Czeskie obserwacje |
|
Prace nad pozyskaniem podkładek serii P-HL zapoczątkował jeszcze w latach pięćdziesiątych Svatopluk Brabec z Instytutu Sadownictwa w Holovousach w Czechach. Naukowiec ten lustrował niektóre rejony Czech i Moraw poszukując drzew z gatunku Prunus avium L., charakteryzujących się słabym wzrostem. Rezultatem tych poszukiwań było znalezienie w 1965 roku w okolicach Rtyni około 50-letniego matecznego drzewa czereśni, które miało 2,6 m wysokości i około 3 m rozpiętości korony. Dało ono podstawę do selekcji słabo rosnących podkładek czereśni. Z 16 tyś. zebranych nasion uzyskano blisko 4 tyś. siewek. Po wstępnej ocenie wybrano niecałe 300 pojedynków, charakteryzujących się słabym wzrostem i dobrym stopniem ukorzenienia. Posłużyły one do dalszych szczegółowych badań, w których wyniku wybrano najwartościowsze klony oznaczone roboczo literami P-HL (P – podnož – po czesku podkładka i HL – Holovousy – siedziba instytutu) i numerami 4, 6, 50, 84, 103 i 224. Na wszystkich wymienionych podkładkach czereśnie rosną słabo i, w zależności od odmiany, osiągają od 20% do 60% wielkości drzew w stosunku do czereśni na F 12/1. Najsłabiej rosnącą z tej serii jest P-HL 6, a najsilniej – P-HL 224. Nie wszystkie jednak odmiany czereśni rosną dobrze na podkładkach P-HL. Z badań czeskich wynika, że drzewa Koresovej i Napoleona na P-HL 4 i P-HL 6 zamierały w sadzie już po kilku latach wzrostu. Chlorotyczny wygląd miały także czereśnie odmiany Techlovicka na P-HL 6, P-HL 84 i P-HL 103. Ponadto na podkładce P-HL 4 drzewa tworzyły liczne odrosty korzeniowe, P-HL 50 okazała się zawirusowana, a P-HL 224 osłabiała wrost drzew czereśni w stopniu niewystarczającym. Stąd też nasi południowi sąsiedzi największe nadzieje na wprowadzenie do szerokiej uprawy wiążą z podkładką P-HL 84, aktualnie występującą pod symbolem P-HL A. Ma ona spełnić taką rolę w uprawie czereśni, jak M 9 u jabłoni. Czy zamierzenia te okażą się realne, pokaże czas, ponieważ 20-30 lat badań nad podkładkami słabo rosnącymi czereśni, to bardzo krótki okres w porównaniu z blisko 100 latami intensywnych prac nad podkładkami jabłoni. Należy przy tym pamiętać że, w przeciwieństwie do tego ostatniego gatunku, czereśnie należą do grupy gatunków trudnych w uprawie. |
|
Niezgoda Hedelfińska |
|
W Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach pierwsze doświadczenie z podkładkami P-HL A (84) i P-HL C (6) założono wiosną 1986 roku, ale w surową zimę 1986/87 wszystkie drzewka czereśni wymarzły. Badania wznowiono w 1988 roku nad odmianami Burlat i Büttnera Czerwona zaszczepionymi na P-HL A i P-HL C. Następnie w 1991 roku założono kolejne, większe doświadczenia, zlokalizowane w trzech różnych zakładach doświadczalnych, obejmujące czereśnie odmian: Rivan, Burlat, Merton Premier, Büttnera Czerwona i Hedelfińska. Tym razem warunki meteorologiczne nie przeszkodziły w realizacji badań.
