Po II wojnie światowej przemienne owocowanie jabłoni było utrapieniem producentów we wszystkich regionach sadowniczych Europy. Jeszcze w latach sześćdziesiątych ogólne zbiory jabłek w Polsce wahały się od około 300 tysięcy ton (rok 1962) do ponad 800 tysięcy ton (rok 1963). Przemiennie plonowały wówczas powszechnie uprawiane odmiany: 'Inflancka', 'Antonówka', 'Kronselska', 'Landsberska', 'Boiken', 'Grochówka' czy 'Wealthy'. Kiedy weszły do produkcji nowe odmiany: 'McIntosh', 'Cortland', 'Idared' i unowocześniono agrotechnikę, drzewa zaczęły regularniej owocować. Z kolei wprowadzenie pod koniec lat osiemdziesiątych półkarłowych i karłowych podkładek, zmiana metod cięcia oraz kolejna wymiana odmian spowodowały dalsze zanikanie przemienności owocowania. Niestety, niezupełne.
Obecnie sadownicy narzekają na nieregularne plonowanie 'Vista Belli’ (fot. 1), 'Jerseymaca’, 'Lobo’, 'Jonagolda’, 'Glostera’, 'Ligola’, 'Alwy’, 'Elstara’ i kilku innych rzadziej uprawianych odmian. Corocznie owocuje 'Cortland’, 'Elise’ i 'Sampion’.
Jeśli przyjrzeć się uważnie jabłoni owocującej corocznie, to okazuje się, że i ona plonuje w rzeczywistości przemiennie, lecz tylko w obrębie korony. W jednym sezonie pojawiają się jabłka na wszystkich pędach — młodych i starych. W drugim roku starsze gałęzie „odpoczywają”, a owocują młode pędy, które wyrosły przede wszystkim na obwodzie korony. Główną przyczyną „odpoczywania” gałęzi jest to, że wyrastające na pędach owoce wydzielają fitohormony, które przemieszczają się do pąków liściowych, a te nie mogą wówczas przekształcić się w kwiatowe. Proces tworzenia się pąków kwiatowych na następny rok zaczyna się już w czerwcu i trwa aż do mrozów — decydujące miesiące to czerwiec i lipiec. Łatwo się o tym przekonać zrywając z jabłoni ze skłonnością do przemiennego owocowania większość kwiatów lub zawiązków we wczesnym stadium ich rozwoju (przełom maja i czerwca). Dzięki temu zabiegowi drzewo wyda normalny plon w następnym roku. Im później będziemy usuwać zawiązki lub im więcej pozostawimy ich na jabłoni, tym efekt będzie słabszy. U odmian z dużą skłonnością do nieregularnego owocowania (np. 'Melba’) przerzedzenie zawiązków po połowie czerwca jest już spóźnione i nieskuteczne. | |||
| Cięcie drzew | |||
Jednym z czynników decydujących o regularnym owocowaniu jest cięcie drzew. Przy czym sam zabieg prześwietlający, obejmujący jedynie usuwanie nielicznych, lecz grubych gałęzi, może niecałkowicie ograniczyć przemienne plonowanie. W roku zapowiadającego się obfitego owocowania, a więc również w tych sadach, w których w ubiegłym sezonie nie było jabłek z powodu szkód przymrozkowych, należy wiosną bieżącego roku wykonać bardziej szczegółowe niż zazwyczaj cięcie drzew. Oprócz usuwania grubych gałęzi trzeba przerzedzać i skracać te drobne (fot. 2), na których pąki kwiatowe są dobrze widoczne wiosną. Wycięcie nawet połowy takich pędów nie zmniejszy plonu. Dzięki temu usuwa się nadmiar pąków kwiatowych i zwiększa rezerwę młodych pędów, które będą plonować w następnym roku.
W młodych, gęsto sadzonych sadach coraz powszechniej wykonywane jest tak zwane cięcie odmładzające. Polega ono na tym, że jedynie przewodnik jest trwałą częścią drzewa. Gałęzie stale się wymienia na młodsze, wycinając je na czop blisko przewodnika (fot. 3). Zazwyczaj, gdy gałąź osiągnie trzy lata, usuwa się ją po owocowaniu i zastępuje młodszym pędem. Ten system cięcia jest doskonałym sposobem regulowania plonowania. Jeśli bowiem zapowiada się nadmierne owocowanie, można zabieg przeprowadzić intensywniej, pozostawiając — na przykład — tylko pędy jednoroczne i dwuletnie.
| |||
| Przerzedzanie zawiązków | |||
| W przypadku odmian o dużej skłonności do przemiennego plonowania samo cięcie drzew nie wystarcza do regulacji owocowania. Koniecznie trzeba dodatkowo — w czasie kwitnienia lub tuż po nim — przerzedzać chemicznie zawiązki. Z tym zabiegiem sadownicy mają zawsze problem, ponieważ wcześnie wykonany może zostać „poprawiony” przez przymrozek wiosenny. Zdecydowana większość producentów przyznaje jednak, że szkody przymrozkowe nie są zbyt częste. Przerzedzać chemicznie warto odmiany skłonne do wydawania nadmiernego plonu co drugi rok: 'Oliwkę Inflancką’, 'Vista Bellę’, 'Jerseymaca’, 'Delikatesa’, 'Elstara’, 'Glostera’, 'Golden Deliciousa’, 'Ligola’, 'Alwę’ i 'Spartana’. W roku obfitego kwitnienia można przerzedzać kwiaty opryskując korony drzew 2% mocznikiem, a w nieco późniejszym terminie — do 7 dni po opadnięciu płatków korony — usuwać nadmiar zawiązków owocowych, wykonując zabieg Pomonitem R-10 lub Pommitem Extra 110 SL w dawce 0,25– 0,4 1/ha. Aby efekt był skuteczny, trzeba dokładnie opryskiwać (najlepiej wieczorem podczas ciepłej pogody) korony, a zwłaszcza wierzchołki drzew dużą ilością cieczy (800–1000 l/ha). Poleca się dodać do niej środka zwilżającego — Atpolu (1,5 l/ha). Skuteczność Pomonitu R-10 i Pomonitu Extra 110 SL można zwiększyć dodając Ethrelu lub Flordimeksu 420 SL w dawce nie większej niż 0,5 l/ha. Przerzedzanie chemiczne trzeba niekiedy poprawić usuwając zawiązki ręcznie. Jeśli natomiast nie wykonujemy chemicznego zabiegu, to pozostaje wyłącznie ręczne przerzedzanie. Wtedy wprawdzie zawsze pozostawione na drzewie owoce pięknie wyrastają, lecz pąki kwiatowe na rok następny mogą się nie zawiązać. | |||
