Gatunki należące do rodzaju lebiodka pochodzą z basenu Morza Śródziemnego i południowo-wschodniej Azji. Są to byliny lub krzewinki. Mają drobne, aromatyczne liście i rurkowate kwiaty z barwnymi przykwiatkami. Najczęściej uprawiane gatunki to lebiodka pospolita (O. vulgare), okrągłolistna (O. rotundifolium) i gładka (O. laevigatum).
Lebiodka – gatunki i odmiany
Lebiodka pospolita dorasta do wysokości 80 cm, ma lekko owłosione, naprzeciwległe liście. Kwiaty są białe lub różowe, zebrane na końcach pędów, pojawiają się od lipca do września. Pochodzące od niej odmiany różnią się barwą liści, pokrojem i wysokością. Do najbardziej znanych należą: ‘Aureum’ o żółtozielonych liściach i ich słabszym aromacie niż u gatunku, pokroju płożącym, osiągająca wysokość 20–50 cm; ‘Aureum Crispum’ o liściach zielonożółtych, pomarszczonych, wolnym wzroście, dorasta do wysokości 15 cm; ‘Aureum Gold’ o wydłużonych, żółtych liściach, dorastająca do wysokości 20 cm; ‘Compactum’ o zwartym pokroju, wysokości do 20 cm i zielonych liściach; ‘Variegatum’ o liściach z kremowym obrzeżeniem, pokroju wyprostowanym, wysokości 20–50 cm; ‘Hot & Spicy’ o owłosionych, aromatycznych, szarozielonych liściach, rośliny osiągają wysokość 30–65 cm; ‘Polyphant’ o liściach kremowo obrzeżonych, rośliny dorastają do wysokości 20 cm.
Lebiodka pospolita ‘Aureum Gold’; fot. I. Sprzączka
Lebiodka pospolita ‘Variegatum’; fot. I. Sprzączka
W uprawie znana jest także lebiodka gładka ‘Herrenhausen’, która dorasta do wysokości 60 cm, ma szarozielone liście, mniej aromatyczne, purpuroworóżowe kwiaty pojawiają się dość późno – od sierpnia do września.
Lebiodka okrągłolistna dorasta do wysokości ok. 20 cm. Liście ma okrągłe, szarawe, kwiaty drobne, różowe z dużymi, jasnozielonymi przykwiatkami. Pochodzące od niej odmiany to ‘Amethyst Falls’ – rośliny osiągają w czasie k witnienia wysokość do 40 cm i ‘Kent Beauty’ – o wysokości do 30 cm. Obie mają pędy przewieszające się, drobne, szarawe liście oraz różowe kwiaty z dużymi przykwiatkami. Nie zawiązują nasion, rozmnażane są przez sadzonki lub podział. Obie uprawiane są przede wszystkim jako rośliny ozdobne. Nadają się do skrzynek balkonowych, pojemników wiszących, na rabaty i do ogrodów skalnych. Kwiaty można także zasuszać.
Lebiodka okrągłolistna ‘Amethyst Falls’; fot. materiały prasowe firmy Vitroflora
W sprzedaży spotykana jest także pochodząca z Krety lebiodka kreteńska (O. dictamnus) o bardzo atrakcyjnych, pokrytych gęstym, białym kutnerem liściach i różowych kwiatach. Rośliny te dorastają do wysokości ok. 15 cm.
Lebiodka kreteńska; fot. I. Sprzączka
[NEW_PAGE]Lebiodka – rozmnażanie
Lebiodkę rozmnaża się z siewu nasion, z wyjątkiem odmian lebiodki okrągłolistnej, którą rozmnaża się przez sadzonki wierzchołkowe. Nasiona umieszcza się w dobrze nawilżonym substracie torfowym z dodatkiem 20% perlitu (pH 6,0–8,0) i niewielkiej ilości nawozów mineralnych, po czym przykrywa się je cienką warstwą podłoża. W temperaturze 22–25°C kiełkują po upływie 7–14 dni. Wysiewy najlepiej zamgławiać. Nadmiar wody szkodzi roślinom. Sadzonki wierzchołkowe ukorzeniają się w podobnych warunkach po 2–3 tygodniach.
Lebiodka – uprawa i zastosowanie
Lebiodka ma duże wymagania świetlne, w trakcie produkcji nie należy jej cieniować. Uprawia się ją w temperaturze 18–22°C w dzień (nie powinna spadać poniżej 15°C) i 15–18°C w nocy (nie niższej niż 8°C). Szklarnie należy często wietrzyć, zarówno wysoka wilgotność powietrza, jak i zalane podłoże są bardzo niekorzystne dla tych roślin. Siewki przesadza się, gdy wykształcą cztery liście właściwe. Lebiodka ma niewielkie wymagania pokarmowe i wodne. Rośliny nawozi się pożywkami płynnymi z niewielką zawartością azotu, o EC 1,0–1,5 mS/cm i pH 6,0.
Gatunki i wyższe odmiany lebiodki nadają się do sadzenia na rabatach, w ogrodach naturalistycznych, na suchych łąkach kwietnych i w ogrodach ziołowych. Niższe odmiany można ponadto wykorzystać jako dekorację w pojemnikach lub w gruncie jako rośliny okrywowe. W kuchni lebiodka jest używana przede wszystkim do pizzy i sosów pomidorowych, a także do wielu innych potraw warzywnych i mięsnych.
W ogrodach lebiodkę sadzi się na stanowiskach nasłonecznionych, odmiany o żółtozielonych liściach rosną najlepiej w miejscach lekko ocienionych w godzinach południowych. Rośliny te preferują glebę lekką, przepuszczalną, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Dobrze znoszą suszę. Częste przycinanie wpływa korzystnie na ich pokrój.
Lebiodka pospolita ‘Polyphant’; fot. I. Sprzączka
Lebiodka pospolita ‘Compactum’; fot. Z. Pindel
Prof. dr hab. Joanna Nowak
Katolicki Uniwersytet Lubelski w Lublinie
Artykuł pochodzi z numeru 3/2015 miesięcznika „Rośliny Ozdobne”
