W Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa selekcjonowano w latach 80. ubiegłego wieku siewki podkładek róż ze względu na przydatność dla szkółkarzy. Najkorzystniejsze genotypy typowano do rozmnażania wegetatywnego. Z wyselekcjonowanych osobników zainicjowano kultury in vitro i opracowano metodę efektywnego mikrorozmnażania czterech podkładek róż, które należą do najczęściej używanych przez szkółkarzy w produkcji krzewów róż na świecie. Na podstawie doświadczeń można już zaproponować metodę mikrorozmnażania podkładek róż przydatną do wykorzystania w praktyce przez produkcyjne laboratoria in vitro, producentów podkładek i krzewów róż, którzy mogą też rozszerzyć swoją ofertę o podkładki przydatne do szczepienia róż szklarniowych.
Podkładki
Rosa canina (róża dzika) ’Inermis’ odznacza się dużą odpornością na mróz, a także na choroby i szkodniki oraz silnym wzrostem. Tworzy wyjątkowo zdrowy i silny system korzeniowy oraz bardzo dobrze zrasta się z wieloma odmianami. Krzewy tej podkładki prawie nie mają kolców („inermis” znaczy bezbronna) — jest dobra dla róż wielkokwiatowych produkowanych w szklarniach, róż wielokwiatowych oraz pnących.
Rosa multiflora (syn. R. polyantha), czyli róża wielokwiatowa, jest krzewem o długich pędach, osiągającym wysokość do 3 m. Tworzy system korzeniowy silnie rozwinięty, ale niegłęboki. W szkółkarstwie ma znaczenie jako podkładka dla róż pnących, wielokwiatowych i szklarniowych.
Rosa indica 'Major’ (syn. R. chinensis 'Major’) jest podkładką o silnym wzroście, tworzącą długie i mocne pędy.
W zimie nie wchodzi w okres spoczynku, przez co szczepione na niej odmiany róż szklarniowych plonują obficie przez cały rok.
Rosa manetti to podkładka wyselekcjonowana we Włoszech z populacji siewek otrzymanych ze skrzyżowania R. odorata z R. gallica. Odznacza się silnym wzrostem i głębokim systemem korzeniowym. Jej cechą charakterystyczną jest ciągły wzrost, bez okresu spoczynku. Z tego powodu jest przydatna do szczepienia róż szklarniowych produkowanych w zimie. W naszym klimacie nie zawiązuje nasion.
Etapy mikrorozmnażania
Mikrorozmnażanie składa się z czterech etapów: inicjacji kultury pędowej, mnożenia pędów, ukorzeniania ich oraz aklimatyzacji do warunków szklarni. Na efektywność takiego rozmnażania wpływają przede wszystkim cechy genotypowe roślin, rodzaj i stężenie regulatorów wzrostu, skład mineralny pożywki oraz czynnik ją zestalający.
Kultury podkładek róż inicjowano wiosną z wierzchołków pędów. Po odkażaniu powierzchniowym wykładano je na zestaloną agarem pożywkę inicjalną, która zawierała 50% standardowej dawki soli Murashige’a i Skooga (MS) z dodatkiem sacharozy, witamin, inozytolu, benzyloaminopuryny (BAP) oraz albuminy mlecznej.
Po okresie stabilizacji kultury pędy przenoszono na pożywkę do rozkrzewiania róż (MS, witaminy, inozytol, sacharoza, BAP, kwas giberelinowy — GA3, kwas indolilooctowy — IAA). Badane podkładki reagowały odmiennie na standardowe warunki mnożenia róż in vitro i metodę tę w szczegółach należało dopasować do wymagań poszczególnych genotypów poprzez zmianę stężenia regulatorów wzrostu i rodzaju agaru oraz dodatek substancji przeciwdziałających wytwarzaniu etylenu przez tkanki roślin. W wyniku doświadczeń poznano warunki, w których uzyskiwano największą liczbę pędów róż wysokiej jakości (przydatnych do dalszego rozmnażania i ukorzeniania) — 4–6 nowych sztuk z jednego eksplantatu po 4 tygodniach kultury (fot. 1).
Fot. 1. Pędy Rosa canina 'Inermis’ po 4 tygodniach mikrorozmnażania
Pędy o długości ponad 1 cm przenoszono na pożywkę do ukorzeniania zawierającą 50% standardowej dawki soli MS, witaminy, inozytol, kwas indolilomasłowy (IBA), sacharozę oraz witaminę B2. Po 4 tygodniach ukorzeniało się 95–100% pędów (fot. 2) — dotyczyło to wszystkich wymienionych podkładek.
Fot. 2. Ukorzenione mikrosadzonki R. canina 'Inermis’
Sadzono je następnie do multiplatów napełnionych mieszaniną torfu i perlitu (2 : 1) i aklimatyzowano w szklarni. Przestrzegając zasad obowiązujących na tym etapie (cieniowanie, zraszanie, ochrona przed chorobami i szkodnikami) po 4 tygodniach (fot. 3) otrzymywano 80% zaaklimatyzowanych roślin.
Fot. 3. Rośliny R. canina 'Inermis’ 4 tygodnie po aklimatyzacji
