Według M. Lipeckiego embargo nałożone przez FR na jabłka z jednej strony zniechęci polskich sadowników, którzy będą mieli problemy ze zbytem owoców, do wymiany nasadzeń, a z drugiej, z uwagi na wzrost cen za owoce na rynku rosyjskim, zwiększy zainteresowanie tamtejszych producentów uprawą jabłoni. W konsekwencji może wzrosnąć zainteresowanie drzewkami owocowymi z Polski, tym bardziej że nie ma na nie embarga.
Szkółkarskie zagłębie
Na Lubelszczyźnie od lat produkuje się najwięcej drzewek owocowych w Polsce. Sprzyjają temu gleby (ciepłe i żyzne) oraz klimat. Wegetacja rozpoczyna się tam później (o 7–14 dni w zależności od przebiegu warunków atmosferycznych zimą) niż w rejonie Sandomierza. Obserwując różnice klimatyczne pomiędzy ww. regionami, można zauważyć, że na Lubelszczyźnie zimą jest zazwyczaj grubsza pokrywa śnieżna i dłużej się też utrzymuje, a w sezonie wegetacyjnym częściej pada deszcz. Takie warunki sprzyjają produkcji szkółkarskiej. W ostatnich latach jedynie zimą 2011/2012 nie było śniegu, a spadki temperatury w styczniu spowodowały znaczne straty w szkółkach. Wówczas przemarzły karpy w matecznikach podkładek wegetatywnych, oczka na zaokulizowanych podkładkach oraz drzewka przeznaczone do produkcji drzewek typu knip-boom.
Wysoka zdrowotność i jakość
Maciej Lipecki wraz z żoną Zuzanną prowadzi 60-hektarowe gospodarstwo szkółkarsko-sadownicze na obrzeżach Lublina. Sad jabłoniowy zajmuje około 8 ha. Rosną w nim m.in. odmiany ‘Topaz’, ‘Jonica’, ‘Gala’ oraz nowe odmiany w celu ich obserwacji pod kątem przydatności do uprawy w warunkach klimatycznych Polski. Owoce bezpośrednio po zbiorze są dostarczane do obiektów przechowalniczo- logistycznych Zrzeszenia Producentów Owoców „Stryjno-Sad” i sprzedawane poprzez grupę, do której należy p. Maciej. Głównym kierunkiem w gospodarstwie jest jednak produkcja szkółkarska. Szkółki prowadzone są na gruntach własnych i dzierżawionych.
W produkcji drzewek jabłoni niezwykle ważne jest aby podkładki sadzone były na gruntach nigdy wcześniej nie użytkowanych szkółkarsko ani sadowniczo. Jest to jeden z podstawowych warunków uzyskania drzewek wysokiej jakości i zdrowotności. Corocznie, przed posadzeniem podkładek wykonywane są odpowiednie testy. Gleba badana jest pod kątem obecności nicieni i raka ziemniaka, a także wykonywana jest analiza jej zasobności. Do nawożenia pogłównego stosowany jest bezchlorkowy nawóz Yara Mila Complex w dawce 500 kg/ha.
Materiał szkółkarski co roku podlega obowiązkowym badaniom prowadzonym przez PIORiN. Jabłonie dodatkowo są badane pod kątem obecności sprawcy zarazy ogniowej, a drzewka pestkowe na obecności Plum pox virus (wirusa powodującego ospowatość śliwy, tzw. szarkę). Obecnie oprócz śliwy i moreli badaniu temu poddawane są także wiśnie. Późnym latem przeprowadzana jest kwalifikacja szkółek, w celu potwierdzenia czystości odmianowej i zdrowotności materiału szkółkarskiego.
W gospodarstwie są mateczniki podkładek wegetatywnych jabłoni (‘M.9’, ‘M.26’, ‘M.7’, ‘P 60’ i ‘P 14’) i czereśni ‘Colt’. Zajmują one około 3 ha. Rocznie produkowane jest tam około 400 tys. podkładek, przy czym część z nich jest wykorzystywana do produkcji drzewek w gospodarstwie, a część sprzedawana innym szkółkarzom, sadownikom, a nawet zagranicznym odbiorcom. Jeżeli podkładki nie mają określonych parametrów są na jeden rok posadzone w szkółce (fot. 2) a po wykopaniu i po zaszczepieniu zimą wykorzystywane do produkcji drzewek typu knip-boom. Zaletą tych podkładek jest silny system korzeniowy, znacznie większy niż u podkładek odebranych z matecznika, co zapewnia dobre przyjęcie się ich po posadzeniu i silny wzrost odmiany szlachetnej. W bieżącym roku podkładki dorastały do szczepienia zimą na powierzchni około 4,5 ha.
Fot. 2. Podkładki dorastające w szkółce do szczepienia zimowego
Aby drzewka (zarówno okulanty, jak i typu knip-boom) były odpowiednio rozgałęzione, p. Maciej stosuje opryski mieszaniną benzyloadeniny i gibereliny, a także w miarę wolnego czasu mechaniczne uszczykiwanie najmłodszych liści w wierzchołkowej części okulantów oraz u drzewek typu knip-boom.