FOT. 1. PIĘCIOLETNIE DRZEWO CZEREŚNI ODMIANY RIVAN NA PODKŁADCE P-HL C W OKRESIE DOJRZAŁOŚCI ZBIORCZEJ OWOCÓW
|
Podkładki P-HL w największym stopniu osłabiały siłę wzrostu drzew odmiany Büttnera Czerwona, a w najmniejszym czereśni Rivan (fot. 1). Hedelfińska okazała się niezgodna z podkładką P-HL A (tab. 1). Wszystkie drzewa tej kombinacji w pierwszym roku po posadzeniu do sadu zaschły. Wyraźne symptomy niedostatecznej zgodności fizjologicznej między tymi komponentami szczepienia wystąpiły już podczas produkcji drzewek w szkółce. (Więcej na temat niezgodności fizjologicznej można znaleźć w ”Szkółkarstwie” 2/98 – red.) Dużą śmiertelność drzew stwierdzono także u Hedelfińskiej na P-HL C, dlatego odmiana ta nie może być polecana do uprawy na tych podkładkach. Pewne symptomy niezgodności obserwuje się także u Rivana szczepionego na P-HL C. Wystąpiły one dopiero po kilku latach od założenia sadu – drzewa te miały jaśniejsze liście i w większym stopniu się ogołacały.
TABELA 1. WIELKOŚĆ I ZAMIERANIE DRZEW PIĘCIU ODMIAN CZEREŚNI SZCZEPIONYCH NA RÓŻNYCH PODKŁADKACH. DOŚWIADCZENIE ZAŁOŻONE WIOSNĄ 1991 ROKU W SD DĄBROWICE (WEDŁUG GRZYBA, SITARKA I OMIECIŃSKIEJ)
|
|
|
Dwu-, trzykrotnie wyższe plony |
|
Plony owoców uzyskane z sześcioletnich drzew szczepionych na podkładkach słabo rosnących serii P-HL byty 2-3-krotnie wyższe, niż z silnie rosnących czereśni uszlachetnionych na siewkach czereśni ptasiej czy podkładce F 12/1 (tab. 2). Na uwagę zasługuje fakt, że już w trzecim roku po posadzeniu uzyskano około 2-3 kg owoców z drzewa na czeskich podkładkach. W tym czasie drzewa na czereśni ptasiej i F 12/1 jeszcze w ogóle nie owocowały.
TABELA 2. WIELKOŚĆ PLONÓW I ŚREDNIA MASA OWOCU PIĘCIU ODMIAN CZEREŚNI SZCZEPIONYCH NA RÓŻNYCH PODKŁADKACH. DOŚWIADCZENIE ZAŁOŻONE WIOSNĄ 1991 ROKU W SD DĄBROWICE (WEDŁUG GRZYBA, SITARKA I OMIECIŃSKIEJ 1998)
|
Ujemną stroną stosowania podkładek słabo rosnących może być nadmierne zawiązywanie i, w rezultacie, drobnienie owoców. Tendencję taką zaobserwowano zwłaszcza u drzew szczepionych na P-HL C. Należy jednak podkreślić, że doświadczenie w Dąbrowicach założono na dość słabej glebie, a lata 1993-96 charakteryzowały się małą ilością opadów w okresie poprzedzającym dojrzewanie owoców. Ponadto drzewa rosnące na P-HL A czy C, podobnie jak na innych słabo rosnących podkładkach, tworzą bardzo płytki system korzeniowy – nawet ośmioletnie czereśnie można bez większego trudu przechylić i wyłamać. Dlatego w okresach posuchy mogą one szybciej odczuwać deficyt wody niż drzewa na generatywnych i wegetatywnych podkładkach głęboko się korzeniących. Stąd też podejmując się uprawy czereśni na podkładkach słabo rosnących trzeba zapewnić im nawadnianie. |
|
Duża wrażliwość na herbicydy |
|
Na niektórych stanowiskach zaobserwowano u drzew szczepionych na podkładkach serii P-HL nietypowe spękania i zgrubienia kory pod miejscem szczepienia (fot. 2). Może to być przyczyną żółknięcia (fot. 3), a nawet brązowienia liści.
