Owoce jagodowe

Gospodarstwo firmy Sadpol w Kondrajcu Pańskim odwiedziłem w lipcu, gdy rozpoczynano zbiór truskawek powtarzających owocowanie — ich nasadzenia zajmują tam prawie 100 hektarów. Panuje przekonanie, że zapotrzebowanie na truskawki z drugiego "rzutu" jest mniejsze niż na owoce z przyspieszanych lub tradycyjnych plantacji. Wydaje się jednak, że do truskawek poza głównym okresem ich dojrzewania należy przyzwyczaić konsumentów, trzeba jednak oferować owoce najwyższej jakości. Dobrej jakości truskawkami są w tym okresie zainteresowani także eksporterzy tych owoców. Taka uprawa ma ważną zaletę — pozwala wydłużyć zbiór, a tym samym również okres zatrudnienia pracowników, co pomaga zatrzymać ich w gospodarstwie, gdy o siłę roboczą jest coraz trudniej.

Dzięki upowszechnieniu się kombajnowego zbioru owoców możliwa stała się uprawa krzewów jagodowych na plantacjach o powierzchni od kilkudziesięciu do kilkuset hektarów. Powstanie wielkoobszarowych plantacji wiąże się ze zmianą struktury nasadzeń oraz koniecznością stosowania specjalistycznych maszyn o dużej wydajności w całej technologii produkcji. Ponadto, ciągłe doskonalenie wiedzy sadowniczej doprowadziło do intensyfikacji produkcji powodując znaczny wzrost liczby roślin sadzonych na hektarze (do 4000–6000 sztuk). Tak duża liczba roślin wymaga bardzo sprawnego procesu sadzenia, ze względu zarówno na ponoszone nakłady pracy, jak i zapewnienie dobrego przyjęcia się roślin przez ich szybkie, zapobiegające przesuszaniu systemu korzeniowego, osadzenie w glebie. Wykorzystując specjalistyczne maszyny można w ciągu dnia założyć lub zlikwidować około 2 ha plantacji.

W pierwszej części artykułu  zostały przedstawione informacje dotyczące zwalczania szkodników uszkadzających pędy i liście, m.in. pryszczarka malinowca, mszyc, przędziorków, pryszczarka namaliniaka, przeziernika malinowca, krzywika maliniaczka oraz zwójkówek. Poniżej — kolejna grupa szkodników, która może przyczyniać się do znacznych strat na plantacjach malin (red.).

Towarową produkcję owoców czarnej porzeczki rozpoczęto w niewielu krajach przed drugą wojną światową, a na szeroką skalę dopiero w latach 70. ub. wieku. Dokładna ocena wielkości produkcji owoców tego gatunku nie jest łatwa, z powodu braku rzetelnych informacji dotyczących powierzchni plantacji oraz zbiorów w poszczególnych krajach. Wiadomo jednak na pewno, że Polska utrzymuje pozycję lidera wśród producentów owoców czarnej porzeczki — nie tylko w UE, ale i na świecie.

Ręczny zbiór owoców jagodowych wymaga zaangażowania do 80% nakładów ponoszonych w całym cyklu ich produkcji. Tak duża pracochłonność była zasadniczą przeszkodą w powstawaniu gospodarstw wielkotowarowych. Sytuacja zmieniła się po opracowaniu modeli kombajnów, które zwiększyły wydajność zbioru na tyle, że możliwe stało się uprawianie krzewów jagodowych na plantacjach o powierzchni od kilkudziesięciu do kilkuset hektarów. W przypadku niektórych gatunków, np. porzeczki czarnej, uprawa na małych plantacjach przestaje być ekonomicznie uzasadniona. Dalsze zwiększanie areału upraw ma na celu obniżenie kosztów produkcji, a w konsekwencji podniesienie konkurencyjności produktu. Powstanie wielkoobszarowych plantacji wiąże się ze zmianą struktury nasadzeń oraz koniecznością używania specjalistycznych maszyn o dużej wydajności na każdym etapie produkcji.

Aronia może się stać "kołem zamachowym" przy tworzeniu nowych gospodarstw ekologicznych, w których za odpowiednio prowadzone plantacje aronii można uzyskać znaczne dopłaty — przez pierwsze dwa lata przestawiania gospodarstwa jest to 1800 zł, a przez następne lata 1500 zł od hektara. Są to pieniądze niemałe, zważywszy na fakt, że opłacalność uprawy zbóż i wielu innych upraw jest znacznie niższa niż sama dopłata.

W Anglii produkuje się głównie owoce deserowych odmian truskawek. Owoce tego gatunku dostępne są tam na rynku przez cały rok — zimą sprowadza się je, między innymi, z USA, Meksyku czy Izraela, trochę później z Hiszpanii. W ostatnim dziesięcioleciu znacznie wzrosła liczba brytyjskich farm, na których uprawia się truskawki, a ceny tych owoców są coraz niższe.

Włochy należą do dużych europejskich producentów truskawek. Jeden z regionów tego kraju, w którym od lat 70. ub. wieku owoce jagodowe są ważnym działem sadownictwa, stanowi prowincja Trentino. Wprawdzie pochodzi stamtąd zaledwie 10% wszystkich włoskich truskawek, ale plantacje deserowych owoców jagodowych należą do ważniejszych upraw w tym regionie. Najwięcej takich plantacji znajduje się na stokach dolin w okolicach miejscowości Valsugana. Produkcją (także śliwek, czereśni oraz wiśni) zajmuje się tam kilka tysięcy włoskich rolników, których większość należy do spółdzielni. W przypadku owoców jagodowych największymi organizacjami w Trentino są spółdzielnie Alpefrutta oraz Sant Orsola.

Jednym z najgroźniejszych patogenów truskawki jest Phytophthora fragariae var. fragariae, organizm grzybopodobny, który powoduje czerwoną zgniliznę korzeni truskawki. Patogen ten występuje w USA, Kanadzie, Meksyku, Australii, Nowej Zelandii i Japonii, a także niemal we wszystkich krajach Europy, w których warunki ekologiczno-klimatyczne sprzyjają jego rozwojowi. Odmiany truskawki są w różnym stopniu podatne na infekcję przez P. fragariae var. fragariae.

Unia Europejska przyjmując nowych członków musiała brać pod uwagę fakt, iż dochody na jej terenie będą się wyrównywać. Ktoś by zapytał, co to ma wspólnego z produkcją owoców jagodowych w Polsce, a także w krajach, które w 2004 roku weszły z nami do UE. Obecnie za godzinę pracy przy zbiorze ręcznym malin lub truskawek płacimy około 1 euro, a w krajach takich, jak Niemcy czy Anglia, pracownik wykonujący tę samą pracę zarabia około 7 euro/godz. Jeśli przyjmujemy, że te zarobki będą się w ciągu dziesięciu lat wyrównywać, to jak wyobrażamy sobie kilogram malin czy truskawek dla przetwórstwa za 1,50 zł, gdy pracownik za godzinę zbioru "zawoła" 4–5 euro? Problem pogłębia również fakt, iż obecnie ze względu na bardzo skomplikowane przepisy nie możemy oficjalnie zatrudniać pracowników ze Wschodu.