W bieżącym sezonie…
… okulanty i drzewka typu knip-boom oraz podkładki do okulizacji letniej produkowano na powierzchni 23 ha. Około 65% całej produkcji stanowią jabłonie (około 250 000 szt.), 20% wiśnie, 10% śliwy i 5% pozostałe gatunki (grusza, brzoskwinia, czereśnia i morela). Z jabłoni szkółka oferuje okulanty (40%; fot. 3) i drzewka typu knip-boom (60%; fot. 4 ). S ą to głównie odmiany ‘Red Jonaprince’, ‘Šampion’ i jego sporty, Golden Delicious Reinders®, ‘Gala Must’, Natali Gala®, Najdared®, ‘Gloster’, Camspur® i ‘Ligol’. Drzewka na podkładce ‘M.9’ stanowią 70% produkcji, na podkładce ‘M.26’ – 20% i na ‘P 60’ – 10%. Z gruszy w ofercie są jednoroczne okulanty i drzewka dwuletnie (fot. 5). Natomiast z wiśni: ‘Łutówka’ (fot. 6), ‘Kelleris 16’ i ‘Groniasta z Ujfehertoi’ na antypce; ze śliwy: ‘Opal’, ‘Amers’, ‘President’, ‘Vision’, ‘Węgierka Zwykła’, ‘Record’, ‘Renkloda Ulena’ i ‘Tophit’ (szkółka posiada licencję) na ałyczy. Brzoskwinie i morele są produkowane głównie dla odbiorców z Holandii, którzy dostarczają je do marketów w całej Europie.
Fot. 3. Jednoroczne okulanty
Fot. 4. Knip-boom odmiany ‘Red Jonaprince’
Fot. 5. Dwuletnie drzewka gruszy
[NEW_PAGE]- W tym roku pogoda sprzyjała produkcji szkółkarskiej. Zdrowotność drzewek w szkółkach jest wysoka, co cieszy szkółkarzy i sadowników zainteresowanych zakupem materiału nasadzeniowego. Jednak cieniem na perspektywach handlowych kładzie się rosyjskie embargo obejmujące owoce z Unii Europejskiej. Na skutek tego może zmniejszyć się zainteresowanie rodzimych sadowników drzewkami do nowych nasadzeń. W ostatnich latach sadownicy najchętniej kupowali takie odmiany jak ‘Red Jonaprince’, ‘Gala’ o paskowanym rumieńcu, bądź ‘Gala Must’, odmiany z grupy ‘Red Deliciousa’ – mówił M. Lipecki.
Na rynku szkółkarskim
– Drzewka owocowe w tym roku są na ogół wysokiej jakości. W przypadku materiału jednorocznego, szczególnie odmian trudno rozgałęziających się, niska temperatura nocą między 15 a 30 czerwca nie sprzyjała jednak wybijaniu pędów syleptycznych, dlatego w wielu szkółkach okulanty nie mają rozgałęzień. Nawet zabiegi takie jak uszczykiwanie nie zawsze przynosiły oczekiwany rezultat.
Natomiast drzewek dwuletnich typu knip-boom jest w szkółkach znacznie mniej niż w latach poprzednich z uwagi na duży popyt na drzewka 7-miesięczne przeznaczone do ich produkcji, szczególnie odmian atrakcyjnych rynkowo. Dlatego uważam, że w tym roku drzewka dwuletnie, z uwagi na ich mniejszą liczbę niż w poprzednich latach i nadal znaczne zainteresowanie sadowników (ze względu na wczesne wejście ich w owocowanie oraz realizację programów unijnych), powinny znaleźć nabywców za atrakcyjną cenę. Tych drzewek może być w polskich szkółkach zbyt mało i sadownicy będą je kupować za granicą. W ofercie wielu szkółek znajdują się także wspomniane już drzewka 7-miesięczne i one, z uwagi na niższą niż za inne drzewka cenę, nadal będą budzić spore zainteresowaniem, chociaż moim zdaniem są one gorszym materiałem nasadzeniowym od jednorocznych okulantów a szczególnie drzewek dwuletnich. Sytuacja w szkółkach w br. ma ścisły związek z sytuacją w gospodarstwach sadowniczych. Jestem optymistą, jeśli drzewka nie znajdą nabywców w kraju liczyć będzie można na rynek zagraniczny, gdzie polskie drzewka cieszą się dobrą opinią – mówił M. Lipecki.
Fot. 6. Szkółkarz prezentuje jednoroczne drzewko wiśni ‘Łutówka’ na antypce
Specjalizacja
Zarówno liczba produkowanych drzewek, jak i konieczność terminowego wykonania prac w szkółce wymuszają wykorzystywanie specjalistycznych maszyn. Do sadzenia podkładek p. Maciej używa sadzarki firmy Solan z Lublina. Jest to chwytakowa półautomatyczna sadzarka szkółkarska S243, która umożliwia sadzenie roślin o wysokości całkowitej (łącznie z systemem korzeniowym) do 110 cm na głębokość do 25 cm. Rośliny umieszczane są w glebie na takiej samej głębokości i w jednakowych odstępach w rzędzie. Jednocześnie są też obsypywane glebą i właściwie dociśnięte, co warunkuje ich dobre przyjęcie się i wzrost. Sadzarka składa się z samodzielnych sekcji, montowanych przegubowo na belce poprzecznej przy użyciu zacisków śrubowych. Belka wyposażona jest w dwa koła kopiujące o regulowanym położeniu i pojemniki na rośliny, zamontowane pojedynczo na każdej z czterech sekcji.
