ZAPRZESTANIE PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ

    W tej części cyklu na temat świadczeń przysługujących rolnikom na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników Autorka przedstawia szczegóły zakończenia działalności rolniczej — jednego z warunków wypłaty renty lub emerytury rolniczej otrzymywanej w całości. W poprzednich numerach "Hasła Ogrodniczego" omówiła już ogólnie typy świadczeń pieniężnych przysługujących rolnikom, a także konstrukcję renty i emerytury rolniczej (red.).




























    Tytułowy termin to jedno z pojęć występujących w systemie ubezpieczenia społecznego rolników, wprowadzonym ustawą z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników ( Dz. U. nr 7, poz. 25, z 1998 r., z późniejszymi zmianami). Zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej jest warunkiem wypłaty emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej w pełnej wysokości. Wspomniana ustawa, odmiennie niż wcześniejsze przepisy regulujące sprawy emerytur i rent rolniczych, nie stawia wymogu przekazania gospodarstwa rolnego jako warunku uzyskania przez rolnika prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej. Stanowi jednak, że rolnik, który nadal posiada gospodarstwo rolne (opodatkowane podatkiem rolnym) bądź prowadzi dział specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma prawo jedynie do wypłaty części składkowej, co wynika z dwuczęściowej konstrukcji świadczenia (czyt. HO 5/2001).
    Zgodnie z ustawą emeryt (rencista) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego i nie prowadzi działu specjalnego, z wyjątkiem:
    – użytków rolnych, lasów i gruntów leśnych, gruntów pod stawami i pod zabudowaniami, które ze względu na powierzchnię nie podlegają opodatkowaniu podatkiem rolnym;
    – działów specjalnych (czyt. HO 12/2000), od których podatek nie przekracza połowy stawki podatku rolnego z 1 ha przeliczeniowego;
    – gruntów wydzierżawionych osobie nie będącej małżonkiem zainteresowanego lub jego zstępnym (dzieciom, wnukom), pasierbem ani osobom pozostającym z emerytem czy rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym (ani też małżonkom wymienionych osób); dzierżawa musi być potwierdzona umową pisemną, zawartą co najmniej na 10 lat i zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków;
    – dzierżawionych gruntów skarbu państwa;
    – gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych;
    – gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym emeryt lub rencista zawarł związek małżeński już po ustaleniu prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej;
    – własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące jej przedmiotem nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka. Taka sytuacja występuje najczęściej, gdy rolnik po zgonie rodziców nie przeprowadzi postępowania spadkowego i nie posiada dokumentów dotyczących własności lub współwłasności.
    Jeżeli zatem w posiadaniu emeryta (rencisty) będzie nadal gospodarstwo rolne, nie spełniające powyższych warunków, musi on liczyć się z brakiem możliwości otrzymania pełnej emerytury lub renty inwalidzkiej bądź uzyskania prawa do emerytury w przypadku emerytury wcześniejszej. Chcąc spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej emeryt (rencista) powinien przenieść własność i posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Zainteresowany nie musi się jednak wyzbywać całego gospodarstwa, może wyłączyć i pozostawić sobie na własność grunty (także z budynkami), których łączna powierzchnia nie powoduje opodatkowania podatkiem rolnym. Na przykład, jeżeli posiada gospodarstwo rolne o powierzchni 2 hektarów, aby nabyć prawo do wypłaty części składkowej i uzupełniającej emerytury (renty inwalidzkiej) powinien przekazać część gospodarstwa o powierzchni co najmniej 1 hektara.



