FOT. 1. WYŁAMANE DRZEWA MORELI W SADZIE
FOT. 2. WYŁAMANIE NASTĄPIŁO W MIEJSCU SZCZEPIENIA
Przydatność w szkółkarstwie
Siewki moreli są podstawowymi podkładkami dla moreli w większości krajów produkujących ten gatunek na skalę towarową. Drzewa moreli zaszczepione na tych siewkach rosną silnie. Podkładki te charakteryzuje duża siła ssąca korzeni, toteż dobrze znoszą okresowe susze. Źle tolerują natomiast uprawę na glebach zlewnych oraz okresowe zatapianie systemu korzeniowego. Ich zaletą jest, poza dobrą zgodnością fizjologiczną z odmianami uprawnymi (gdy zarówno siewki, jak i szczepione na nich odmiany są wolne od chorób wirusowych), nietworzenie odrostów korzeniowych. Siewki moreli, jak wszystkich drzew pestkowych, mogą być porażane przez choroby wirusowe przenoszone z pyłkiem, np. przez wirus chlorotycznej plamistości liści CLSV (Chlorotic leaf spot virus) lub wirus karłowatości PDV (Prune dwarf virus). Nie ma natomiast informacji o możliwości rozprzestrzeniania szarki przez nasiona — prawdopodobnie porażone nie kiełkują lub uzyskane siewki są tak słabe, że nie trafiają do produkcji szkółkarskiej.
Brakuje krajowych badań dotyczących przydatności szkółkarskiej i sadowniczej siewek moreli — ich odporności na mróz i wpływu na wielkość drzew, plonowanie oraz termin dojrzewania i jakość owoców. Trudno więc twierdzić, czy siewki te zastąpią ałyczę w produkcji szkółkarskiej. Jeśli jednak znajdą zastosowanie w tej produkcji, konieczne będzie stworzenie sadów nasiennych i utrzymywanie rezerwy nasion. Ze względu na nieregularność owocowania moreli w naszych warunkach klimatycznych, ewentualnie niezbędny okaże się import nasion.
Jakie podkładki?
Używa się przeważnie selekcyjnych odmian nasiennych moreli, tworzących drobne owoce, wykorzystywanych wyłącznie do produkcji nasion. W Czechach stosowane są podkładki M-VA-1, M-VA-2, M-VA-3 wyselekcjonowane w Valticach, a także M-LE-1 z Lednic. Na Węgrzech wyselekcjonowano C1 652, 'Hinduka’ stosowana była w Niemczech.
Jako podkładki wykorzystywane są również siewki odmian uprawnych: 'Veecot’ i 'Haggith’
w Kanadzie, 'Manicot’ we Francji, 'Canino’ w Izraelu. Niektóre polskie szkółki jako podkładek używały siewek odmian 'Wczesna z Morden’, 'Węgierska Wczesna’ czy 'Somo’.
Prace selekcyjne prowadzone były także w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa. W kolekcji ISK oceniane jest obecnie kilka klonów nasiennych: A 4, Nr 45, Nasienna z Lipowej, SMGS. Najdłużej, bo od 30 lat, oceniany jest klon A 4. Drzewa mateczne rosną na nim dość silnie, drzewa i pąki kwiatowe są odporne na niską temperaturę, dzięki czemu plonują regularnie i obficie (fot. 3). Drobne owoce (o masie 10–18 g) dojrzewają w połowie sierpnia, około 16 dni po odmianie 'Early Orange’, i mają dobrze wykształcone nasiona. Pestki dość dobrze oddzielają się od miąższu i są drobne — masa 1000 szt. w 2002 roku wyniosła 1295 g (w 1 kilogramie mieściło się 770 pestek). Kiełkowanie nasion następuje po 50 dniach zwykłej stratyfikacji.
FOT. 3. DRZEWA NASIENNE A 4 PLONOWAŁY OBFICIE W 2003 ROKU
(PESTKI WYBIERANE SĄ Z OPADŁYCH OWOCÓW)
Produkcja siewek
Nasiona moreli potrzebują krótkiego okresu stratyfikacji (50–90 dni) do przejścia okresu spoczynku (tab. 1). W partii pestek po stratyfikacji w styczniu 2001 roku po 60 dniach skiełkowało 30% nasion, a po 100 dniach 56%. Nasiona stratyfikowane bez okryw rozpoczynały kiełkowanie nieco wcześniej i lepiej kiełkowały (tab. 2). Po 60 dniach skiełkowało 35%, a po 100 dniach 83% nasion.
TABELA 1. KIEŁKOWANIE NASION MORELI STRATYFIKOWANYCH W PESTKACH
TABELA 2. KIEŁKOWANIE NASION MORELI STRATYFIKOWANYCH BEZ OKRYW NASIENNYCH
Gdy planuje się wysiew pękających i kiełkujących nasion na początku kwietnia, stratyfikację moreli należy rozpocząć pod koniec stycznia lub na początku lutego.
Przy ciepło-chłodnej metodzie stratyfikacji (przez 2 pierwsze tygodnie nasiona przetrzymy wane są w temperaturze 18–20oC, a dopiero potem w 3–4oC) kiełkowanie nasion może być jeszcze bardziej przyspieszone. Stratyfikowane pestki przegląda się po 30 dniach sprawdzając wilgotność podłoża i uzupełniając ewentualne ubytki wody, a następnie co 10 dni sprawdza się, czy nie pękają pestki i nie kiełkują nasiona. Zbyt wcześnie kiełkujące nasiona można do czasu wysiewu przetrzymać w chłodni lub chłodziarce w temperaturze 0–1oC.
