Przyczyn tego zjawiska należy upatrywać w wymywaniu przez opady kationów alkalizujących (głównie wapnia) do niższych warstw gleby, zanieczyszczaniu atmosfery, co skutkuje powstawaniem kwaśnych deszczy bądź też stosowaniu nawozów zakwaszających.
Odczyn gleby
Na kwasowość powstającą w wyniku strat wapnia wyjątkowo narażone są gleby, na których znajdują się uprawy sadownicze. Brak głębszej uprawy gleby (np. orki), która przywracałaby składniki pokarmowe z niższych warstw gleby na jej powierzchnię, sprawia, że właśnie w przypadku tych upraw istnieje znaczne ryzyko niedoborów wapnia w glebie. Ponieważ większość roślin ogrodniczych, w tym drzewa i krzewy owocowe, preferuje odczyn gleby lekko kwaśny do obojętnego, stąd też dane o niskim odczynie gleb Polski są podstawą do częstych dyskusji o zabiegu wapnowania.
Prawidłowy odczyn gleby gwarantuje powodzenie w uprawie roślin, a sam zabieg wapnowania poprawia chemiczne i fizyczne właściwości gleby, m.in. przez usunięcie z niej wolnych jonów glinu i żelaza. Preferencje roślin sadowniczych odnośnie odczynu gleby uzależnione są od gatunku (tab. 1).
Wapnowanie
Wykonanie zabiegu wapnowania ma na celu doprowadzenie odczynu gleby do jak najbardziej korzystnego dla uprawianych w niej roślin. Zabieg ten najlepiej wykonać jesienią. Wymieszanie wapna z warstwą gleby w sadzie jest dość utrudnione, dlatego jesienny zabieg pozwoli przez zimę przeniknąć jonom wapnia w obręb strefy korzeniowej roślin. Potrzebę wapnowania określa się na podstawie analizy chemicznej gleby i jej typu (tab. 2). Ważne, aby pobierając próbę gleby do analiz, nie mieszać ziemi z międzyrzędzi i z pasów ugoru herbicydowego, gdzie pH jest na ogół znacznie niższe niż w murawie między drzewami.
Skuteczność wapnowania zależy w dużej mierze od rodzaju nawozu użytego do tego zabiegu. Nawozy wapniowe występują w dwóch formach: tlenkowej i węglanowej. Formę tlenkową najlepiej stosować na ciężkich, gliniastych i zwięzłych glebach, zaś unikać jej użycia na gleby lekkie. Reakcja odkwaszania zachodząca przy użyciu tego rodzaju nawozu jest szybka i energiczna, przy okazji wiążąca duże ilości wody, której w glebach lekkich i tak nie jest za wiele. Ponadto w wyniku szybkiej zmiany odczynu struktura gruzełkowata gleby może zostać zniszczona, a zachodzący w niej proces mineralizacji materii organicznej poważnie zachwiany. Na przepuszczalne gleby lekkie stosuje się węglan wapnia, który odkwasza zdecydowanie łagodniej.
Jeśli pH gleby znajduje się w przedziale 5,6–6,0, a jednocześnie analizy chemiczne wykazały niską zawartość magnezu lub za wysoki stosunek K:Mg, należy zastosować wapno magnezowe.
Dr Karolina Pitura
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
