Odmiany ozdobne
Cechują się one krótszym cyklem wegetacyjnym, szerszą skalą barw kwiatostanów, słabszym wzrostem oraz większą trwałością kwiatów po ścięciu od tych uprawianych na paszę lub na nasiona. Coraz więcej jest przy tym form nieosypujących pyłku i mieszańców heterozyjnych (F1). Większość dostępnych ozdobnych odmian słonecznika zwyczajnego (Helianthus annuus) nadaje się do uprawy na kwiaty cięte, a mniejsza jest oferta do uprawy w doniczkach. Odmiany różnią się wysokością roślin, rozkrzewieniem pędów, a także wielkością, wypełnieniem i barwą koszyczków. Wśród ustalonych odmian jednopędowych, o wysokości 2 m na uwagę zasługuje ’Fullsun’ o koszyczkach złotożółtych z ciemnym środkiem. Zaletą tej odmiany przy uprawie na kwiat cięty jest tworzenie małych liści i brak pylenia kwiatów rurkowatych. Odmiany średniowysokie, 120–180-centymetrowe, rozkrzewiają się tworząc kilka, a nawet kilkanaście, bocznych rozgałęzień długości 60–80 cm zakończonych koszyczkami o średnicy 10–15 cm, jak u odmian ’Sonja’ (fot. 1) czy ’Soraya’ (fot. 2). Czas kwitnienia odmian rozgałęzionych wydłuża się w stosunku do odmian jednopędowych, nierozgałęziających się, co jest ich zaletą. Hodowcy koncentrują swoje prace głównie na poszerzeniu skali barw lub odcieni. Na rynku dostępne są już odmiany, u których kwiaty języczkowate („płatki”) mają barwę od kremowobiałych (’Vanilla Ice’) i jasnożółtych (’Sunrich Lemon’ — fot. 3), przez złotopomarańczowe (’Holiday’) do żółtobrązowych (’Chocolat’) i ciemnoczerwonobrązowych (’Evening Glow’). Wśród odmian o dwubarwnych kwiatach języczkowatych z czerwonobrązową nasadą i żółtym wierzchołkiem na uwagę zasługuje ’Ring of Fire’ (fot. 4). Kwiaty rurkowate najczęściej są żółte, ale mogą być także zielone, bordowe (fot. 5) lub brązowe. Oprócz odmian o określonej barwie kwiatów języczkowatych i rurkowatych, dostępne są także mieszanki różnych barw od żółtej przez brązową do ciemnoczerwonej (Musicbox, Herbstschnheit).
Fot. 1. 'Sonja’
Fot. 2. 'Soraya’
Fot. 3. 'Sunrich Lemon’
Fot. 4. 'Ring of Fire’
Fot. 5. 'Floristan’
Odmiany heterozyjne, obojętne na długość dnia, są przede wszystkim przeznaczone do uprawy pod osłonami. Zwracają uwagę wczesne odmiany z grupy Sunrich F1 (’Lemon’ i 'Orange’), które zakwitają o 10–14 dni wcześniej od innych mieszańców F1. Mimo że na giełdach holenderskich w 2004 roku notowano 16 odmian słoneczników, to udział odmiany 'Sunrich Orange’ F1 w obrocie wynosił około 90%. Alternatywą dla grupy Sunrich F1 mogą być najnowsze odmiany z grupy Pro Cut F1 (’Orange’, 'Lemon’, 'Bi-Color’), gdyż są wcześniejsze — zakwitają po 50 dniach uprawy — i spełniają inne wymagania producentów: są jednopędowe oraz nie osypują pyłku, który brudzi liście. Zaletą dodatkową odmian niepylących jest dłuższa o 3 dni trwałość kwiatostanów.
Wymienione wyżej odmiany mają koszyczki pojedyncze. Odmian o koszyczkach pełnych jest znacznie mniej. Do najpiękniejszych należą, , ’Santa Fe’ i ’High Sungold’ (fot. 6) — ta druga szczególnie przydatna do uprawy opóźnionej.
Fot. 6. 'High Sungold’
Rozmnażanie
Słonecznik rozmnaża się wyłącznie z nasion (materiałem siewnym są niełupki). Produkcja z rozsady jest korzystniejsza, gdyż pozwala osiągnąć wyższy plon kwiatów ciętych, jednak koszyczki mają wówczas nieco mniejszą średnicę oraz zakwitają później, średnio o 7–14 dni, niż w uprawie z siewu wprost do gruntu.
Wielkość niełupek jest różna, zależnie od odmiany. W 1 gramie znajduje się od 17 (’Sunrich’ F1) do 60 niełupek (’Sonja’). Dla otrzymania 1000 roślin trzeba ich wysiać 50–100 g. W uprawie z rozsady umieszcza się je pojedynczo w otworach palet-wielodoniczek o średnicy komórek 5–7 cm, a następnie przykrywa centymetrową warstwą podłoża. Zalecany jest substrat torfowy o pH 6–6,5, z 15% dodatkiem piasku. Podczas przygotowywania podłoża dodaje się nawóz wieloskładnikowy w ilości 0,7–1 g/dm3. Pierwsze siewki pojawiają się już po 4, 5 dniach, jeśli utrzymana jest optymalna temperatura kiełkowania, wynosząca 20–24°C. Zazwyczaj po tygodniu wschodzą wszystkie rośliny. Produkcja rozsady z dwiema parami liści trwa od 2 do 3 tygodni. Nie należy przetrzymywać rozsady pod osłonami dłużej niż 4 tygodnie, aby zbyt mocno nie wybiegła, gdyż rośliny byłyby delikatne i trudno przyjmowałyby się po posadzeniu na miejsce stałe.
Jeśli niełupki wysiewane są bezpośrednio na miejsce stałe, to powinny być umieszczone w odpowiedniej dla słoneczników rozstawie, po dwie, trzy na głębokości 2–5 cm.