Do ochrony szkółek i mateczników szkółkarz wykorzystuje opryskiwacz zaczepiany polowy Amazone UX 3200 Special dostarczony przez firmę Pawrol. Wyposażony jest on w belkę polową rozkładaną hydraulicznie o szerokości roboczej 18 m i zbiornik o pojemności 3200 l. Rozpylacze inżektorowe ograniczają znoszenie cieczy roboczej, co jednocześnie zapewnia optymalne pokrycie nią chronionych roślin.
Opryskiwacz Hardi Mercury 2000 z przystawką szkółkarską nabyty w firmie Gravit Agro-Pol z Lublina umożliwia precyzyjne opryskanie drzewek owocowych w szkółce, co jest szczególnie istotne w zabiegach przeciwko pordzewiaczom i przędziorkom. Jest on także wykorzystywany do ostatnich zabiegów przed wykopywaniem drzewek – do defoliacji chemicznej oraz zabezpieczania ran na pniach i gałęziach po opadłych liściach przed infekcjami patogenami wywołującymi choroby kory i drewna.
[NEW_PAGE]Zrzucanie liści przez drzewka przed ich wykopaniem wspomagają odpowiednie zabiegi chemiczne. Są one bezpieczne dla roślin, a przeprowadza się je (w zależności od warunków atmosferycznych) dwukrotnie – na przełomie sierpnia i września (lub na początku września) oraz około 2 tygodnie później. Zabiegi te przyspieszają opadanie liści z drzewek i nawet gdy konieczne są poprawki ręczne, nie sprawia to trudności.
Do 2013 r. podczas kopania drzewek i podkładek p. Maciej wykorzystywał pług szkółkarski. Po jego przejeździe i podcięciu korzeni konieczne było ręczne wyciągnięcie drzewek z gleby i oczyszczanie ich korzeni. W tym roku po raz pierwszy do tego celu wykorzystał kombajn szkółkarski firmy Solan z Lublina (fot. 7). Element roboczy maszyny zagłębia się na określoną głębokość w ziemi, drzewka po podcięciu korzeni są lekko podnoszone do góry dzięki odpowiedniemu ułożeniu kroju tnącego. Aby nie wychylały się na boki, są zabezpieczone z dwóch stron ramionami. Następnie dostają się pomiędzy gumowe pasy i po otrząśnięciu systemu korzeniowego z gleby są przenoszone na tył kombajnu, gdzie pracownicy mogą je odebrać i odłożyć na podest maszyny.
Fot. 7. Wykopywanie drzewek za pomocą kombajnu szkółkarskiego firmy Solan
Przechowywanie i sprzedaż
Drzewka po wykopaniu są sortowane na polu, wiązane i układane na paletach szkółkarskich, które po przewiezieniu do gospodarstwa wstawiane są do chłodni szkółkarskiej. Drzewka przechowywane są z „odkrytym korzeniem” (fot. 8), w temperaturze od 0,3°C do –0,5°C i przy wysokiej wilgotności powietrza. Wilgotność i temperatura są stale monitorowane. Nawilżacze są sterowane ręcznie, podczas zapełniania komór pracują w trybie ciągłym. Dodatkowo korzenie drzewek i podłoga w chłodni są systematycznie polewane wodą.
Powietrze od wentylatorów w komorach jest rozprowadzane po suficie przez specjalne rękawy. Ogranicza to wysuszanie korzeni poprzez brak bezpośredniego nawiewu na nie. Chłodnie wyposażyła w urządzenia chłodnicze firma Chłodnie KA Barański z Bełchatowa.
Fot. 8. Drzewka ułożone na paletach szkółkarskich w chłodni
Ten sposób przechowywania drzewek zapewnia sadownikom dogodny termin ich odbioru wiosną. Z takiego rozwiązania, jak informował p. Maciej, korzysta coraz więcej osób, gdyż mają pewność dobrego przechowania materiału (poza tym jesienią nie zawsze jest czas na przygotowanie miejsca na zadołowanie drzewek i należyte zabezpieczenie ich na zimę przed mrozem, przesuszeniem oraz gryzoniami).
Przed posadzeniem drzewka przechowywane w chłodni muszą być odpowiednio przygotowane. Zazwyczaj polega to na stopniowym podwyższaniu temperatury w chłodni, aby w komorach wzrosła ona do około 10°C przy zachowaniu wysokiej wilgotności powietrza.
Niezmiernie ważne jest także, polecane sadownikom przez p. Lipeckiego, namacznie korzeni drzewek przed wysadzeniem ich do gruntu. Zapewnia to drzewkom dobry start.
Anita Łukawska
Fot. 1-8 A. Łukawska
Artykuł pochodzi z numeru 11/2014 MPS „Sad”
