DRZEWO ROKU 1999 – WIĄZ, część I

    Do rodzaju wiąz (Ulmus) należy 18 gatunków występujących na półkuli północnej oraz dość liczne mieszańce, często wielokrotne, nie zawsze o całkowicie znanym rodowodzie. W Polsce, w stanie naturalnym można napotkać trzy gatunki: wiąz szypułkowy (Ulmus laevis Pall.), górski (U. glabra Huds.; synonimy - U. montana With.; U. scabra Mill.) i polny ( U. minor Mill. Emend. Richens; synonimy - U. carpinifolia Ruppius ex Sucow, U. campestris auct. non L.; U. foliacea Gilib.).




















    Są to drzewa dorastające do wysokości 30-40 m. Występują w lasach liściastych i mieszanych, łęgach oraz grądach rozwijających się w dolinach rzek, strumieni i nad jeziorami. Najbardziej sprzyjają im gleby żyznej wilgotne, jedynie wiąz polny rośnie często na stanowiskach suchszych, czasami nawet w zaroślach kserotermicznych. Dzięki rozbudowanemu i głębokiemu systemowi korzeniowemu wiązy przystosowują się do suchszych gleb na terenie miast. Cechą charakterystyczną rodzimych gatunków jest asymetria blaszek liściowych, najmocniej widoczna u wiązu szypułkowego, który wykazuje także najmniejszą zmienność. Dwa pozostałe gatunki są bardzo zmienne, dlatego trudniejsze do określenia, poza tym tworzą liczne wielopostaciowe mieszańce. W odróżnianiu gatunków pomaga znajomość ich owoców. Do uprawy w Polsce przydatne są rodzime gatunki i kilka obcego pochodzenia wraz z odmianami.



    GATUNKI KRAJOWE
    W i ą z s z y p u ł k o w y tworzy drzewa wielkie, do 40 m wysokości, z szeroką koroną i przewisającymi gałęziami. Pnie są często pokryte pękami pędów odroślowych, a ich nasady deskowato rozszerzone. Listwy te, zwane przyporami, odbiegają od pnia na odległość nawet 2 metrów. Zakotwiczają drzewo solidnie w glebie, dzięki czemu okazy nawet w środku wypróchniałe żyją bardzo długo i nie poddają się niszczącemu działaniu wiatru. Gatunek ten jest najczęściej spotykany w lasach oraz na terenach zieleni (fot. 1).







    Fot. 1. Aleja z wiązu szypułkowego


    W i ą z g ó r s k i dorasta do wysokości 30-35 m, nie ma odrostów korzeniowych ani przypór. Tworzy szerokie korony, na ogół regularne, o przewisających gałęziach i cieńszych gałązkach. Występuje na niżu oraz w górach, do wysokości 1200 n.p.m., przede wszystkim nad potokami. Ma największe owoce spośród wiązów u nas uprawianych.









    W i ą z p o l n y osiąga wysokość do około 30 m. Na pniach ma pęki pędów odroślowych oraz wytwarza liczne odrosty korzeniowe. Nie rozwija przypór lub co najwyżej są one ledwie widoczne. Rzadszy od poprzednich, występuje głównie na niżu. Wśród gatunków rodzimych jest najbardziej zmienny.









    Najgrubszy i najstarszy wiąz szypułkowy w Polsce rośnie we wsi Komorów koło Gubina (woj. lubuskie) i ma około 445 lat. Obwód jego pnia wynosił w 1974 roku 887 cm. Największy wiąz górski, o obwodzie 645 cm, przeszło 330-letni, rośnie w Porębie Wielkiej (woj. małopolskie). W miejscowości Lubno (woj. lubuskie) znajduje się najgrubszy wiąz polny, o obwodzie 585 cm, liczącyh 245 lat.



