Jesienią, w natłoku prac, szkółkarze rzadko kiedy myślą o tym, co zrobić, aby wartość zdrowotna materiału szkółkarskiego po przezimowaniu — wiosną — była zadowalająca. Tymczasem niewiele trzeba, aby zabezpieczyć rośliny przed chorobami na okres jesienno-zimowego przechowywania.
| Rośliny uprawiane w gruncie | ||
– Choroby zagrażające roślinom w dołowniku lub przechowalni. Najgroźniejszą jest niewątpliwie s z a r a p l e ś ń. Objawy jej są bardzo zróżnicowane i zależą od przebiegu pogody. Wywołujący tę chorobę grzyb Botrytis cinerea rozwija się w temperaturze od około 4oC do 33oC, przy dużej wilgotności powietrza. Zarodniki i grzybnia tego patogenu występują często na roślinach, nawet bez widocznych objawów chorobowych. Z chwilą, gdy wilgotność względna wzrasta powyżej 92%, zarodniki kiełkują i strzępka kiełkowa wnika do rośliny przez nieuszkodzoną tkankę lub w miejscach zranienia pędów. Jeśli temperatura jest niska, patogen rozwija się wolno, ale proces ten może zachodzić nawet przy 5oC. Oznacza to, że również zimą i wczesną wiosną grzyb jest aktywny, zwłaszcza na zadołowanych roślinach. Jeśli roślinę dołuje się z resztkami liści, są one doskonałą pożywką dla B. cinerea. Opanowane przez grzyba w efekcie brązowieją i brunatnieją, a na ich powierzchni tworzą się bardzo liczne skupienia zarodników konidialnych, które stanowią zagrożenie dla łodyg, zwłaszcza niezdrewniałych. Na powierzchni tych pędów, w wyniku infekcji, pojawiają się fioletowawe lub brązowe plamy, szybko się powiększające. Wiosną, gdy odkrywa się rośliny, cała powierzchnia takich pędów jest zbrunatniała lub — po przesuszeniu — szarobrązowa (fot. 1). Aby wyeliminować chorobę, niezbędne jest wycięcie łodyg poniżej miejsca porażenia. Przy licznych infekcjach jakość roślin drastycznie się obniża.
W przypadku szczepionych drzew B. cinerea może porażać młode przyrosty powodując w następstwie ich zbrunatnienie, aż do miejsca uszlachetnienia. Na pędach przechowywanych roślin występują również grzyby Fusarium avenaceum, F. culmorum, F. solani wywołujące f u z a r y j n ą z g n i l i z n ę. Wnikają one do uszkodzonych tkanek, które w rezultacie stopniowo brązowieją. Wiosną, gdy temperatura wzrasta powyżej 15oC, na powierzchni takich pędów pojawia się biały lub różowawy nalot grzybni, a w niej liczne skupienia zarodników, które spłukiwane przez deszcz, dostają się na zdrowe pędy powodując na ogół brązowienie ich wierzchołków lub tkanek w miejscu mechanicznego uszkodzenia. Grzyby z rodzaju Fusarium mogą być również przyczyną zamierania części korzeni oraz zbrunatnienia pni drzew w miejscach ich uszkodzenia. Szarej pleśni i fuzaryjnej zgniliznie towarzyszy często grzyb Coniothyrium fuckelii, powodujący lokalne z a m i e r a n i e p ę d ó w. – Zabezpieczenia roślin przed chorobami. Najłatwiej i najszybciej można zabezpieczyć rośliny poprzez dokładne opryskanie defoliantem — eliminuje się wówczas liście, które podczas przechowywania roślin są pożywką dla grzybów chorobotwórczych. Z fungicydów należy zastosować: Sarfun 500 SC, Topsin M 70 WP lub Topsin M 500 SC — wszystkie środki w podwyższonym stężeniu — 0,2% albo Sportak 450 EC lub Mirage 450 EC — oba w stężeniu 0,1%. Do ochrony przed szarą pleśnią wskazane są fungicydy: Rovral FLO 255 SC (0,2%), Sumilex 500 SC (0,1%) lub Euparen Multi 50 WG (0,25%). Najprostsza metoda zabezpieczenia przed B. cinerea polega na opryskaniu roślin mieszaniną preparatów, np. Sarfun 500 SC (0,1%) + Rovral FLO 255 SC (0,2%), która działa w ciągu pierwszych 3 tygodni od wykonania zabiegu. Ponowne, dokładne opryskanie powierzchni pędów jest raczej niemożliwe, gdyż rośliny są już prawie całe przykryte ziemią. Najprawdopodobniej dobrym preparatem do długotrwałego zabezpieczenia na okres przechowywania wykopanych roślin jest Biosept 33 SL w stężeniu 0,2%. Jest on bardzo skuteczny w zwalczaniu B. cinerea, a także różnych gatunków z rodzaju Fusarium — hamuje bowiem rozwój grzybni, formowanie się zarodników i ich kiełkowanie. Dodatkową zaletą biopreparatu jest jego trwałość. W przeprowadzonych doświadczeniach jego właściwości nie zmieniły się istotnie, nawet po 10-miesięcznym przechowywaniu 0,2-procentowego roztworu. Glicerol, jako jeden ze składników Bioseptu 33 SL, gwarantuje dobrą przyczepność tego biopreparatu do opryskiwanych powierzchni i ogranicza zmywanie substancji aktywnej z pędów. Te właściwości preparatu mogą sprawić, że będzie on zabezpieczał zadołowane rośliny przez kilkanaście tygodni. Jeśli wykopane drzewa czy krzewy przenosi się do przechowalni, to także w tym przypadku największe niebezpieczeństwo stanowi B. cinerea. Aby zminimalizować to zagrożenie, należy: – spryskać lub wymoczyć (wystarczy 10–15 minut) palety używając preparatu Agrigerm 2000 SL (2%) lub Agrosteril 110 SL (2,5%); – opryskać ściany i podłogę przechowalni środkiem Biosept 33 SL w stężeniu 0,2%; – zanurzyć wiązki roślin w mieszaninie preparatów Safrun 500 SC (0,1%) + Rovral FLO 255 SC (0,2%) lub Biosept 33 SL (0,2%) albo bardzo dokładnie je spryskać (ten sposób nie gwarantuje jednak dokładnego pokrycia całej powierzchni pędów i korzeni). | ||
| Rośliny w pojemnikach | ||
– Choroby zagrażające przechowywanym roślinom i zapobieganie infekcji. Najczęściej są to s z a r a p l e ś ń i f u z a r y j n a z g n i l i z n a p ę d ó w. Pierwsza może rozwijać się zarówno w przechowalni, jak i w kontenerowni (gdzie rośliny są przykrywane różnymi materiałami lub układane obok siebie pod kątem 45o), zwłaszcza gdy temperatura wzrasta okresowo powyżej 5oC. Fuzarioza pojawia się wiosną, szczególnie w kontenerowni (fot. 2).
Aby ochronić rośliny przed patogenami, wskazane jest przed zimą podobne postępowanie, jak w przypadku roślin z „gołymi” korzeniami. Wiosną, gdy temperatura przekroczy okresowo 15oC, warto opryskać rośliny w kontenerowni mieszaniną preparatów: Sarfun 500 SC (0,05%) + Rovral FLO 255 SC (0,1%) lub Biosept 33 SL (0,2%). Warto pamiętać, że opryskanie roślin iglastych przed zimą preparatem Promanal 60 EC, Atpolan 80 EC lub Olejan 85 EC (0,5–2%) zabezpiecza je częściowo również przed wymienionymi chorobami. | ||