    Prawne formy przeniesienia własności
    Obecnie emeryt lub rencista, który chce przekazać gospodarstwo rolne, aby otrzymać świadczenie w pełnej wysokości, może swobodnie dysponować swoim gospodarstwem. Zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej można dokonać w każdej dopuszczonej prawem formie. Z tym, że zasadą wynikającą z przepisów prawa cywilnego jest, że przeniesienie własności gospodarstwa rolnego na inną osobę fizyczną lub prawną może być dokonane tylko u notariusza, w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego. Umowy zawarte bez zachowania tej formy są nieważne i nie wywierają skutków prawnych. Najczęściej spotykanymi formami przeniesienia własności gospodarstwa rolnego są umowy:
    – darowizny — w tej formie właściciel gospodarstwa rolnego przenosi nieodpłatnie na rzecz obdarowanego własność i posiadanie gospodarstwa rolnego (istnieje możliwość przekazania gospodarstwa rolnego małoletniemu);
    – o dożywocie — umową taką właściciel gospodarstwa rolnego przenosi nieodpłatnie własność gospodarstwa rolnego i zapewnia sobie pomoc i opiekę (dożywotnie utrzymanie) od osoby, która tę własność przejmuje;
    – sprzedaży — umową taką właściciel gospodarstwa rolnego zobowiązuje się do przeniesienia własności gospodarstwa rolnego na rzecz nowego właściciela, a nabywca zobowiązuje się nieruchomość przyjąć i zapłacić zbywającemu umowną cenę.
    Warto dodać, że za sporządzenie aktów notarialnych umowy darowizny lub dożywocia, zawieranej w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej przez rolnika, który ma ustalone prawo do emerytury lub renty, notariusz jest zobowiązany pobrać opłatę stałą (jej wysokość określa minister sprawiedliwości — rozporządzenie z 12 kwietnia 1991 r. w sprawie taksy notarialnej — Dz. U. nr 33, poz. 146, z późn. zm).
    Emeryt lub rencista, który nie chce wyzbywać się własności gospodarstwa rolnego, spełni warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli wydzierżawi gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej lub prawnej. Z tym, że umowa dzierżawy, aby mogła stanowić podstawę do wypłaty części uzupełniającej emerytury lub renty inwalidzkiej — oprócz warunków określonych przepisami kodeksu cywilnego — musi dodatkowo spełniać warunki określone w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników (przedstawione na stronie obok). Umową dzierżawy właściciel gospodarstwa rolnego nie wyzbywa się jego własności, a tylko oddaje je w posiadanie drugiej osobie na określony czas. W związku z tym umowa dzierżawy nie musi mieć formy aktu notarialnego, natomiast dla celów ubezpieczenia społecznego rolników musi mieć formę pisemną.
    Należy zaznaczyć, że w interesie emeryta lub rencisty jest, aby stosowny dokument świadczący o przekazaniu gospodarstwa rolnego (akt notarialny, umowę dzierżawy, decyzję administracyjną) dostarczyć do oddziału regionalnego KRUS, który wypłaca emeryturę lub rentę. Dokument ten jest bowiem uznawany za wniosek o podjęcie wypłaty części uzupełniającej świadczenia.



    Gdy nie można znaleźć nabywcy
    Jeżeli emeryt lub rencista chciałby wyzbyć się własności gospodarstwa rolnego, a nie może znaleźć nabywcy — gospodarstwo może być przejęte na skarb państwa za odpłatnością. Sprawę tę regulują przepisy ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Przejęcie gospodarstwa rolnego na skarb państwa następuje na wniosek właściciela gruntów, ale tylko wtedy, gdy rolnik lub jego małżonek ma ustalone prawo do rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych, a nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego co najmniej po cenie odpowiadającej ich oszacowaniu (według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa). Przejęcia gospodarstwa rolnego na skarb państwa dokonuje Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa w drodze decyzji administracyjnej. Cała procedura odbywa się zgodnie z rozporządzeniem ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej z 18 listopada 1992 r. w sprawie stwierdzenia braku możliwości sprzedaży nieruchomości przez osoby uprawnione do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego rolników oraz przejmowania tych nieruchomości na własność skarbu państwa (Dz. U. nr 89, poz. 445). Tryb postępowania określony tym aktem prawnym przedstawia się następująco:
    – Właściciel gospodarstwa rolnego mający ustalone prawo do emerytury lub renty (lub jego małżonek, któremu przyznano takie świadczenie) musi zgłosić wniosek w tej sprawie w AWRSP osobiście lub za pośrednictwem właściwego oddziału regionalnego KRUS. Do wniosku powinien być dołączony dowód własności nieruchomości oraz odpis decyzji ustalającej prawo do emerytury lub renty rolniczej.
    – AWRSP szacuje wartość nieruchomości rolnej wskazanej we wniosku emeryta lub rencisty.
    – Po oszacowaniu właścicielowi wyznaczany jest 7-dniowy termin na zapoznanie się z dokumentami dotyczącymi oszacowania oraz zgłoszenie zastrzeżeń.
    – Po upływie tego terminu, w sposób przyjęty zwyczajowo w danej gminie, ogłaszana jest informacja o przeznaczeniu danej nieruchomości do sprzedaży i wyznaczony jest 30-dniowy termin zgłaszania pisemnych ofert zakupu tych nieruchomości po cenie podanej w ogłoszeniu.
    – Jeżeli w wyznaczonym terminie nie została zgłoszona oferta zakupu, albo te zgłoszone wcześniej oferty zostaną wycofane, wydawane jest zaświadczenie stwierdzające, że nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
    – Emeryt (rencista) składa wniosek o przejęcie wskazanej nieruchomości na skarb państwa za odpłatnością (wynosi ona 25% kwoty oszacowania nieruchomości, obliczonej na dzień wydania decyzji o przejęciu nieruchomości na skarb państwa).
    – AWRSP wyznacza wnioskodawcy 7-dniowy termin na zapoznanie się z dokumentami dotyczącymi ustalenia kwoty.
    – Ostateczna decyzja o przejęciu gospodarstwa rolnego stanowi podstawę do wypłacenia dotychczasowemu właścicielowi należności wynikającej z decyzji. Wypłaty należności dokonuje AWRSP w ciągu 14 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.



