| Rzodkiewka | |||
| to pierwsza nowalijka pojawiającą się na naszym rynku warzywnym. Uprawiana jest od wczesnej wiosny do późnej jesieni (z krótką, letnią przerwą). Z uwagi na niedługi okres wegetacji rzodkiewka traktowana jest głównie jako międzyplon. Dobrze rośnie na różnych typach gleb, pomijając lekkie piaski i gleby ciężkie. Przygotowując stanowisko pod rzodkiewkę, uprawianą jako przed-plon, jesienią trzeba glebę głęboko zaorać, a wiosną, gdy pole tylko obeschnie — włókowanie, kultywatorowanie i bronowanie. W produkcji na zbiór jesienny należy po zbiorze plonu głównego przeprowadzić orkę średnią i bronowanie. Jeżeli gleba jest zbyt luźna, należy ją dodatkowo zwałować, a potem pole zabronować. Roślina ta silnie reaguje na zmiany warunków zewnętrznych — w wyższej temperaturze liście są dłuższe, a stosunek masy zgrubienia do masy liści staje się mniej korzystny. Podobny jest wpływ krótkiego dnia i nadmiaru wilgoci. Natomiast zbytnie zagęszczenie roślin powoduje zniekształcenie zgrubienia. Pamiętać należy o tym, że roślina ta, mając krótki okres wegetacji, słaby system korzeniowy i stosunkowo małą powierzchnię asymilacji wymaga dużej ilości łatwo dostępnych składników pokarmowych w glebie. Orientacyjne dawki nawozów mineralnych na hektar wynoszą: 50–60 kg N, 35–55 kg P2O5 oraz 80–120 kg K2O. Nawozy fosforowe i potasowe należy rozsiać na około 2 tygodnie przed siewem nasion, zaś azotowe tuż przed siewem albo (lepiej) zaraz po wschodach roślin. Przenawożenie azotem powoduje kumulowanie się dużych ilości azotanów, szczególnie po użyciu formy saletrzanej nawozu. Rejestr odmian rzodkiewki do uprawy polowej obejmuje głównie te o zgrubieniu kulistym — 'Szkarłatna z Białym Końcem', 'Tetra Iłówiecka', 'Carmen', 'Riese von Aspern', 'Lenor', 'Rota', 'Marabelle' i jedną o zgrubieniu wydłużonym — 'Sopel Lodu'. W uprawie rzodkiewki w przedplonie nasiona wysiewa się od końca marca do trzeciej dekady maja, natomiast produkując ją jako poplon — na zbiór jesienny — w sierpniu i we wrześniu. Przy późniejszych siewach należy pamiętać, żeby powierzchnia gleby była na tyle zwarta, aby nie siać głębiej niż na 1,5 cm (w obawie przed zniekształceniem zgrubienia). W uprawie najwcześniejszej należy siać w rozstawie 15 x 2,5–3 cm, w późniejszych — 20 x 3–4 cm. W zależności od rozstawy, na obsianie hektara potrzeba 20–40 kg nasion. Kalibrowane zapewniają szybsze i równomierne wschody oraz jednoczesne wykształcanie zgrubień tej samej wielkości. Często rzodkiewkę wysiewa się razem z nasionami innych warzyw, np. marchwi, pietruszki, cebuli i pora. Rzodkiewka szybko znaczy rzędy wysianych gatunków, a plon zbiera się, zanim uprawa główna rozpocznie intensywny przyrost masy. W tym przypadku norma wysiewu musi być zmniejszona do 4– 6 kg na hektar. Nasiona rzodkiewki najlepiej kiełkują w temperaturze powyżej 8°C, chociaż siewki mogą znosić przymrozki do –4°C. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 12–14°C, natomiast wyższa, w granicach 18–20°C, w połączeniu z brakiem opadów może powodować parcenie miąższu. Rzodkiewka jest rośliną dnia długiego i w okresie letnim tworzy bardzo szybko pędy kwiatostanowe.
Dla zwiększenia plonu (patrz tabela) i przyspieszenia zbioru zagony po siewie można nakrywać folią perforowaną (o 100 lub 250 otworach na metr kwadratowy) lub włókniną polipropylenową (Agryl P-17 P lub Covertan). Folię zdejmuje się po 3, 4 tygodniach, natomiast włókninę na kilka dni przed zbiorem (fot. 1).
