II klasy ukorzeniania uzyskiwana po dwóch latach szkółkowania drzewek własnokorzeniowe wysokiej jakości
|
|
|
Produkcja drzewek |
|
Wczesną wiosną przy użyciu szparownika wysadza się sadzonki do szkółki w rozstawie 100 x 30 cm. Gdy rozpoczną wzrost, należy z nich usunąć pąki generatywne, zanim rozwiną się kwiaty. Zwykle pozostawia się pąk wierzchołkowy, z którego wyrasta pęd stanowiący przewodnik drzewka. Gdy pąków wegetatywnych jest więcej, należy sadzonkę przyciąć pozostawiając tylko jeden (najniższy) i z niego wyprowadzić drzewko. W szkółce przyjmuje się 65–98% sadzonek (tab. 3), najmniej po suchej i wietrznej wiośnie.
Tabela 3. Wydajność szkółki przy produkcji drzewek z sadzonek zielnych (średnia z 7 lat)*: * dane zamieszczone w tabelach wg J. Selwy
|
W szkółce w pierwszym roku drzewka, zależnie od odmiany, osiągają wysokość 50–80 cm. Zwykle tworzą tylko jeden pęd i nie nadają się do handlu, ponieważ jedynie nieliczne w pierwszym roku kwalifikują się do I i II wyboru. Źle znoszą przesadzanie i przyjmują się w sadzie czasem zaledwie w 30–50%, również dlatego wymagają dwuletniego szkółkowania. Nieliczne pędy boczne pojawiające się na przewodniku w pierwszym roku w szkółce należy usunąć skracając je przed zdrewnieniem poniżej najniższego liścia. W drugim roku prowadzenia drzewek usuwa się z przewodnika wczesną wiosną po nabrzmieniu pąki boczne do wysokości 40–60 cm, formując w ten sposób pień. Po tym zabiegu należy drzewka opryskiwać różnymi formami Miedzianu. Koronę uzyskuje się w przypadku wyższych roślin częściowo z pędów wyrastających z pąków bocznych, a częściowo z pędów syleptycznych wyrastających na przewodniku. Drzewka o wysokości około 50 cm tworzą korony z pędów syleptycznych pojawiających się na przewodniku. Po dwóch latach wzrostu w szkółce 80–90% drzewek spełnia wymagania stawiane dla wyboru I, przy czym obserwuje się znaczne różnice siły wzrostu poszczególnych odmian. Najsłabiej rosły drzewka odmiany 'North Star’, osiągając przeciętnie średnicę pnia 11 mm oraz wysokość 126 cm. 'Łutówka’, 'Kelleris 16′ i 'Nefris’ miały średnicę 12–13 mm na wysokości 30 cm oraz dorastały do 130–150 cm wysokości. |
|
Wnioski |
|
Poważnym problemem w produkcji drzewek własnokorzeniowych z sadzonek zielnych jest mała wydajność tego sposobu rozmnażania. Może to być jednak atrakcyjny sposób uzyskiwania pełnowartościowego materiału szkółkarskiego. Dla odmian 'Łutówka’ i 'Kelleris 16′ wydajność wynosiła około 70%, lepsze wyniki uzyskiwano u 'Meteora’, ale jest to odmiana z grupy szklanek nieuprawiana w Polsce ze względu na jasno zabarwiony sok i silne gnicie owoców w czasie dojrzewania. |