    Wyjątki
    Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników przewiduje w określonych przypadkach wypłatę 50%, 75%, a nawet 100% (przez pewien okres) części uzupełniającej emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej także w przypadku, gdy emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej i nadal w jego posiadaniu znajdują się grunty, podlegające opodatkowaniu podatkiem rolnym.
    Część uzupełniająca emerytury lub renty inwalidzkiej wypłacana jest w 50%, jeżeli:
    – Emeryt lub rencista jest długotrwale niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej albo rolniczej choroby zawodowej. Po upływie dwóch lat od wypadku lub od zachorowania, część uzupełniająca jest zawieszana w całości, chyba że rolnik przed upływem tego okresu zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej lub zaszły okoliczności pozwalające na wypłatę części uzupełniającej emerytury lub renty inwalidzkiej w określonej części (50% lub 75%).
    – Emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie spełnia warunków do uzyskania emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej.
    PRZYKŁAD
    Małżonek rencistki, której oddział regionalny KRUS wypłaca tylko część składkową renty inwalidzkiej rolniczej, ukończył 50 lat i podlega ubezpieczeniu społecznemu w ZUS w związku z zatrudnieniem. Z uwagi na fakt, że małżonek nie ma ustalonego prawa (wydanej decyzji) do emerytury lub renty i nie spełnia warunków do uzyskania prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej – rencistka może ubiegać się w KRUS o wypłatę części uzupełniającej renty inwalidzkiej rolniczej w 50%.

    – Działalność rolniczą prowadzi wyłącznie współmałżonek emeryta lub rencisty i istnieją szczególne przeszkody w zaprzestaniu jej prowadzenia.
    PRZYKŁAD
    Jeden z małżonków ma ustalone prawo do renty inwalidzkiej rolniczej i oświadcza, że z uwagi na stan zdrowia nie może pracować w gospodarstwie rolnym. Drugi z małżonków ma ustalone prawo do renty inwalidzkiej pracowniczej i składa oświadczenie, że nie wyraża zgody na przekazanie wspólnego gospodarstwa rolnego. Zgodnie z przyjętą wykładnią, popartą orzecznictwem sądowym, brak zgody współmałżonka na przekazanie posiadanego przez niego gospodarstwa rolnego nie może być traktowany jako szczególna przeszkoda do zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. Rencistka nie nabędzie zatem prawa do wypłaty 50% części uzupełniającej renty.

    – Emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą mając na utrzymaniu niepełnoletniego zstępnego (dziecko, wnuka) lub wychowanka, który ukończył szkołę podstawową lub 15 lat.
    PRZYKŁAD
    Rencistka prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni 3 ha. W jego prowadzeniu pomaga niepełnoletni syn, który ukończył 16 lat i pobiera rentę rodzinną po zmarłym ojcu. Rencistka ma prawo do wypłaty połowy części uzupełniającej renty inwalidzkiej rolniczej, gdyż osiągany przez syna dochód (renta rodzinna) nie jest przeszkodą w uznaniu, że zainteresowana ma na utrzymaniu niepełnoletniego zstępnego. Syn spełnia wszystkie warunki dające podstawę do wypłaty jego matce części uzupełniającej renty inwalidzkiej w 50%.

    Część uzupełniająca emerytury lub renty wypłacana jest w 75%, jeżeli:
    – Emeryt lub rencista nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego co najmniej po cenie odpowiadającej ich oszacowaniu według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa. Spełnienie warunku niemożliwości sprzedaży nieruchomości stwierdza AWRSP lub upoważniony przez nią wójt, wydając stosowne zaświadczenie (według przedstawionej wcześniej procedury).
    – Trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia nieruchomości rolnych, ich wykupu na cel uzasadniający wywłaszczenie albo do trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów.
    – Nieruchomości rolne są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym, utworzonym na podstawie odrębnych przepisów w związku z wprowadzeniem ograniczeń w użytkowaniu gruntów rolnych albo w celach ochronnych.
    Ponadto w przypadku prowadzenia działalności rolniczej część uzupełniająca wypłacana jest w 100% przez jeden rok, gdy emeryt (rencista) podejmie działalność rolniczą na gruntach:
    – nabytych w drodze dziedziczenia;
    – uprzednio wydzierżawionych co najmniej na 10 lat, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego;
    – odzyskanych w wyniku rozwiązania — z przyczyn niezależnych od emeryta lub rencisty — umowy, na której podstawie uprzednio zbył on te grunty, albo w wyniku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej.
    Okres jednego roku liczy się od miesiąca następującego po tym, w którym zaistniały wymienione wyżej okoliczności. Jeżeli po tym okresie emeryt lub rencista nie udowodni, że zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej na wyżej wymienionych gruntach, część uzupełniająca świadczenia emerytalno-rentowego jest zawieszana w całości lub określonej części (50% lub 25%).

    Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń centrali KRUS w Warszawie

    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułZIELONE MIASTO
    Następny artykułW CIS-ie O JAKOŚCI WARZYW I OWOCÓW

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.