Z zabiegów pielęgnacyjnych przeprowadza się przerywanie oraz odchwaszczanie. Rzodkiewka rosnąca w zbyt dużym zagęszczeniu często nie wytwarza zgrubień i szybko wybija w pędy kwiatostanowe. Zbiera się ją ręcznie, 3-, 4-krotnie, w miarę, jak zgrubienia dorastają. Jednak zbiór z jednego terminu wysiewu nie powinien trwać dłużej niż 2 tygodnie. Do handlu przygotowuje się ją z liśćmi. Przed sprzedażą rośliny należy umyć, posortować i powiązać w pęczki. Minimalna średnica zgrubienia i liczba sztuk w pęczku w okresie od 16 października do 15 maja powinny wynosić odpowiednio, powyżej 1,2 cm i 10 sztuk, natomiast w okresie od 16 maja do 15 października — powyżej 2 cm i 15 sztuk. | |||
|
| |||
| Marchew | |||
| na zbiór pęczkowy wysiewa się wczesną wiosną, od 20 marca do połowy kwietnia, lub przed zimą pod koniec listopada. Do takiej uprawy zaleca się odmiany wczesne, na przykład 'Amsterdamską', 'Pierwszy Zbiór', 'Karo' F1, 'Napoli' F1, 'Clairon' F1, 'Minicor', 'Splendid' F1, 'Nandor' F1, 'Meridę' F1, 'Kamilę' F1, 'Espredo' F1, 'Kaję' F1 i 'Primo' F1 — mają one na ogół mniej bujne ulistnienie, a okres ich wegetacji trwa 90–100 dni. Nasiona marchwi uprawianej na zbiór pęczkowy wysiewa się "na płasko", w systemie rzędowym lub pasowo-rzędowym, w rozstawie rzędów co 20–30 cm. Przy siewie pasowo-rzędowym pozostawia się co 4., 5. rząd pas wolny na przejazd kół ciągnika. Dla przyspieszenia plonowania i zwiększenia plonu handlowego marchwi uprawianej na pęczki można użyć włókniny, folii perforowanej lub niskich tuneli foliowych — zagony przykrywa się na okres 5, 6 tygodni (tabela w podartykukle 'Rzodkiewka'). Zbiór przeprowadza się stopniowo, począwszy od końca maja, gdy korzenie mają średnicę co najmniej 1,5 cm (fot. 2).
Nie należy zbierać korzeni zbyt małych, ze względu na późne tworzenie się w nich karotenu. Przy dużej podaży marchew można przechowywać z nacią w temperaturze 0–1°C przy wilgotności względnej powietrza 90% przez 1, 2 tygodnie. | |||
|
| |||
| Burak ćwikłowy | |||
| W przypadku uprawy na zbiór pęczkowy częścią jadalną są nie tylko korzenie spichrzowe, ale także liście, które są zwykle bogatsze od tych pierwszych w białko i składniki mineralne. Krótki okres wegetacji i korzystny skład chemiczny młodych buraków decydują o dużym znaczeniu gospodarczym takiej ich uprawy. W krajowym rejestrze odmian znajdują się zarówno te o korzeniach spłaszczonych, kulistych, jak i wydłużonych. Długość okresu wegetacji poszczególnych odmian waha się od około 90 dni u wczesnych do 120–130 dni u późnych. Do uprawy na zbiór pęczkowy nadają się: 'Egipski', 'Wodan' F1, 'Patryk', 'Okrągły Ciemnoczerwony', 'Crosby', 'Czerwona Kula', 'Regal' i 'Pablo' F1. Burak ćwikłowy wymaga dużo światła, więc nie powinno się uprawiać go w miejscach zacienionych. Odpowiednie są gleby o dobrej strukturze i nie mające skłonności do zaskorupiania się. Nasiona wysiewa się rzędowo, co 20–30 cm, wprost w pole, jak najwcześniej. Największe plony zapewnia siew w pierwszej połowie kwietnia, w ilości 20–30 kg na hektar. Przyspieszenie zbioru i zwiększenie plonu (tabela w podartykule 'Rzodkiewka') można uzyskać okrywając uprawę włókniną polipropylenową lub folią perforowaną. Młode buraki wyrywa się w miarę ich dorastania. Po oczyszczeniu korzeni z ziemi i usunięciu pożółkłych liści rośliny wiąże się w małe, 100-gramowe pęczki. Buraki o średnicy korzenia co najmniej 2 cm (zbierane później), sprzedawane są w pęczkach o masie 500 lub 1000 gramów. | |||
