Szkółka Mariana i Rafała Dudków z Ochmanowa i Wróżenic należy do najbardziej znanych, a zarazem największych w Polsce. Założono ją w 1970 roku na wydzierżawionych gruntach, wkrótce udało się kupić kilka hektarów. Obecnie gospodarstwo ma już powierzchnię 220 ha i w całości należy do właścicieli. Szkółka zajmuje corocznie kilka, kilkanaście procent gruntów (w tym roku — 15 ha). Konsekwentnie stosowany jest płodozmian, na pozostałej części terenu uprawia się zboża.
| Park maszynowy | |||
Do starannego przygotowania gleby przed założeniem szkółki zakupiono najwyższej klasy maszyny, m.in. agregat uprawowo-siewny, nowoczesne traktory. Zwalczanie chwastów i spulchnianie gleby w szkółce ułatwia glebogryzarka szkółkarska (fot. 1), z której gospodarze są bardzo zadowoleni. Do zabiegów ochroniarskich używany jest w pełni zautomatyzowany opryskiwacz, dzięki czemu zużywa się mniej wody i środków chemicznych. Większość maszyn, spełniających najlepiej swoje zadanie, została sprowadzona z zagranicy. Właściciele twierdzą, iż pomimo wysokiej ceny, warto było je kupić, ze względu na fakt, że rzadko się psują oraz bardzo dobry serwis. Rafał Dudek podkreśla, że na naszym rynku wciąż jeszcze brakuje wielu maszyn, które sprawdzałyby się w specjalistycznym gospodarstwie szkółkarskim. Z obserwacji szkółkarza wynika, iż z podobnymi problemami borykają sie producenci w UE.
| |||
| Podkładki i odmiany jabłoni | |||
| Większość drzew w szkółce stanowią jabłonie. W ciągu ostatnich 4 lat na 4 ha posadzono matecznik wolny od wirusów, który zaopatruje gospodarstwo we wszystkie podkładki. Niewielka ich część przeznaczana jest również do sprzedaży. Powiększono nasadzenia podkładki 'P 16′, która w przypadku niektórych odmian może być alternatywą dla 'M.9′. Dzięki temu, że w gospodarstwie produkuje się kilka gatunków i kilkadziesiąt odmian (samych jabłoni około 30), jest ono w stanie zaoferować sadownikom większość uprawianych w Polsce odmian. W ostatnich latach wzrasta zapotrzebowanie na drzewka na podkładkach karłowych, szczególnie na 'M.9′. Pomimo tego trendu, istnieje duże zainteresowanie drzewkami na 'M.7′ (półkarłowa), zwłaszcza odmian 'ampion’ i 'Idared’. Drzewka na 'M.7′ są chętnie kupowane do sadów ekstensywnych, prowadzonych bez podpór. Z uwagi na duże tegoroczne zapotrzebowanie na odmianę 'Idared’, produkuje się jej drzewka (na tych samych podkładkach) po kilkuletniej przerwie. Z odmian letnio-jesiennych dobrze sprzedają się ostatnio 'Paulared’, 'Delikates’, 'Celeste’ oraz 'Earli Geneva’. Z zimowych głównie uprawia się 'Golden Reindersa’, 'Galę’, 'ampiona’ i sporty 'Jonagolda’. | |||
| Okulanty do intensywnych nasadzeń a ”knip-boom” | |||
W gospodarstwie najwięcej produkuje się jednorocznych okulantów. Są one dobrze rozgałęzione. Te w wyborze ekstra posiadają, w przypadku odmian silnie rosnących, 8–10 pędów bocznych. Dodatkowo mają pewną liczbę pąków kwiatowych, dzięki czemu już w pierwszym roku w sadzie mogą dać niewielki plon (fot. 2). Często sadownicy kupują w tej szkółce dobrze rozgałęzione okulanty, które nadają się lepiej do zakładania superintensywnych sadów niż drzewka dwuletnie, dzięki krótszym bocznym gałęziom. Kupując w szkółce drzewka do tego typu sadów (rozstawa w rzędzie 60–70 cm) odrzucają te, których boczne rozgałęzienia są dłuższe niż 30 cm. Pozwala to później wyeliminować pracochłonny zabieg — podwiązywanie gałęzi obciążonych owocami. Dodatkową zaletą okulantów są mniejsze wymagania wodne w porównaniu z silnie wyrośniętymi drzewkami dwuletnimi z jednoroczną koroną.
