W artykule "Rodzaje drzew wiśni i ich przydatność dla sadownictwa" (Szkółkarstwo" 1/2001) porównana została wartość sadownicza drzew własnokorzeniowych z okulizowanymi na podkładkach. Poniższy tekst poświęcamy drzewom własnokorzeniowym uzyskiwanym z odrostów korzeniowych. We współczesnym szkółkarstwie produkowanie drzew owocowych z odrostów ma znaczenie tylko w przypadku śliw oraz wiśni, i to lokalnie. Ten sposób rozmnażania jest jednak najtańszy, toteż w niektórych regionach ciągle ma duże znaczenie praktyczne.
Największy sad wiśniowy w Polsce |
|
W okolicach Słupi Nadbrzeżnej w województwie świętokrzyskim powszechnie uprawia się wiśnię lokalną o bardzo ciemnym soku nazywaną „nadwiślanką” lub „wiśnią ze Słupi Nadbrzeżnej”. Rejon ten obejmuje też kilka innych wsi — Nowe, Wesołówkę, Maksymów, Tadeuszów — położonych wzdłuż doliny Wisły. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych wiśnie sadzono tam niemal w każdym gospodarstwie. Doprowadziło to do powstania „największego sadu wiśniowego w Polsce” o powierzchni około 500–600 ha i rocznej produkcji mniej więcej 3,5 tysiąca ton owoców. |
|
Charakterystyka wiśni z rejonu Słupi Nadbrzeżnej |
|
Wiśnia ta rośnie silnie. Młode drzewa mają koronę kulistą, wydłużoną (fot. 1), natomiast w pełni owocowania staje się ona kulista i spłaszczona (jej szerokość jest znacznie większa niż wysokość — tabela1). W miarę upływu lat siła wzrostu drzew systematycznie spada, między 5. a 8. rokiem po posadzeniu przyrost wielkości koron wynosił 71 cm dla wysokości i 126 cm dla szerokości, a między 8. a 12. rokiem, odpowiednio — 55 cm i 44 cm. Im drzewa były młodsze, tym niższe posiadały pnie (obecnie sady w rejonie Słupi Nadbrzeżnej zakładane są z drzew niskopiennych). Powodzenie w uprawie zapewnił tej lokalnej sokówce wysoki stopień samozgodności (nie wymaga ona zapylaczy).
Fot. 1. Tryzletnie drzewa własnokorzeniowe lokalnej sokówki ze Słupi Nadbrzeżnej
|
Tabela 1. Charakterystyka drzew i cech biologicznych wiśni lokalnej w Słupi Nadbrzeżnej
|
Plonowanie drzew wiśni w Słupi Nadbrzeżnej jest nieregularne. W latach 1978 i 1979 różnice wielkości plonu były niemal pięciokrotne (tab. 2). Podstawową przyczyną tego zjawiska jest wrażliwość kwiatów tej wiśni na przymrozki wiosenne (kwitnie w pierwszej i na początku drugiej dekady maja). W 2000 roku, gdy w okresie kwitnienia było wyjątkowo ciepło, wiśnia ze Słupi Nadbrzeżnej plonowała podobnie jak odmiany 'Nefris’ i 'Łutówka’. Podobne wyniki uzyskano w 1979 roku. Owoce wiśni ze Słupi Nadbrzeżnej są drobne (2,9–5,5 g), kuliste, spłaszczone, o kształcie zbliżonym do nerkowatego. Zawierają dużo — 15,5%, a w niektórych latach nawet ponad 17% — ekstraktu cukrowego i pod tym względem znacznie przewyższają 'Łutówkę’. Owoce te są bardzo dobrym surowcem dla przetwórstwa, szczególnie do produkcji soków oraz mrożonek o niepowtarzalnych walorach smakowych. Wielu konsumentów, na przykład Duńczycy, bardzo sobie ceni tego typu owoce.
Tabela 2. Plonowanie drzew i jakość owoców wiśni lokalnej w Słupi Nadbrzeżnej
|
|
|
Pozyskiwanie odrostów |
|
Wiśnia w rejonie Słupi Nadbrzeżnej rozmnażana jest z odrostów korzeniowych pozyskiwanych z sadów produkcyjnych. Odrosty zaczynają się pojawiać zwykle około 7., 8. roku po posadzeniu. Najwięcej wyrasta ich w sadach 10–15-letnich. Liczba odrostów zależy od: wieku sadu, rodzaju gleby, nawożenia, sposobu utrzymywania gleby w sadzie i zdrowotności drzew. Na glebach płytkich, o wysoko zalegającej wapiennej skale macierzystej, liczba odrostów jest większa niż na glebach o wykształconym profilu glebowym, na których korzenie mogą wrastać głębiej. Silne cięcie i nawożenie drzew zwiększa liczbę tworzonych odrostów korzeniowych, podobne zjawisko występuje po uszkodzeniu korony przez raka bakteryjnego. Bardzo duża liczba odrostów pojawia się po mroźnych, bezśnieżnych zimach.
Przy pozyskiwaniu „sadzonek” z odrostów korzeniowych szczególną uwagę powinno się zwracać na zdrowotność drzewa matecznego. W razie stwierdzenia raka bakteryjnego na konarze trzeba w możliwie wczesnym stadium choroby zlikwidować jej źródło poprzez wycięcie chorej części korony. Nie należy odejmować odrostów z drzew wykazujących objawy srebrzystości liści (będą także porażone przez tę chorobę) ani z drzew zawirusowanych. |
|
Jakość odrostów |
|
Jakość drzewek uzyskanych z odrostów korzeniowych jest bardzo zróżnicowana. Najlepsze są odrosty wyrastające wczesną wiosną lub późnym latem roku poprzedniego (fot. 2).
Fot. 2. Najlepsze drzewka uzyskuje się z odrostów tworzących się wczesną wiosną (po lewej) lub latem ubiegłego roku (po prawej)
|
Odrosty pojawiające się na cienkich korzeniach, poza zasięgiem korony, szybciej się „usamodzielniają” i w czasie odejmowania jesienią mają dobrze rozwinięty system korzeniowy. Na grubych korzeniach w pobliżu pni drzew powstają odrosty silne, ale posiadające bardzo słaby system korzeniowy. Jest to najczęściej tylko jeden gruby korzeń. Wielkość systemu korzeniowego odrostów zależy także od zwięzłości gleby. Na glebach lekkich powstają bardzo liczne, drobne korzenie (fot. 3), które są gwarancją dobrych przyjęć i silnego wzrostu drzewek w pierwszym roku po posadzeniu w sadzie. Stopień ukorzenienia odrostów można poprawić przez odcięcie ich od strony drzewa macierzystego, wykonane na korzeniu głównym latem — w lipcu bądź sierpniu.
Fot. 3. Najwartościowsze są odrosty wyrastające poza zasięgiem korony, na glebach lekkich
|
Odrosty korzeniowe wyrastają pod drzewami lub w ich pobliżu przez cały okres wegetacji. Jeśli nie ma się zamiaru pozyskiwać ich do nowych nasadzeń, powinny być systematycznie wycinane. W sadzie produkcyjnym ich usunięcie przed zabiegiem jest konieczne w przypadku stosowania herbicydów systemicznych (Roundup, Chwastox) do niszczenia chwastów w rzędach drzew. Preparaty te przedostałyby się bowiem — za pośrednictwem odrostów — do drzewa matecznego i mogłyby doprowadzić do bardzo silnych uszkodzeń, a nawet do zamierania drzew. |