|
| |||
| Koper ogrodowy | |||
| może być uprawiany na zbiór pęczkowy oraz na nasiona. Jego młode liście w postaci świeżej, zamrożonej lub suszonej stanowią przyprawę do potraw, starsze — wykorzystuje się do kwaszenia ogórków, a owoce do aromatyzowania przetworów warzywnych. Do uprawy na wczesny zbiór pęczkowy zalecane są odmiany 'Lukullus', 'Amat', 'Szmaragd' i 'Ambrozja'. Optymalna temperatura dla wzrostu tego warzywa wynosi 20°C, ale rośliny rosną dobrze w szerokim jej zakresie i mogą być uprawiane od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Nie należy kopru uprawiać w miejscach zacienionych, gdyż rośliny łatwo wybiegają i są słabiej ulistnione. Odpowiednie dla kopru są gleby niezbyt ciężkie, żyzne, wilgotne, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Warzywo to uprawia się zwykle w drugim roku po oborniku, przy użyciu na hektar 100–150 kg NPK w stosunku 2 : 2 : 3. Nasiona, przy uprawie na zbiór pęczkowy zielonych roślin, można wysiewać począwszy od marca do połowy sierpnia w ilości 15–25 kg/ha. Rozstawa rzędów powinna wynosić 15–30 cm, a głębokość przykrycia nasion 1–2 cm. W uprawie amatorskiej sieje się go współrzędnie z innymi warzywami. Koper zielony zbiera się jednorazowo, gdy rośliny osiągną 15–20 cm wysokości, i wiąże w pęczki (po 10 dkg). Plon świeżych liści wynosi 8–12 ton/ha. Dr P. Słodkowski jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Szczecinie | |||
| Rzodkiewka | |||
| to pierwsza nowalijka pojawiającą się na naszym rynku warzywnym. Uprawiana jest od wczesnej wiosny do późnej jesieni (z krótką, letnią przerwą). Z uwagi na niedługi okres wegetacji rzodkiewka traktowana jest głównie jako międzyplon. Dobrze rośnie na różnych typach gleb, pomijając lekkie piaski i gleby ciężkie. Przygotowując stanowisko pod rzodkiewkę, uprawianą jako przed-plon, jesienią trzeba glebę głęboko zaorać, a wiosną, gdy pole tylko obeschnie — włókowanie, kultywatorowanie i bronowanie. W produkcji na zbiór jesienny należy po zbiorze plonu głównego przeprowadzić orkę średnią i bronowanie. Jeżeli gleba jest zbyt luźna, należy ją dodatkowo zwałować, a potem pole zabronować. Roślina ta silnie reaguje na zmiany warunków zewnętrznych — w wyższej temperaturze liście są dłuższe, a stosunek masy zgrubienia do masy liści staje się mniej korzystny. Podobny jest wpływ krótkiego dnia i nadmiaru wilgoci. Natomiast zbytnie zagęszczenie roślin powoduje zniekształcenie zgrubienia. Pamiętać należy o tym, że roślina ta, mając krótki okres wegetacji, słaby system korzeniowy i stosunkowo małą powierzchnię asymilacji wymaga dużej ilości łatwo dostępnych składników pokarmowych w glebie. Orientacyjne dawki nawozów mineralnych na hektar wynoszą: 50–60 kg N, 35–55 kg P2O5 oraz 80–120 kg K2O. Nawozy fosforowe i potasowe należy rozsiać na około 2 tygodnie przed siewem nasion, zaś azotowe tuż przed siewem albo (lepiej) zaraz po wschodach roślin. Przenawożenie azotem powoduje kumulowanie się dużych ilości azotanów, szczególnie po użyciu formy saletrzanej nawozu. Rejestr odmian rzodkiewki do uprawy polowej obejmuje głównie te o zgrubieniu kulistym — 'Szkarłatna z Białym Końcem’, 'Tetra Iłówiecka’, 'Carmen’, 'Riese von Aspern’, 'Lenor’, 'Rota’, 'Marabelle’ i jedną o zgrubieniu wydłużonym — 'Sopel