Drzewka typu „knip-boom” stanowią około 30% całkowitej produkcji w gospodarstwie M. i R. Dudków. Typowo prowadzone dwuletnie drzewko z jednoroczną koroną w tym roku, po zimowym przycięciu na wysokości 70–80 cm, zależnie od odmiany, 24 maja miało kilkucentymetrowe pędy i w tym samym okresie było podkrzesywane. Zostawiono jednak 3 pędy w górnej części drzewka. Czasem zdarza się, że w trakcie przywiązywania do podpory bambusowej pęd mający stanowić przewodnik zostanie wyłamany. Pozostawiając 2, 3 pędy szkółkarze zabezpieczają się mając zawsze jeden lub dwa rezerwowe. Usuwa się je dopiero wtedy, gdy ten zamocowany do kijka już zdrewnieje (fot. 3).
Drzewka typu „knip-boom” są szczególnie polecane dla odmian z grupy 'Jonagolda’, u których pierwsze pędy boczne powinny znajdować się na wysokości 90–100 cm. Drzewka takie w optymalnych dla wzrostu warunkach w sadzie plonują lepiej od jednorocznych okulantów w pierwszych latach po posadzeniu. | |||
| Sprzedaż drzewek jabłoni | |||
| Sezon 2000/2001 wielu szkółkarzy uważa za nie najlepszy. Rafał Dudek jednak nie narzeka, większość drzewek udało mu się sprzedać po 5–7 złotych za szt. Są to ceny gwarantujące, zdaniem tego szkółkarza, minimalną opłacalność. Chcąc produkować materiał najwyższej jakości trzeba się jednak liczyć z dużymi nakładami, jak: zakup odwirusowanej podkładki, zrazów oraz oczek nowych odmian licencjonowanych, robocizna (czopowanie, oczkowanie, podkrzesywanie, formowanie korony, usuwanie pędów konkurencyjnych). | |||
| Zapotrzebowanie na czereśnie i grusze | |||
Od kilku lat, tak jak i w całej Polsce, obserwuje się coraz większy popyt na drzewka czereśni. W gospodarstwie M. R. Dudków szczepione są na 'F 12/1′ i czereśni ptasiej oraz na podkładkach 'Colt’ i 'GiSeLA 5′ (niewielka część). Odmiany na tej ostatniej są bardzo poszukiwane, jednak jej brak na rynku nie pozwala produkować drzewek w liczbie mogącej zaspokoić potrzeby sadowników. Do odmian czereśni mających teraz znaczenie w produkcji R. Dudek zalicza — z wczesnych 'Burlata’, z późnych — 'Kordię’ oraz 'Reginę’. Zrazy tych odmian pozyskiwane są w gospodarstwie (fot. 4). Zgadza się z opinią sadowników, że najbardziej opłacalne są wczesne i późne oraz wielkoowocowe odmiany. Reszta — 'Wiola’, 'Karina’, 'Oktavia’ — traktowana jest jako uzupełnienie. Drzewka czereśni produkowane są w większości jako dwuletnie z jednoroczną koroną.
Grusze produkuje się głównie na pigwie 'S1′. Na podkładce tej szczepi się 'Konferencję’ i 'Lukasówkę’. Na zainteresowanie zasługuje również 'Concord’, który może być konkurencją dla tej pierwszej. Inne odmiany są tylko uzupełnieniem produkcji. | |||
| Zwalczanie chwastów i inne zabiegi | |||
| W szkółce chemiczne zwalczanie chwastów ogranicza się do jednego zabiegu preparatem zawierajacym symazynę (przed okulizacją). Po okulizacji glebę odchwaszcza się mechanicznie. W celu zabezpieczenia podkładek przed przemarznięciem wysiewa się w sierpniu lub wrześniu gorczycę, która dodatkowo chroni glebę przed erozją i hamuje wzrost chwastów. W gospodarstwie nie ma większych problemów z chorobami oraz szkodnikami, jednak od 2, 3 lat obserwuje się porażanie drzewek przez mączniaka jabłoni. Nie stosuje się żadnych regulatorów wzrostu ani defoliantów. Wystarczy 3-, 4-krotne „ukręcenie” pędu. Jest to zabieg pracochłonny, ale drzewka tak produkowane są prawidłowo rozgałęzione, a ich pędy boczne wyrastają pod kątem prostym. | |||
| Nawadnianie | |||
| M. i R. Dudek przygotowują się do takiego usprawnienia produkcji, które zabezpieczy szkółkę w okresach długotrwałej suszy. Woda będzie pobierana ze zbiornika, zasilanego z rzeki. Zdaniem R. Dudka, drzewka nie mogą być jednak zbyt silnie nawadniane w szkółce, gdyż wykształcają wtedy słaby system korzeniowy. Drzewko duże, silnie podlewane będzie też większe, z dużą liczbą rozgałęzień, należy jednak pamiętać, że po posadzeniu potrzebuje do dalszego wzrostu w sadzie równie dobrych warunków (wilgotności gleby), jak w szkółce. | |||
