Inicjacja tworzenia się pędów syleptycznych
Zdolność tworzenia się pędów syleptycznych zależy przede wszystkim od cech genetycznych odmiany i podkładki, a także od warunków glebowo-klimatycznych związanych z lokalizacją szkółki oraz przebiegiem pogody w okresie inicjowania i wyrastania młodych pędów. Najważniejszą przyczyną nierozgałęziania się okulantów jest silna dominacja wierzchołkowa pędu głównego. Jednym ze sposobów zniwelowania dominacji wierzchołkowej u okulantów jest zastosowanie środków chemicznych. Spośród regulatorów wzrostu obecnie wykorzystywane są: Arbolin 036 SL, Arbolin PA, Paturyl 100 SL i Promalin 3,6 SL. Na zachodzie Europy najbardziej rozpowszechniony preparat to Promalin, który daje bardzo dobre efekty produkcyjne, jest jednak bardzo drogi. Dlatego w Polsce prowadzone są prace nad zastąpieniem Promalinu przez inne środki. Wielu autorów uważa, że mieszanina GA3 i BA (Arbolin) stymuluje podobnie, jak mieszanina GA4+7 i BA (Promalin), tworzenie pędów bocznych u okulantów jabłoni w pierwszym roku ich rozwoju.
W latach 2002–2003 na terenie Gospodarstwa Doświadczalnego Felin AR w Lublinie przeprowadzono badania, w których oceniano wpływ preparatów Arbolin 036 SL i Promalin 3,6 SL (nanoszonych w postaci pasty lanolinowej — fot. 1) na jakość okulantów odmian 'Sampion’ i 'Jonica’ okulizowanych na podkładkach 'M.9′ i 'M.26′.
W drugim roku prowadzenia szkółki użyto bioregulatorów w pierwszych dniach lipca, gdy okulanty osiągnęły wysokość około 75 cm — smarowano 6 pąków na przewodniku. Pastę, którą nanoszono na pąki, sporządzono dzień przed smarowaniem, w stężeniu 2,20 ml Arbolinu na 100 g lanoliny (2,2%) oraz 2,20 ml i 3,75 ml Promalinu na 100 g lanoliny (2,2% i 3,75%).
Fot. 1. Regulatory wzrostu w postaci pasty lanolinowej w pierwszych dniach lipca nanoszono na pąki boczne
W całym okresie badań nie wykazano wpływu smarowania pąków pastą lanolinową z dodatkiem Arbolinu 036 SL i Promalinu 3,6 SL na wzrost okulantów badanych odmian. U drzewek odmiany 'Jonica’ na podkładkach 'M.9′ i 'M.26′, w kombinacjach z wykorzystaniem preparatów, średnica podkładek i okulantów była nieco większa, ale różnice między roślinami poddanymi zabiegom a kontrolą okazały się nieistotne. Wykazano, że największy wpływ na wysokość badanych drzewek miały właściwości genetyczne odmiany oraz warunki atmosferyczne, a zwłaszcza temperatura i opady w czasie wyrastania młodych pędów. W kolejnych sezonach wegetacyjnych silniejsze przyrosty na długość obserwowano w przypadku okulantów odmiany 'Jonica’ niż u 'Sampiona’ (tab. 1).
Tabela 1. Wpływ preparatów stymulujących rozgałęzianie na wzrost okulantów jabłoni odmian 'Sampion’ i 'Jonica’
Przedstawione wyniki dowiodły, że największy wpływ na liczbę pędów bocznych miała odmiana, rodzaj i dawka preparatu oraz warunki atmosferyczne w danym roku. W 2002 roku najwięcej pędów bocznych wyrosłych z pąków smarowanych pastą z regulatorami wzrostu miały drzewka w kombinacjach, w których zastosowano Promalin 3,6 SL w stężeniu 3,75%, a u odmiany 'Sampion’/’M.26′ — także w stężeniu 2,2%. Wykazano istotne różnice dla badanych odmian między wymienionymi wyżej kombinacjami a tymi, w których drzewka smarowano preparatem Arbolin 036 SL (tab. 2). W ostatnim roku najmniej pędów bocznych otrzymano u odmiany 'Sampion’. Liczba pędów bocznych u tej odmiany wahała się od 0,04 sztuki do 0,7 sztuki i nie różniła się istotnie między kombinacjami. Na drzewkach odmiany 'Jonica’ na podkładce 'M.9′ więcej pędów bocznych było w kombinacji, w której zastosowano Promalin 3,6 SL w stężeniu 3,75%, niż w kombinacji z Promalinem 3,6 SL w stęż. 2,2%. U odmiany 'Jonica’/’M.26′ w 2002 r. mniej pędów było w kombinacji, w której użyto Arbolinu 036 SL, niż w tej z Promalinem 3,6 SL.
Tabela 2. Liczba pędów wyrastająca z 6 smarowanych pąków w latach 2002 i 2003.
* średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie pomiędzy sobą
Wykazano także różnice skuteczności zabiegów stymulujących rozgałęzianie między latami badań. W 2003 roku niekorzystne warunki pogodowe bardzo silnie ograniczyły efektywność zabiegów zmniejszając liczbę pędów wyrastających z pąków smarowanych pastą lanolinową z obydwoma badanymi preparatami (fot. 2). U okulantów odmiany 'Jonica’ na 'M.26′ zaobserwowano odwrotną prawidłowość.
Fot. 2. W 2003 roku niesprzyjające warunki atmosferyczne znacznie osłabiły działanie bioregulatorów — wrzesień 2003 r.
W doświadczeniu obserwowano nie tylko wpływ preparatów na smarowane pąki, ale także na wzrost i rozwój całych drzewek. Wyniki przedstawione w tabeli 3 pokazują, że średnia liczba wszystkich pędów na drzewku wahała się od 3,1 sztuki do 9,3 sztuki. Okulanty badanych odmian w kombinacjach kontrolnych wytworzyły mniej pędów bocznych niż po zastosowaniu regulatorów wzrostu. Zaobserwowano, że dwukrotnie więcej pędów bocznych (fot. 3) wyrosło
w kombinacjach z użyciem Promalinu 3,6 SL w stężeniu 3,75% niż w kontrolnych (fot. 4). Suma długości pędów i średnia długość jednego pędu zależały od odmiany (tab. 3). Drzewka odmiany 'Sampion’ miały mniejszą sumę długości pędów i mniejszą średnią długość pędu niż drzewka odmiany 'Jonica’ (fot. 5). U większości badanych odmian, na których stosowano Promalin 3,6 SL w wyższym stężeniu, otrzymano większą sumę przyrostów niż w pozostałych kombinacjach.
Fot. 3. Okulant odmiany 'Sampion’ na 'M.9′ po zastosowaniu Promalinu
3,6 SL (3,75%) — miesiąc po zabiegu
Fot. 4. Okulant odmiany 'Sampion’
na 'M.9′ niesmarowany bioregulatorami
Tabela 3. Wpływ regulatorów wzrostu na rozgałęzianie się okulantów jabłoni odmian 'Sampion’ i 'Jonica’
Fot. 5. Okulant odmiany 'Jonica’ na 'M.9′ po zastosowaniu Arbolinu 036 SL (2,2%) —
2 tygodnie po zabiegu
Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że jednorazowe zastosowanie w postaci pasty lanolinowej preparatów stymulujących rozgałęzianie w latach o niekorzystnych warunkach atmosferycznych (jak w 2003 r.) jest niewystarczające do uzyskania zadowalających szkółkarza efektów, zwłaszcza u słabiej się rozgałęziającej odmiany 'Sampion’.