Lodu’. W uprawie rzodkiewki w przedplonie nasiona wysiewa się od końca marca do trzeciej dekady maja, natomiast produkując ją jako poplon — na zbiór jesienny — w sierpniu i we wrześniu. Przy późniejszych siewach należy pamiętać, żeby powierzchnia gleby była na tyle zwarta, aby nie siać głębiej niż na 1,5 cm (w obawie przed zniekształceniem zgrubienia). W uprawie najwcześniejszej należy siać w rozstawie 15 x 2,5–3 cm, w późniejszych — 20 x 3–4 cm. W zależności od rozstawy, na obsianie hektara potrzeba 20–40 kg nasion. Kalibrowane zapewniają szybsze i równomierne wschody oraz jednoczesne wykształcanie zgrubień tej samej wielkości. Często rzodkiewkę wysiewa się razem z nasionami innych warzyw, np. marchwi, pietruszki, cebuli i pora. Rzodkiewka szybko znaczy rzędy wysianych gatunków, a plon zbiera się, zanim uprawa główna rozpocznie intensywny przyrost masy. W tym przypadku norma wysiewu musi być zmniejszona do 4– 6 kg na hektar. Nasiona rzodkiewki najlepiej kiełkują w temperaturze powyżej 8°C, chociaż siewki mogą znosić przymrozki do –4°C. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 12–14°C, natomiast wyższa, w granicach 18–20°C, w połączeniu z brakiem opadów może powodować parcenie miąższu. Rzodkiewka jest rośliną dnia długiego i w okresie letnim tworzy bardzo szybko pędy kwiatostanowe.
Dla zwiększenia plonu (patrz tabela) i przyspieszenia zbioru zagony po siewie można nakrywać folią perforowaną (o 100 lub 250 otworach na metr kwadratowy) lub włókniną polipropylenową (Agryl P-17 P lub Covertan). Folię zdejmuje się po 3, 4 tygodniach, natomiast włókninę na kilka dni przed zbiorem (fot. 1).
Z zabiegów pielęgnacyjnych przeprowadza się przerywanie oraz odchwaszczanie. Rzodkiewka rosnąca w zbyt dużym zagęszczeniu często nie wytwarza zgrubień i szybko wybija w pędy kwiatostanowe. Zbiera się ją ręcznie, 3-, 4-krotnie, w miarę, jak zgrubienia dorastają. Jednak zbiór z jednego terminu wysiewu nie powinien trwać dłużej niż 2 tygodnie. Do handlu przygotowuje się ją z liśćmi. Przed sprzedażą rośliny należy umyć, posortować i powiązać w pęczki. Minimalna średnica zgrubienia i liczba sztuk w pęczku w okresie od 16 października do 15 maja powinny wynosić odpowiednio, powyżej 1,2 cm i 10 sztuk, natomiast w okresie od 16 maja do 15 października — powyżej 2 cm i 15 sztuk. | |||
| Marchew | |||
| na zbiór pęczkowy wysiewa się wczesną wiosną, od 20 marca do połowy kwietnia, lub przed zimą pod koniec listopada. Do takiej uprawy zaleca się odmiany wczesne, na przykład 'Amsterdamską’, 'Pierwszy Zbiór’, 'Karo’ F1, 'Napoli’ F1, 'Clairon’ F1, 'Minicor’, 'Splendid’ F1, 'Nandor’ F1, 'Meridę’ F1, 'Kamilę’ F1, 'Espredo’ F1, 'Kaję’ F1 i 'Primo’ F1 — mają one na ogół mniej bujne ulistnienie, a okres ich wegetacji trwa 90–100 dni. Nasiona marchwi uprawianej na zbiór pęczkowy wysiewa się „na płasko”, w systemie rzędowym lub pasowo-rzędowym, w rozstawie rzędów co 20–30 cm. Przy siewie pasowo-rzędowym pozostawia się co 4., 5. rząd pas wolny na przejazd kół ciągnika. Dla przyspieszenia plonowania i zwiększenia plonu handlowego marchwi uprawianej na pęczki można użyć włókniny, folii perforowanej lub niskich tuneli foliowych — zagony przykrywa się na okres 5, 6 tygodni (tabela w podartykukle 'Rzodkiewka’). Zbiór przeprowadza się stopniowo, począwszy od końca maja, gdy korzenie mają średnicę co najmniej 1,5 cm (fot. 2).