    GATUNKI I ODMIANY ZAGRANICZNE
    W i ą z s y b e r y j s k i (U. pumila L.) pochodzi ze Wschodniej Syberii i Dalekiego Wschodu. Tworzy krzewy lub drzewa 10-15 metrowej wysokości, o gęstej, kulistej koronie i zwieszających się gałęziach. U nas jest odporny na mróz i suszę oraz tolerancyjny wobec holenderskiej choroby wiązów. W i ą z h o l e n d e r s k i (U. x hollandica Mill.) to płodne, często wielokrotne mieszańce U. glabra, U. minor i U. plotti Druce, o cechach pośrednich pomiedzy nimi, czasami tylko nieznacznie się różniące od któregoś z gatunków wyjściowych. Według obecnych poglądów, do gatunku U. x hollandica należą liczne odmiany powstałe w uprawie, a przypisywane wiązowi polnemu lub górskiemu. Wiele z tych odmian nie ma jasnego pochodzenia, dlatego sugeruje się, aby ich nazwę pisać bezpośrednio po nazwie rodzaju: Ulmus 'C a m p e r d o w n i i’ – tworzy niskie drzewa, do 3 m wysokości. Prosty pień jest zwieńczony parasolowatą koroną o zwieszonych pionowo ku ziemi (czasami dotykających jej powierzchni) gałęziach. Liście ma duże, sztywne i szorstkie. Starsze, malownicze okazy są już coraz rzadsze. Spotyka się je w dawnych parkach dworskich i pałacowych oraz w niektórych większych ogrodach. W naszych szkółkach jest rzadko produkowany. Wrażliwy jest na holenderską chorobę wiązów. Ulmus 'D a m p i e r i’ – rozwija zwykle kilka pędów i przyjmuje pokrój stożkowaty. Liście są gęsto osadzone, mają rozmaite wielkości i kształty. Ulmus 'E x o n i e n s i s’ – odmiana stożkowata, , w młodości ma pokrój wąskostożkowaty, potem jest szersza. Liście jej są charakterystycznie poskręcane i nieregularne, głęboko pikowane, grube oraz szorstkie. Ulmus 'P e n d u l a’ – odmiana horyzontalna, tworzy drzewa wyższe niż odm. Camperdowna, a konary ma szeroko, prawie poziomo, rozpostarte i na końcach nieznacznie przewisające (fot. 2). W Polsce spotykana sporadycznie.







    Fot. 2. Odmiana Pendula


    Ulmus 'U m b r a c u l i f e r a’ – odmiana kulista, jest krzewem o regularnym pokroju, prowadzonym w formie piennej. Ma stosunkowo małe liście. Może służyć do obsadzania wąskich ulic. Ulmus 'W r e d e i’ – odmiana ta jest bardzo podobna do odm. Dampiera, różni się od niej żółtym zabarwieniem młodych liści. Niektóre liście, zwłaszcza w dolnej części pędów, zachowują barwę zieloną, lecz jest ona jaśniejsza niż u odmiany Dampiera. Ulmus 'J a c q u e l i n e H i l l i e r’ – powoli rosnący i bardzo gęsty krzew, o delikatnych gałązkach i drobnych liściach, długości do 3,5 cm (fot 3), które długo pozostają zielone. Często jest prowadzony w formie niskopiennego drzewka.







    Fot. 3. Odmiana Jacqueline Hillier


    Ulmus 'G e i s h a’ – słabo rosnący, gęsty krzew o cienkich gałązkach, lekko łukowato rozpostartych (fot. 4). Ma bardzo drobne liście, ułożone naprzemmianlegle; większa część blaszki jest kremowo zabarwiona. 'Geishę’ najczęściej prowadzi się w formie niskopiennego drzewka. Odmiana ta, podobnie jak 'Jacqueline Hillier’, wymaga zabezpieczenia na zimę. Obie nadają się do uprawy w pojemnikach i mogą służyć do dekoracji jasnych wnętrz.







    Fot. 4. Odmiana Geisha


    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułSZKÓŁKARSTWO W DANII
    Następny artykułUNIA EUROPEJSKA – ANI NIEBO, ANI PIEKŁO…

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.