Uszkodzenia korzeni
Według niektórych naukowców, straty w systemie korzeniowym, do których dochodzi podczas wykopywania roślin w szkółce, mogą sięgać 70%. Podstawową przyczyną niepowodzeń w dalszej uprawie przesadzonych roślin jest stres wodny wynikający z utraty dużej części korzeni odpowiedzialnych za pobieranie wody. Najważniejsza jest utrata aktywnie rosnących, wierzchołkowych części korzeni wraz z umiejscowioną powyżej strefą włośnikową.
Powstały na skutek przesadzania stres staje się niejednokrotnie pierwotnym źródłem problemów, mogących się pojawić w dalszej uprawie — zahamowania wzrostu, zasychania pędów czy nawet zamierania całych roślin. Okres bezpośrednio po przesadzeniu jest dla roślin krytyczny i decyduje o ich przetrwaniu oraz dalszym rozwoju.
Wpływ auksyn i metody ich aplikacji
Szkółkarze są zainteresowani opracowaniem metody pozwalającej na szybsze i łatwiejsze przyjmowanie się roślin po przesadzeniu. Stymulacją procesu regeneracji korzeni zaczęto zajmować się już w latach 30. ub. wieku, ze zwróceniem szczególnej uwagi na wpływ auksyn (czyt. też „Szkółkarstwo” 4/2003) na te procesy. Na poziomie komórkowym najważniejszym efektem działania auksyn jest wzrost wydłużeniowy, podziały oraz różnicowanie komórek.
Auksyny, ale tylko w bardzo małych stężeniach, mogą też stymulować wydłużanie korzeni, przy większych koncentracjach wzrost korzeni jest natomiast hamowany. Rozwój prazawiązków korzeniowych bywa też stymulowany przy wyższych stężeniach auksyn, podobnie jak inicjacja korzeni przybyszowych (czyt. też „Szkółkarstwo 5/2003, 1/2004). Efekty użycia tych regulatorów wzrostu zależą głównie od ich rodzaju oraz stężenia. W ogrodnictwie najczęściej stosuje się kwasy: indolilo-3-octowy (IAA), indolilo-3-masłowy (IBA) oraz naftylo-1-octowy (NAA).
Przy przesadzaniu roślin można wykorzystać kilka metod aplikacji auksyn. Metoda wykałaczkowa bywa przydatna przy przesadzaniu dużych drzew. Nasączoną roztworem auksyn wykałaczkę umieszcza się w otworze wywierconym w korzeniu. Metoda ta pozwala na dokładne wybranie lokalizacji aplikacji regulatora wzrostu, a co za tym idzie, obszaru stymulacji. Ilość dostarczonej w ten sposób auksyny zależy od stężenia roztworu (zwykle 1000–3000 ppm). Moczenie polega na zanurzeniu i przetrzymywaniu korzeni w roztworze auksyn o stężeniu 20–400 ppm przez 24–48 godzin. Zwiększając stężenie należy skrócić czas moczenia korzeni. Auksyny w postaci past i proszków nanosi się na wilgotne korzenie, bezpośrednio przed sadzeniem. Stężenie auksyn w proszku wynosi zwykle 1000–3000 ppm, a w paście — do 5000 ppm. Rośliny po przesadzeniu można też podlewać roztworem wodnym auksyn.
Opryskiwanie to metoda szybka i łatwa, którą można wykorzystać zarówno w przypadku roślin wykopanych z bryłą korzeniową (wtedy opryskuje się tylko korzenie zewnętrzne), jak i bez niej. Pozytywne efekty opryskiwania roztworem wodnym auksyn o stężeniu 3000 ppm zaobserwowano np. u dębu czerwonego (Quercus rubra).
Doświadczenia
W badaniach przeprowadzonych w latach 2003–2004 na ozdobnych gatunkach z rodzajów:
Berberis, Chamaecyparis, Ginkgo, Hypericum, Juniperus, Physocarpus, Rosa oraz Thuja uzyskaliśmy pozytywne efekty użycia auksyn. Sadzonki gatunków liściastych, które ukorzeniano w skrzynkach, a następnie przesadzano do doniczek 2-litrowych, były traktowane roztworem auksyn zwierającym 450 ppm NAA i 25 ppm IBA (100 ml roztworu/dm3 podłoża).
Najwyższe rośliny w ciągu okresu wegetacyjnego uzyskano u pęcherznicy kalinolistnej (Physocarpus opulifolius) 'Dart's Gold' i dziurawca Kalma (Hypericum kalmianum) 'Gemo' (fot. 1), których korzenie były moczone przez 24 godziny w roztworze auksyn. Rośliny podlewane po przesadzeniu roztworem auksyn również miały dłuższe przyrosty niż okazy kontrolne (wykres 1). Dziurawiec 'Gemo' traktowany auksynami wcześniej zakwitał i wytwarzał więcej kwiatów niż nietraktowany tymi regulatorami wzrostu. W przypadku miłorzębu chińskiego nie stwierdzono wprawdzie różnicy we wzroście roślin kontrolnych i traktowanych auksynami, ale po wyjęciu ich z doniczek okazało się, że system korzeniowy tych drugich był znacznie lepiej rozbudowany i wykształcony (fot. 2). Pozytywny efekt podlewania roztworem auksyn roślin przesadzonych z doniczki P9 do pojemnika 2-litrowego zanotowano w przypadku berberysu Thunberga (Berberis thunbergii) 'Coronita' oraz róży pomarszczonej (Rosa rugosa).
Fot. 1. Wpływ auksyn na wzrost dziurawca Kalma 'Gemo'
(P — rośliny podlewane roztworem auksyn, M — moczone w roztworze auksyn, K — kontrola, czyli nietraktowane auksynami)
Fot. 2. Wpływ auksyn na rozwój systemu korzeniowego
miłorzębu chińskiego (P — rośliny podlewane roztwo
rem auksyn, M — moczone w roztworze auksyn, K — kontrola)
Wykres 1. Wpływ auksyn i sposobu ich aplikacji na wzrost krzewów liściastych
W przypadku przesadzanych z opóźnieniem (czyt. „Szkółkarstwo” 2/2006) roślin iglastych na podlewanie roztworem auksyn pozytywnie zareagowały odmiany żywotnika zachodniego (Thuja occidentalis) 'Danica', 'Sunkist' i 'Spiralis' (fot. 3),a zabieg nie miał wpływu na wzrost i rozwój cyprysika Lawsona (Chamaecyparis lawsoniana) 'Golden Wonder' (wykres 2).
Fot. 3. Wpływ opóźnienia terminu przesadzania i użycia auksyn na wzrost żywotnika zachodniego 'Sunkist'
(od lewej: T III+ — rośliny przesadzane 6 czerwca i podlewane roztworem auksyn,
T III — przesadzane 6 czerwca, T II — przesadzane 16 maja, T I — przesadzane 25 kwietnia)
Wykres 2. Wpływ terminu przesadzania oraz auksyn na wzrost krzewów iglastych
* suma dwóch wymiarów: wysokości i średnicy