Nie należy zbierać korzeni zbyt małych, ze względu na późne tworzenie się w nich karotenu. Przy dużej podaży marchew można przechowywać z nacią w temperaturze 0–1°C przy wilgotności względnej powietrza 90% przez 1, 2 tygodnie. | |||
| Burak ćwikłowy | |||
| W przypadku uprawy na zbiór pęczkowy częścią jadalną są nie tylko korzenie spichrzowe, ale także liście, które są zwykle bogatsze od tych pierwszych w białko i składniki mineralne. Krótki okres wegetacji i korzystny skład chemiczny młodych buraków decydują o dużym znaczeniu gospodarczym takiej ich uprawy. W krajowym rejestrze odmian znajdują się zarówno te o korzeniach spłaszczonych, kulistych, jak i wydłużonych. Długość okresu wegetacji poszczególnych odmian waha się od około 90 dni u wczesnych do 120–130 dni u późnych. Do uprawy na zbiór pęczkowy nadają się: 'Egipski’, 'Wodan’ F1, 'Patryk’, 'Okrągły Ciemnoczerwony’, 'Crosby’, 'Czerwona Kula’, 'Regal’ i 'Pablo’ F1. Burak ćwikłowy wymaga dużo światła, więc nie powinno się uprawiać go w miejscach zacienionych. Odpowiednie są gleby o dobrej strukturze i nie mające skłonności do zaskorupiania się. Nasiona wysiewa się rzędowo, co 20–30 cm, wprost w pole, jak najwcześniej. Największe plony zapewnia siew w pierwszej połowie kwietnia, w ilości 20–30 kg na hektar. Przyspieszenie zbioru i zwiększenie plonu (tabela w podartykule 'Rzodkiewka’) można uzyskać okrywając uprawę włókniną polipropylenową lub folią perforowaną. Młode buraki wyrywa się w miarę ich dorastania. Po oczyszczeniu korzeni z ziemi i usunięciu pożółkłych liści rośliny wiąże się w małe, 100-gramowe pęczki. Buraki o średnicy korzenia co najmniej 2 cm (zbierane później), sprzedawane są w pęczkach o masie 500 lub 1000 gramów. | |||
| Koper ogrodowy | |||
| może być uprawiany na zbiór pęczkowy oraz na nasiona. Jego młode liście w postaci świeżej, zamrożonej lub suszonej stanowią przyprawę do potraw, starsze — wykorzystuje się do kwaszenia ogórków, a owoce do aromatyzowania przetworów warzywnych. Do uprawy na wczesny zbiór pęczkowy zalecane są odmiany 'Lukullus’, 'Amat’, 'Szmaragd’ i 'Ambrozja’. Optymalna temperatura dla wzrostu tego warzywa wynosi 20°C, ale rośliny rosną dobrze w szerokim jej zakresie i mogą być uprawiane od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Nie należy kopru uprawiać w miejscach zacienionych, gdyż rośliny łatwo wybiegają i są słabiej ulistnione. Odpowiednie dla kopru są gleby niezbyt ciężkie, żyzne, wilgotne, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Warzywo to uprawia się zwykle w drugim roku po oborniku, przy użyciu na hektar 100–150 kg NPK w stosunku 2 : 2 : 3. Nasiona, przy uprawie na zbiór pęczkowy zielonych roślin, można wysiewać począwszy od marca do połowy sierpnia w ilości 15–25 kg/ha. Rozstawa rzędów powinna wynosić 15–30 cm, a głębokość przykrycia nasion 1–2 cm. W uprawie amatorskiej sieje się go współrzędnie z innymi warzywami. Koper zielony zbiera się jednorazowo, gdy rośliny osiągną 15–20 cm wysokości, i wiąże w pęczki (po 10 dkg). Plon świeżych liści wynosi 8–12 ton/ha. Dr P. Słodkowski jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Szczecinie | |||