FOT. 2. NIETYPOWE SPĘKANIA I ZGRUBIENIA KORY U CZEREŚNI SZCZEPIONEJ NA PODKŁADCE P-HL A
|
FOT. 3. PRZYCZYNĄ ŻÓŁKNIĘCIA LIŚCI MOGĄ BYĆ NIETYPOWE SPĘKANIA I ZGRUBIENIA KORY POD MIEJSCEM SZCZEPIENIA
|
Czereśnie takie są krótkowieczne i rodzą drobne owoce. Badania anatomiczne miejsca połączenia szczepionych komponentów wykazały prawidłowe zrośnięcie się elementów drewna i tyka, natomiast zmiany chorobowe dotyczyły wyłącznie tkanek kory (fot. 4). Prawdopodobnie objawy te są rezultatem nagromadzenia się w glebie symazyny, substancji czynnej herbicydów doglebowych (Azotopu, Gesatopu) oraz atrazyny zawartej w Gesaprimie i Azoprimie. Były one kiedyś w dużych dawkach szeroko stosowane w naszych sadach. Za hipotezą tą przemawiają wyniki kilkunastoletnich obserwacji drzew czereśni szczepionych na podkładce P-HL A rosnących w doświadczeniu w Holovousach, gdzie nie stosowano herbicydów. Wyglądają one zdrowo i plonują corocznie bardzo obficie.
FOT. 4. ZMIANY CHOROBOWE WIDOCZNE NA PRZEKROJU PODŁUŻNYM MIEJSCA SZCZEPIENIA DRZEWA
|
Na dużą wrażliwość podkładki P-HL A na herbicydy wskazują badania przeprowadzone w Czechach. Zastosowanie herbicydów Gesatop 50 WP, Venzar 80 WP, Fusilade Super 125 EC i Lontrel 300 w szkółce podkładek P-HL A wyraźnie osłabiało wzrost i, w zależności od rodzaju preparatu oraz czasu, jaki upłynął po jego zastosowaniu, powodowało różny stopień uszkodzenia roślin. Herbicydy te, nawet przy użyciu najmniejszych z polecanych dawek, wywoływały wyraźne objawy chorobowe wyrażające się żółknięciem i deformacją liści. Obserwacje różnych podkładek słabo rosnących dla czereśni – GM 61/1, GM 79, Maxma 14, P-HL A, P-HL C, Tabel Edabriz i Gisela 5 – prowadzone w ISK- Skierniewice pokrywają się z wynikami uzyskanymi w Czechach. Już dawka l kg Azotopu 50 WP lub Afalonu 50 WP na hektar ujemnie wpływała na wzrost roślin, powodowała ich żółknięcie i ”utratę miazgi”, a w dalszej kolejności słabe przyjmowanie się oczek. W związku z tym, w szkółce podkładek słabo rosnących dla czereśni lepiej w ogóle nie stosować herbicydów. Wydaje się, że wniosek ten dotyczy także drzew rosnących w sadzie. Do założenia sadu czereśniowego na podkładkach P-HL czy innych słabo rosnących powinniśmy wybrać tereny jeszcze nie użytkowane sądowniczo. Niska tolerancja P-HL wobec herbicydów powinna skłonić nas do zaniechania walki z chwastami za pomocą chemicznych preparatów doglebowych bądź systemicznych. W przeciwnym razie ryzyko wystąpienia objawów spękania, zgrubienia kory czy żółknięcia liści u drzew szczepionych na P-HL zwiększy się i wtedy krytykować będziemy podkładki, a nie sposób uprawy i pielęgnacji drzew. Intensywny sad czereśniowy założony z drzew na podkładkach słabo rosnących wymaga szczególnej wiedzy i specyficznego traktowania. Wiernym plonowaniem odwdzięczy się nam on tylko wtedy, gdy spełnimy wszystkie stawiane przez niego wymagania. Autorzy są pracownikami Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach |
